วงศ์ปลาตูหนา

วงศ์ปลาตูหนา ช่วงเวลาที่มีชีวิตอยู่: อีโอซีน-ปัจจุบัน, 65–0Ma PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N
ปลาตูหนายุโรป (A. anguilla)
ลูกปลาวัยอ่อนที่ลำตัวใสเหมือนวุ้นเส้น
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
อาณาจักร:	Animalia
ไฟลัม:	Chordata
ชั้น:	Osteichthyes
ชั้นย่อย:	Actinopterygii
อันดับ:	Anguilliformes
อันดับย่อย:	Anguilloidei
วงศ์:	Anguillidae
สกุล:	Anguilla Schrank, 1798
ชนิด
15 ชนิด

วงศ์ปลาตูหนา (อังกฤษ: True eel, Freshwater eel) เป็นวงศ์ของปลาในชั้นปลากระดูกแข็งวงศ์หนึ่ง ใช้ชื่อวงศ์ว่า Anguillidae (/แอน-กิล-ลิ-ดี้/) โดยมาจากภาษาลาตินว่า "Ae" หมายถึง ปลาไหล ซึ่งปลาวงศ์นี้มักจะถูกเรียกรวมกันว่า ปลาตูหนา มีทั้งหมด 1 สกุล คือ Anguilla และมีทั้งหมด 15 ชนิด

กระจายทั่วชายฝั่งมหาสมุทรแอตแลนติกและแปซิฟิกจนถึงออสเตรเลีย พบในประเทศไทยประมาณ 3–4 ชนิด

ปลาวงศ์นี้มีฟันคม ปากกว้าง เขี้ยวเล็กละเอียดบนขากรรไกรเป็นร้อย ๆ ซี่ จมูกมีรูเล็ก ๆ เหมือนหลอด 2 ข้าง ใช้สำหรับดมกลิ่นเพื่อนำทางและหาอาหาร ซึ่งปลาตูหนามีประสิทธิภาพในการดมกลิ่นได้ดีกว่าปลาฉลามเสียอีก ครีบอกเป็นรูปกลมรี ครีบหลังยาวติดต่อกับครีบหางที่มนและครีบก้นที่ยาว ลำตัวดูภายนอกเหมือนไม่มีเกล็ด มีเมือกลื่นปกคลุมทั้งตัว แต่แท้จริงมีเกล็ดขนาดเล็กมากเรียงซ้อนฝังอยู่ใต้ผิวหนัง โดยไม่มีเส้นข้างลำตัว เลือดและน้ำเหลืองของปลาตูหนามีพิษ ซึ่งอาจฆ่าสุนัขให้ตายได้

เป็นปลานักล่า สามารถจับกุ้ง, ปู หรือสัตว์เปลือกแข็ง รวมทั้งปลาต่าง ๆ กิน มักอาศัยในแหล่งน้ำใส มีตอไม้, โพรงไม้ หรือซอกหินอยู่มาก อาจขุดรูอยู่ก็ได้ นอกจากบริเวณปากแม่น้ำแล้ว ยังเคยพบไกลถึงลำธารน้ำตกบนภูเขาอีกด้วย

เป็นปลาที่มีวงจรชีวิตแบบ ปลาสองน้ำ คือออกไปวางไข่ในทะเลลึก ปลาวัยอ่อนจึงอพยพกลับมาเลี้ยงตัวที่ชายฝั่งหรือป่าชายเลนก่อนเข้ามาเติบโตในน้ำจืดที่ไกลจากทะเลนับร้อย ๆ กิโลเมตร ลูกปลามีตัวใส เรียวยาวดูคล้ายวุ้นเส้น โดยปกติแล้วเป็นปลาที่มีนิสัยรักสงบ แต่จะดุร้ายมากเมื่อถูกจับได้ มีรายงานว่าปลาบางตัวมีอายุมากได้ถึง 105 ปี และอาจยาวได้ถึง 8 ฟุต ในทะเลสาบน้ำจืดที่นิวซีแลนด์พบบางตัวมีน้ำหนักมากกว่า 100 ปอนด์

เป็นปลาที่มีรสชาติดี อร่อย มีราคาแพง บางชนิดจึงถูกนำมาเพาะเลี้ยงเป็นปลาเศรษฐกิจที่มีชื่อ เช่น ปลาตูหนาญี่ปุ่น หรือปลาไหลญี่ปุ่น (A. japonica) ซึ่งได้มีการเลี้ยงกันที่ญี่ปุ่นและเกาหลีใต้ แต่ว่าต้องรวบรวมลูกปลาจากธรรมชาติ ซึ่งเคยมีการนำเข้ามาเลี้ยงในประเทศไทยระยะหนึ่ง ปลาตูหนาชนิดนี้ได้ถูกปรุงเป็นอาหารญี่ปุ่นที่มีชื่อคือ ข้าวหน้าปลาไหล (ญี่ปุ่น: 蒲焼; โรมาจิ: kabayaki; ทับศัพท์: คะบะยะกิ) ซึ่งชาวญี่ปุ่นได้รับประทานกันมาอย่างยาวนานกว่า 5,000 ปีแล้ว

การจำแนก

ภาพแสดงวงจรชีวิตของปลาในวงศ์ปลาตูหนา

• Anguilla anguilla (Linnaeus, 1758) (ปลาตูหนายุโรป)
• Anguilla australis Richardson, 1841 (ปลาตูหนาตาโต)–พบในประเทศไทย
  • Anguilla australis australis Richardson, 1841
  • Anguilla australis schmidti Phillipps, 1925
• Anguilla bengalensis (Gray, 1831) (ปลาสะแงะ)–พบในประเทศไทย
  • Anguilla bengalensis bengalensis (Gray, 1831)
  • Anguilla bengalensis labiata (Peters, 1852)
• Anguilla bicolor McClelland, 1844 (ปลาตูหนา)–พบในประเทศไทย
  • Anguilla bicolor bicolor McClelland, 1844
  • Anguilla bicolor pacifica Schmidt, 1928
• Anguilla borneensis Popta, 1924 (ปลาตูหนาบอร์เนียว)
• Anguilla breviceps Chu & Jin, 1984
• Anguilla celebesensis Kaup, 1856 (ปลาตูหนาครีบยาวเซเลเบส)
• Anguilla dieffenbachii Gray, 1842 (ปลาตูหนาครีบยาวนิวซีแลนด์)
• Anguilla interioris Whitley, 1938 (ปลาตูหนาครีบยาวที่ราบสูง)
• Anguilla japonica Temminck & Schlegel, 1847 (ปลาไหลญี่ปุ่น)
• Anguilla luzonensis Watanabe, Aoyama & Tsukamoto, 2009 (ปลาตูหนาด่างดำฟิลิปปิน)
• Anguilla marmorata Quoy & Gaimard, 1824 (ปลาตูหนาแม่น้ำโขง)–พบในประเทศไทย
• Anguilla megastoma Kaup, 1856 (ปลาตูหนาครีบยาวโพลินิเซีย)
• Anguilla mossambica (Peters, 1852) (ปลาตูหนาครีบยาวแอฟริกา)
• Anguilla nebulosa McClelland, 1844 (ปลาตูหนาด่างดำ)
• Anguilla obscura Günther, 1872 (ปลาตูหนาครีบสั้นแปซิฟิก)
• Anguilla reinhardtii Steindachner, 1867 (ปลาตูหนาครีบยาวแต้ม)
• Anguilla rostrata (Lesueur, 1817) (ปลาตูหนาอเมริกา)

แหล่งข้อมูลอื่น

ข้อมูลที่เกี่ยวข้องกับ Anguilla ที่วิกิสปีชีส์

• ข้อมูลเพิ่มเติม จาก Fishbase.org (อังกฤษ)