ปีนักษัตร

สำหรับแนวคิดในระบบของฮินดู ดูที่ นักษัตระ

ปีนักษัตร
ภาษาจีน	生肖
ฮั่นยฺหวี่พินอิน	shēngxiào
การถอดเสียง ภาษาจีนกลางมาตรฐาน ฮั่นยฺหวี่พินอิน shēngxiào ภาษาอู๋ อักษรโรมัน sen平-siau去 ภาษาแคะ อักษรโรมัน sensiau ภาษากวางตุ้งมาตรฐาน ยฺหวิดเพ็ง saang1-ciu3 ภาษาหมิ่นใต้ เป่อ่วยจีภาษาฮกเกี้ยน singsiàu ภาษาหมิ่นตะวันออก Fuzhou BUC săng-ngáu
ชื่อภาษาจีนอื่น ๆ
ภาษาจีน	屬相
ฮั่นยฺหวี่พินอิน	shǔxiàng
การถอดเสียง ภาษาจีนกลางมาตรฐาน ฮั่นยฺหวี่พินอิน shǔxiàng ภาษาอู๋ อักษรโรมัน zoh入-sian平 ภาษากวางตุ้งมาตรฐาน ยฺหวิดเพ็ง suk6-soeng1 ภาษาหมิ่นใต้ เป่อ่วยจีภาษาฮกเกี้ยน sio̍ksiùnn

ปีนักษัตร หรือ นักขัต เป็นปีตามปฏิทินสุริยคติไทยและชาติอื่นในเอเชียตะวันออก เช่น จีน เวียดนาม และญี่ปุ่น (เพิ่งรู้จักหมูเลี้ยงในศตวรรษที่ 19 ก่อนหน้านั้นญี่ปุ่นรู้จักแต่หมูป่า) แบ่งเป็นรอบปี รอบละสิบสองปี แต่ละปีกำหนดสัตว์เรียกเป็นชื่อเรียงกันไปดังนี้

โดยความเชื่อเรื่องปีนักษัตรนั้นมีที่มาจากจีน

ตำนานเรื่องเล่าในสมัยปีใหม่แรกของจีน

(วันชิวอิก หรือวันที่ 1 เดือนอ้ายของจีน) สัตว์ทั้งหลายต่างมาชุมนุมหน้าวังหลวงของฮ่องเต้สวรรค์

ฮ่องเต้ประกาศให้สัตว์ 12 ชนิด ที่มาถึงก่อนวัน

(วันชิวยี่ หรือวันที่ 2 เดือนอ้าย) 

ดังนั้นสัตว์ 12 ชนิด ได้รับแต่งตั้งเป็นองค์รักษ์

ใน 1 วัน สัตว์ 1 ชนิดอยู่ยาม 2 ชั่วโมง

สัตว์ 12 ชนิดอยู่ยาม 24 ชั่วโมง

รวมเป็น 12 ยามเฝ้าวังหลวง

โดยมีหลักฐานทางโบราณคดีพบว่าตั้งแต่ก่อนยุคราชวงศ์ฉิน (221 ปีก่อนค.ศ. – 207 ปีก่อนค.ศ) ก็มีปรากฏรูปปีนักษัตรแล้ว โดยใช้สัตว์ประเภทต่าง ๆ เป็นตัวแทนหรือสัญลักษณ์ อันได้แก่

ชวด ฉลู ขาล เถาะ มะโรง(มังกรฟ้าราชวงศ์ โจว-ฉิน มังกรมีขายาว 5 เล็บ ลำตัวคล้ายกวางมีปีก) มะเส็ง(พญางูขาว-งูใหญ่-พญานาค) มะเมีย มะแม วอก ระกา จอ และ กุน

สัตว์ประจำปีนักษัตร

ปีนักษัตรจะมีสัตว์ประจำปี อันเป็นความหมายของชื่อปีนั้น ๆ มีดังนี้

• ปีกุน สุกร ไทย
• ปีเถาะ กระต่าย เวียดนาม
• ปีฉลู วัว เวียดนามถือเป็นปีควาย
• ปีมะโรง มังกร ไทย
• ปีมะแม แพะ ญี่ปุ่น
• สันนิษฐาน ที่มาของที่มาของปีนักษัตร เช่น ปีมังกร ฉลู มะเมีย(ม้า) มะแม(แพะ) ระกา(ไก่) จอ(สุนัข) เป็น ปีหมู ปีจอ ปีฉลู ปีกระต่าย ปีแพะ ปีม้า ปีระ เป็น กา 6 นักษัตร สัตว์เลี้ยงชาวจีน หรืออีกนัยสำคัญคือ สัตว์ที่อาศัยบกทั้งหมด (12 ราศี) (หมายเหตุ: พญานาค อยู่ในน้ำ วังบาดาล) จีนคิดค้นปีนักษัตร สมัยราชวงศ์โจวเป็นอย่างน้อย เกือบ 3 พันปี มีหลักฐานอยู่ที่ ไต้หวัน

อักษรจีน	อักษรภาคภิภพ	ภาษาจีนกลาง	ภาษาจีนฮากกา	ฮากกา	ภาษาเขมร	ชื่อนักษัตร	ภาษาไทย	ภาษาบาลี	ภาษาลาว	ล้านนา	ไทลื้อ	ไทใหญ่	เวียดนาม
鼠	子 (จื่อ/zǐ)	สู่	ฉู่	ชู่	ជូត	ชวด	หนู	มุสิก	ไจ้	ไจ้ ᨧᩱ᩶	ใจ้	เจ้อ-อี	Tí ตี๊ chuột จวด
牛	丑 (โฉ่ว/chǒu)	หนิว	แหง่ว	แหงว	ឆ្លូវ	ฉลู	วัว	อุสุภ,อุสภ	เป้า	เปล้า ᨸᩖᩮᩢ᩶ᩣ	เป้า	เป้า	Sửu สืว trâu เจอว
虎	寅 (อิ๋น/yín)	หู่	ฝู่	ฟู่	ខាល	ขาล	เสือ	พยาฆร,พยัฆะ วยาฆร,พยคฆ	ยี่, ยี	ยี ᨿᩦ	ยี	ยี	Dần เสิ่น hổ โห
兔	卯 (หม่าว/mǎo)	ทู่	ถู้	ถู้	ថោះ	เถาะ	กระต่าย	สะสะ,สัศ	เหม้า เม้า	เหม้า ᩉ᩠ᨾᩮᩢ᩶ᩣ	เหม้า	เหม้า	Mạo หม่าว mèo แหม่ว
龍/龙	辰 (เฉิน/chén)	หลง	หลุง	หลุง ลหยุง	រោង	มะโรง	งูใหญ่	มังกร,นาค สงกา	สี	สี ᩈᩦ	สี	สี	Thìn ถิ่น rồng หร่ง
蛇	巳 (ซื่อ/sì)	เสอ	สา	สา	ម្សាញ់	มะเส็ง	งูเล็ก	สัป,สปปก	ไส้,ไซ้	ไส้ ᩈᩱ᩶	ไส้	เส้อ-อื	Tị ติ rắn รั้น
馬/马	午 (อู่/wǔ)	หม่า	มา	มา	មមី	มะเมีย	ม้า	ดรงค,อัสส,อัสดร	สะง้า ซะง้า	สง้า ᩈ᩠ᨦ᩶᩻ᩣ	สะงะ	สีงะ	Ngọ เหงาะ ngựa เหงือะ
羊	未 (เว่ย/wèi)	หยาง	หยอง	หยอง	មមែ	มะแม	แพะ	เอฬกะ,อัชฉะ	เม็ด	เม็ด ᨾᩮᩢ᩠ᨯ	เม็ด	โมด	Mùi หมู่ย dê เซ
猴	申 (เซิน/shēn)	โหว	แห็ว	แห็ว	វក	วอก	ลิง	มกฎะ,กปิ	สัน	สัน ᩈᩢ᩠ᨶ	แสน	สัน	Thân เทิน khỉ ขี
雞/鸡	酉 (โหย่ว/yǒu)	จี	แก/ไก	แก	រកា	ระกา	ไก่	กุกกุฎ, กุกกุฏ	เฮ้า,เร้า	เร้า ᩁᩮᩢ᩶ᩣ	เล้า	เฮ้า	Dậu เส่อว gà ก่า
狗	戌 (ซวี/xū)	โก่ว	แกว	แก้ว	ច	จอ	หมา	โสณ, สุนัข	เส็ด	เส็ด ᩈᩮᩢ᩠ᨯ	เส็ด	เม็ด	Tuất ต๊วด chó จ๊อ
豬/猪	亥 (ฮ่าย/hài)	จู	จู	จู	កុរ	กุน	หมู	สุกร, วราห	ไก้,ไก๊	ใค้ ᨣᩲ᩶	ใก๊	เก้อ-อื	Hợi เห่ย lợn เหลิ่น