เจ้าฟ้า

บทความนี้เกี่ยวกับพระยศเจ้านาย สำหรับความหมายอื่น ดูที่ เจ้าฟ้า (แก้ความกำกวม)

เจ้าฟ้าจากรัฐชานและกะเหรี่ยงแดง ณ จัตุรัสเดลี พ.ศ. 2446

เจ้าฟ้า เป็นพระยศเจ้านายในกลุ่มชาติพันธุ์ไท โดยในแคว้นหรือนครต่าง ๆ ของชาวไทใหญ่ (บริเวณภาคตะวันออกของประเทศพม่าปัจจุบัน) และชาวไทถิ่นอื่นในประเทศข้างเคียงเช่นในมณฑลยูนนานของจีน ใช้หมายถึงเจ้าผู้ครองแคว้น ส่วนในประเทศไทยได้ใช้เป็นสร้อยพระนามพระมหากษัตริย์ไทยมาตั้งแต่สมัยกรุงศรีอยุธยา ต่อมาใช้เป็นสกุลยศอย่างหนึ่งของเชื้อพระวงศ์

ไทใหญ่

ตามพงศาวดารท้องถิ่น บางราชวงศ์ที่มีเจ้าฟ้ามีอายุย้อนไปถึงศตวรรษที่ 2 ก่อนคริสตกาล แต่นักประวัติศาสตร์ทั่วไปมีความเห็นตรงกันว่าส่วนแรก ๆ ของพงศาวดารเหล่านี้เป็นเพียงตำนาน

ในช่วงที่พม่าเป็นอาณานิคมของสหราชอาณาจักร มีเจ้าฟ้าชาวไทใหญ่ 14 ถึง 16 พระองค์ในขณะนั้น แต่ละพระองค์ทรงมีอำนาจปกครองแว่นแคว้นของตนเองอย่างสูง จนถึงปี พ.ศ. 2465 มีการก่อตั้งสหพันธรัฐชาน อำนาจของเจ้าฟ้าจึงถูกลดลง อย่างไรก็ตาม เจ้าฟ้าทั้งหมดยังทรงรักษาฐานะในนามไว้ได้เช่นเดียวกับราชสำนักและยังทรงมีบทบาทในการปกครองส่วนท้องถิ่น จนกระทั่งร่วมกันสละบรรดาศักดิ์เพื่อเข้าร่วมสหภาพพม่าในปี พ.ศ. 2502

สยาม

ในสยามเริ่มมีพระยศเจ้าฟ้าใช้ครั้งแรกในปี พ.ศ. 2106 เมื่อสมเด็จพระมหาธรรมราชาธิราชผู้ครองเมืองพิษณุโลกยอมอ่อนน้อมต่อพระเจ้าบุเรงนองแห่งกรุงหงสาวดี จึงทรงตั้งสมเด็จพระมหาธรรมราชาเป็นเจ้าฟ้าสองแคว ทำนองเดียวกับเจ้าฟ้าไทใหญ่ที่เป็นประเทศราชของหงสาวดีในขณะนั้น เมื่อถึงรัชสมัยสมเด็จพระนเรศวรมหาราช สมเด็จพระเอกาทศรถทรงออกพระนามสมเด็จพระเชษฐาธิราชว่าสมเด็จบรมบาทบงกชลักษณอัครบุริโสดม บรมหน่อนรา เจ้าฟ้านเรศ เชษฐาธิบดี แต่เมื่อสมเด็จพระเอกาทศรถสืบราชสมบัติ ทรงเลิกใช้คำว่าเจ้าฟ้าในคำสร้อยพระนามพระเจ้าแผ่นดิน แต่เฉลิมพระนามพระราชโอรสทั้งสองพระองค์ที่ประสูติแต่พระอัครมเหสีเป็นเจ้าฟ้าสุทัศน์และเจ้าฟ้าศรีเสาวภาค นับแต่นั้นมา เจ้าฟ้าจึงกลายเป็นสกุลยศของลูกหลวงที่พระมารดาเป็นเจ้า ต่อมาจึงขยายไปถึงหลานหลวงที่พระบิดาและพระมารดาทั้งสองฝ่ายเป็นเจ้าฟ้า หลานหลวงนั้นให้เป็นเจ้าฟ้าด้วย

เจ้าฟ้าของไทยที่ยังทรงพระชนม์อยู่ในปัจจุบัน (เรียงลำดับตามพระชันษา)

พระนาม	ประสูติ	สถาปนา	พระบิดา	พระมารดา
สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา เจ้าฟ้ามหาจักรีสิรินธร มหาวชิราลงกรณวรราชภักดี สิริกิจการิณีพีรยพัฒน รัฐสีมาคุณากรปิยชาติ สยามบรมราชกุมารี	2 เมษายน พ.ศ. 2498		พระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร	สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง
สมเด็จพระเจ้าน้องนางเธอ เจ้าฟ้าจุฬาภรณวลัยลักษณ์ อัครราชกุมารี กรมพระศรีสวางควัฒน วรขัตติยราชนารี	4 กรกฎาคม พ.ศ. 2500		พระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร	สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง
สมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าพัชรกิติยาภา นเรนทิราเทพยวดี กรมหลวงราชสาริณีสิริพัชร มหาวัชรราชธิดา	7 ธันวาคม พ.ศ. 2521	5 พฤษภาคม พ.ศ. 2562	พระบาทสมเด็จพระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว	พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าโสมสวลี กรมหมื่นสุทธนารีนาถ
สมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าสิริวัณณวรี นารีรัตนราชกัญญา	8 มกราคม พ.ศ. 2530	5 พฤษภาคม พ.ศ. 2562	พระบาทสมเด็จพระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว	สุจาริณี วิวัชรวงศ์
สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าทีปังกรรัศมีโชติ มหาวชิโรตตมางกูร สิริวิบูลยราชกุมาร	29 เมษายน พ.ศ. 2548	5 พฤษภาคม พ.ศ. 2562	พระบาทสมเด็จพระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว	ศรีรัศมิ์ สุวะดี

อดีตเจ้าฟ้าของไทยที่ยังทรงพระชนม์อยู่ในปัจจุบัน (เรียงลำดับตามพระชันษา)

พระนาม	ประสูติ	พระบิดา	พระมารดา	สิ้นสุด	สาเหตุ
ทูลกระหม่อมหญิงอุบลรัตนราชกัญญา สิริวัฒนาพรรณวดี (สมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าอุบลรัตนราชกัญญา สิริวัฒนาพรรณวดี)	5 เมษายน พ.ศ. 2494	พระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร	สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง	25 กรกฎาคม พ.ศ. 2515	ลาออกจากฐานันดรศักดิ์
พระบาทสมเด็จพระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว (สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิราลงกรณ สยามมกุฎราชกุมาร)	28 กรกฎาคม พ.ศ. 2495	พระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร	สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง	13 ตุลาคม พ.ศ. 2559	สืบราชสันตติวงศ์