บทกวีเจ็ดก้าว

บทกวีเจ็ดก้าว
ชื่อภาษาจีน
อักษรจีนตัวเต็ม	七步詩
อักษรจีนตัวย่อ	七步诗
ความหมายตามตัวอักษร	"บทกวีเจ็ดก้าว"
การถอดเสียง ภาษาจีนกลางมาตรฐาน ฮั่นยฺหวี่พินอิน Qī bù shī เวด-ไจลส์ Ch'i-pu-shih IPA [tɕʰí pú ʂí] ภาษากวางตุ้งมาตรฐาน IPA [tsʰɐ́t̚ póu síː] ยฺหวิดเพ็ง cat1-bou6-si1 ภาษาหมิ่นใต้ เป่อ่วยยีภาษาฮกเกี้ยน chhit-pō͘-si
ชื่อภาษาเวียดนาม
ภาษาเวียดนาม	thất bộ thi
ชื่อภาษาเกาหลี
ฮันกึล	칠보시
ฮันจา	七步詩
การถอดเสียง อาร์อาร์ chilbosi
ชื่อภาษาญี่ปุ่น
คันจิ	七步詩
ฮิรางานะ	しちほのし
การถอดเสียง โรมาจิ shichiho no shi

บทเจ็ดก้าว ( จีนตัวเต็ม: 七步詩; จีนตัวย่อ: 七步诗; พินอิน: Qī Bù Shī; ยหวิดเพ็งกวางตุ้ง: Cat¹ Bou⁶ Si¹) เป็นกวีนิพนธ์อุปมานิทัศน์ซึ่งมักถือกันว่าเป็นผลงานของนักกวีโจสิด

ภูมิหลัง

โจสิด ผู้แต่งบทกวี

โจผี จักรพรรดิ

ในช่วงชีวิตของขุนศึกผู้ยิ่งใหญ่โจโฉซึ่งครองภาคเหนือของจีนในช่วงปลายราชวงศ์ฮั่น เขาแสดงความโปรดปรานต่อโจสิดบุตรชายคนที่สามที่เกิดกับภรรยาชื่อเปียนซี เนื่องจากชื่นชอบความเฉลียวฉลาดและความสามารถทางวรรณกรรมของโจสิด โจโฉคิดจะตั้งให้โจสิดเป็นรัชทายาท และโจสิดก็ได้รับการสนับสนุนจากขุนนางของโจโฉหลายคน แม้ว่าโจสิดจะเป็นบุตรชายคนรอง ๆ คนหนึ่งของโจโฉก็ตาม อย่างไรก็ตาม เนื่องจากโจสิดไม่ใส่ใจต่อมารยาทและคำสั่งของบิดา ในที่สุดจึงทำให้โจโฉผู้บิดารู้สึกผิดหวัง และตำแหน่งรัชทายาทตกเป็นของโจผีพี่ชายของโจสิด หลังจากการเสียชีวิตของโจโฉในปี ค.ศ. 220 โจผีส่งน้องชายของตนทั้งหมดรวมถึงโจสิดออกจากนครหลวงไปยังเขตศักดินาของแต่ละคน เพื่อไม่ให้เป็นภัยคุกคามต่ออำนาจของตัวโจผี

บทกวีนี้แต่งขึ้นจากภูมิหลังทางประวัติศาสตร์ดังกล่าวนี้ แม้ว่าตัวบทกวีเองและเกร็ดประวัติศาสตร์ของบทกวีจะไม่ปรากฏในจดหมายเหตุสามก๊ก นักวิจัยมองว่าเรื่องราวเกี่ยวกับบทกวีนี้ไม่เป็นเรื่องจริงในประวัติศาสตร์และโต้แย้งเรื่องที่โจสิดเป็นผู้แต่งบทกวีนี้

ชื่อชัวซินยฺหวี่

ชื่อชัวซินยฺหวี่ (世说新语; รวมเรื่องเล่าของโลกฉบับใหม่) เป็นหนังสือรวมเกร็ดประวัติศาสตร์ที่รวบรวมในปี ค.ศ. 430 มีเรื่องหนึ่งกล่าวถึงเหตุการณ์ที่โจผีพยายามจะสั่งลงโทษโจสิด เกร็ดประวัติศาสตร์ของเรื่องนี้ปรากฏในบทที่ 4 ของชื่อชัวซินยฺหวี่ กล่าวว่าโจผีอิจฉาความสามารถทางวรรณกรรมของโจสิดจึงพยายามสั่งประหารโจสิด

เรื่องราวโดยสรุปมีอยู่ว่าโจผีเรียกตัวโจสิดมาพบและยื่นคำขาดกับน้องชายของตนโดยบอกให้โจสิดแต่งบทกวีภายในช่วง 7 ก้าวเดิน หากทำไม่ได้จะถูกประหารชีวิต โจสิดสามารถแต่งบทกวีได้ภายใน 7 ก้าว โจผีจึง "แสดงความละอายใจอย่างลึกซึ้งในสีหน้า"

นวนิยายสามก๊ก

ในนวนิยายอิงประวัติศาสตร์ในชั้นหลังเรื่องสามก๊ก ซึ่งประพันธ์ในศตวรรษที่ 14 ในตอนที่ 79 ได้เพิ่มอรรถรสให้กับเหตุการณ์นี้ด้วยเรื่องราวที่แตกต่างออกไปเล็กน้อย ซึ่งโดยหลักตามเนื้อเรื่องในนวนิยายแล้วบทกวีนี้ไม่ใช่ "บทกวีเจ็ดก้าว"

หลังจากการเสียชีวิตของโจโฉ โจสิดก็ไม่ใส่ใจที่จะไปร่วมงานศพ โจผีใช้เหตุผลนี้ในการจับกุมโจสิด เปียนซีมารดาของทั้งคู่ขอร้องโจผีไม่ให้เอาชีวิตน้องชาย ด้านฮัวหิมที่ปรึกษาของโจผีแนะนำโจผีให้ตัดสินใจอย่างเด็ดขาดในการลงโทษโจสิด แต่โจผีไม่เต็มใจจะกระทำ ฮัวหิมจึงแนะนำให้เรียกตัวโจสิดมาทดสอบสติปัญญา และอาจะสั่งประหารชีวิตหรือลดตำแหน่งขึ้นกับผลการทดสอบ โจผีจึงเรียกโจสิดมาที่สำนัก กล่าวหาว่าโจสิดใช้คนอื่นเขียนบทกวีเพื่อแอบอ้างสร้างชื่อเสียงให้ตนเองเพื่อให้ได้รับความโปรดปรานจากโจโฉผู้บิดา และท้าให้โจสิดแต่งบทกวีสด ณ ที่นั้น หากทำไม่ได้จะถูกประหารชีวิตด้วยข้อหาแอบอ้างความสามารถทางวรรณกรรม

การทดสอบมีหัวข้อเป็นภาพวาดหนึ่งในสำนัก แสดงภาพของวัวตัวหนึ่งฆ่าวัวอีกตัวหนึ่งตายหลังการต่อสู้ และให้โจสิดแต่งบทกวีพรรณนาภาพ โดยห้ามใช้คำที่เกี่ยวข้องกับภาพโดยตรงภายในช่วง 7 ก้าวเดิน โจสิดก็สามารถแต่งบทกวีขนาดค่อนข้างยาวได้ภายในช่วง 7 ก้าวเดิน

โจผียังไม่ยอมแพ้ จึงทดสอบน้องชายด้วยหัวข้อที่ยากขึ้่น โดยบอกให้โจสิดแต่งบทกวีเกี่ยวกับพี่น้องแต่ห้ามมีคำว่า "พี่น้อง" ในบทกวี คราวนี้โจสิดสามารถแต่งบทกวีที่มีชื่อเสียงในภายหลังนี้ออกมาได้ทันที เมื่อได้ฟังการร่ายบทกวี โจผีก็น้ำตาไหล จากนั้นเปียนซีมารดาของสองพี่น้องก็ออกมาจากห้องด้านในและเข้ามาหยุดการทดสอบ ในที่สุดโจโฉจึงลดบรรดาศักดิ์ของโจสิดให้ไปอยู่ในเขตศักดินาที่ห่างไกลจากศูนย์กลางอำนาจแทนที่จะทำร้าย

รูปแบบ

บทกวีมีสองรูปแบบ รูปแบบหนึ่งมี 6 วรรค อีกรูปแบบหนึงมี 4 วรรค ทั้งสองรูปแบบใช้การอุปมาแบบขยายเพื่ออธิบายความสัมพันธ์ของพี่น้องและมิจฉาทิฐิของการทำร้ายอีกฝ่ายด้วยสาเหตุจากการการทะเลาะกันในเรื่องเล็กน้อย ผู้แต่งใช้อักษรหลายตัวเพื่ออธิบายกระบวนการต่าง ๆ ของการปรุงและการต้มถั่ว อักษรส่วนหนึ่ง ได้แก่ 煮 (ต้ม) 漉 (กรอง) 燃 (เผา, จุดไฟ) 泣 (ร้องไห้) และ 煎 (ต้ม, ทอด)

ชื่อชัวซินยฺหวี่

การปรากฏครั้งแรกของบทกวีนี้ (ในรูปแบบที่ยาวกว่า) อยู่ในบทที่ 4 ของตำราชื่อชัวซินยฺหวี่ ที่เขียนในปี ค.ศ. 430

ภาษาจีน	พินอิน	ยฺหวิดเพ็ง	แปล
煮豆持作羹，	zhǔ dòu chí zuò gēng	zyu2 dau6 ci4 zok3 gang1	ต้มถั่วไว้ทำแกง
漉菽以為汁。	lù shū yǐ wéi zhī	luk6 suk6 ji5 wai4 zap1	คั้นถั่วเป็นน้ำสกัด
萁在釜下燃，	qí zài fǔ xià rán	kei4 zoi6 fu2 haa6 jin4	ใต้หม้อมีต้นถั่วไหม้
豆在釜中泣。	dòu zài fǔ zhōng qì	dau6 zoi6 fu2 zung1 jap1	ในหม้อถั่วร้องไห้
本是同根生，	běn shì tóng gēn shēng	bun2 si6 tung4 gan1 sang1	เกิดมาจากรากเดียวกัน
相煎何太急？	xiāng jiān hé tài jí	soeng1 zin1 ho4 taai3 gap1	เหตุใดรีบต้มกัน

นวนิยายสามก๊ก

บทกวีรูปแบบหลังพบในตอนที่ 79 ของนวนิยายสามก๊ก ซึ่งประพันธ์ในศตวรรษที่ 14

ภาษาจีน	พินอิน	ยฺหวิดเพ็ง	แปล
煮豆燃豆萁	zhǔ dòu rán dòu qí	zyu 2 dau 6 jin 4 dau 6 kei 4	เผาต้นถั่วเพื่อต้มถั่ว
豆在釜中泣。	dòu zài fǔ zhōng qì	dau6 zoi6 fu2 zung1 jap1	ในหม้อถั่วร้องไห้
本是同根生，	běn shì tóng gēn shēng	bun2 si6 tung4 gan1 sang1	เกิดมาจากรากเดียวกัน
相煎何太急！	xiāng jiān hé tài jí	soeng1 zin1 ho4 taai3 gap1	เหตุใดรีบต้มกัน

^ บางรูปแบบมี 本自 (běn zì/bun²zi⁶) แทนที่ 本是.

เนื่องมาจากความนิยมของนวนิยายสามก๊ก รูปแบบที่สั้นกว่าจึงเป็นรูปแบบที่รู้จักโดยทั่วไปของบทกวีนี้ เป็นการย่อสามวรรคแรกของบทกวีขนาดยาวกว่าให้กลายเป็นวรรคเดียว

ในสามก๊ก ฉบับเจ้าพระยาพระคลัง (หน) วรรรณกรรมต้นสมัยรัตนโกสินทร์ที่แปลเป็นภาษาไทยจากนวนิยายสามก๊ก แปลบทกวีนี้ด้วยความดังนี้:

"ขั้วถั่วเอากิ่งถั่วมาเปนฟืนใส่ไฟ เมล็ดถั่วในกะทะจะไหม้ก็เพราะกิ่งถั่วต้นรากอันเดียวกันนั่นเอง เหตุใดจึงเร่งไฟเข้าให้หนักนัก"

การอ้างอิงร่วมสมัย

บทกวีเจ็ดก้าวถูกใช้เพื่อถ่ายทอดความคิดโดยผู้คนที่แตกต่างกัน

หลู่ ซฺวิ่น นักเขียนชาวจีนอ้างถึงบทกวีนี้ในปี ค.ศ. 1920 เพื่อต่อต้านการกลับไปสู่การศึกษาแบบดั้งเดิมและการห้ามกิจกรรมของนักศึกษา

เลขาธิการพรรคคอมมิวนิสต์จีน เจียง เจ๋อหมิน ถูกนักข่าวถามในปี ค.ศ. 2000 ในวันก่อนการเลือกตั้งประธานาธิบดีไต้หวัน ว่าสงครามข้ามช่องแคบกับไต้หวันจะเป็นการ "เผาซึ่งกันและกันด้วยความใจร้อน" หรือไม่ ซึ่งเขาตอบว่าไต้หวันและจีนนั้น "เกิดจากรากเดียวกัน" และตำหนิผู้สนับสนุนเอกราชไต้หวันเรื่อง "การเผา"

นอกประเทศจีน อีลอน มัสก์เคยอ้างถึงบทกวีนี้ในบัญชีทวิตเตอร์ของตนเมื่อวันที่ 2 พฤศจิกายน พ.ศ. 2564