แม่เจ้าบัวไหล
 | บทความนี้ยังต้องการเพิ่มแหล่งอ้างอิงเพื่อพิสูจน์ความถูกต้อง คุณสามารถพัฒนาบทความนี้ได้โดยเพิ่มแหล่งอ้างอิงตามสมควร เนื้อหาที่ขาดแหล่งอ้างอิงอาจถูกลบออก |
| แม่เจ้าบัวไหล | |
|---|---|
| |
| พระชายาเจ้าผู้ครองนครแพร่ | |
| ข้อมูลส่วนบุคคล | |
| เกิด | พ.ศ. 2390 นครน่าน |
| เสียชีวิต | พ.ศ. 2475 เมืองเชียงราย |
| บิดา | พระยาไชยสงคราม (เจ้าคำลือ) |
| มารดา | เจ้านางอิ่นแก้ว |
| คู่สมรส | เจ้าพิริยเทพวงษ์ |
แม่เจ้าบัวไหล เป็นพระชายาของน้อยเทพวงษ์ อดีตเจ้าผู้ครองนครแพร่ องค์ที่ 5 แห่งราชวงศ์แสนซ้าย
พระประวัติ[แก้]
แม่เจ้าบัวไหล ประสูติเมื่อปี พ.ศ. 2390 ที่เมืองนครน่าน เป็นธิดาในพระยาไชยสงคราม (เจ้าคำลือ) เชื้อสายเจ้าเจ็ดตนทางพะเยา กับ เจ้านางอิ่นแก้ว ชาวไทยองบ้านถิ่น [1] มีเจ้าเชษฐาและเชษฐภคินีร่วมอุทร ได้แก่ 1.เจ้าจอมแปง (เจ้านางของ ซึ่งเป็นชายาเดิมพระยาไชยสงครามได้ขอไปอุปการะที่พะเยา) 2.เจ้าเทพรส รสเข้ม (ฝาแฝดกับเจ้าจอมแปง) 3.เจ้านางสามผิว (ได้ถึงแก่กรรมด้วยโรงท้องร่วงตอนอายุ 13 ปี) ตอนเกิด พระยาไชยสงครามถูกเรียกตัวจากเมืองน่านมายังกรุงเทพฯ เนื่องจากต้องคดี เรื่อง ช่วยเจ้าหลวงนครน่าน ยกพลไปกวดต้อนตีเอาเมืองหัวพันห้าทั้งหกที่แคว้นสิบสองปันนา กวาดต้อนเชลยศึกชาวไทลื้อชาวไทยอง มาไว้ที่เขตนาน้อยเมืองน่าน ดังนั้นจึงต้องเดินทางโดยเรือขณะที่น้ำน่านนองเต็มฝั่ง บิดาเลยตั้งชื่อให้ว่า "บัวไหล" [2]
แม่เจ้าบัวไหลได้รับการสถาปนาให้ดูแลเมืองแพร่ ก่อนที่เจ้าพิริยเทพวงษ์จะกลับจากราชการที่กรุงเทพมหานคร ชาวเมืองแพร่จึงเรียกขานเจ้าบัวไหลว่า "แม่เจ้าหลวง" และต่อมาได้รับการเสกสมรสและแต่งตั้งให้เป็นชายาของเจ้าผู้ครองนครแพร่ ในตอนเด็กบัวไหลได้รับการอบรมเลี้ยงดูแบบเจ้านายตามขนบธรรมเนียมล้านนามาอย่างดี มีฝีมือในการเย็บปักผ้าและงานปักเย็บทุกชนิด ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว บัวไหลได้ปักผ้าม่านและหมอนขวาน ตลอดจนเครื่องใช้ต่าง ๆ ถวาย เป็นที่โปรดปรานของรัชกาลที่ 5 ถึงกับได้รับการโปรดให้จัดห้องเฉพาะ แล้วพระราชทานให้ชื่อว่า "ห้องบัวไหล" นับเป็นพระมหากรุณาธิคุณและเป็นเกียรติประวัติอันสูงยิ่ง เพื่อแสดงถึงเจ้านายสตรีทางเหนือ เป็นผู้มีฝีมือในงานศิลปะปักเย็บอย่างยอดเยี่ยม และตามคำกราบบังคมทูลของสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ได้กล่าวไว้ว่า บัวไหลเป็นผู้หญิงดีในเมืองลาวเฉียงเวลาเจ้านครแพร่ลงมากรุงเทพฯ ก็ว่าราชการบ้านเมืองแทนสามี
เมื่อวันที่ 25 กรกฎาคม พ.ศ. 2445 ก็เกิดการจลาจลเงี้ยวปล้นเมืองแพร่ เจ้าพิริยเทพวงษ์ต้องโทษกบฏ ถูกถอดยศและได้หลบภัยไปประทับที่หลวงพระบาง ประเทศลาว และไม่ได้กลับมาอีกเลยจนกระทั่งถึงแก่กรรมที่นั่น ส่วนบัวไหลพร้อมด้วยบุตรหลานได้ถูกควบคุมตัวไปกรุงเทพฯ ตามพระบรมราชโองการ ภายใต้การควบคุมดูแลของพระเจ้าน้องยาเธอ กรมหลวงดำรงราชานุภาพ (พระยศขณะนั้น) เสนาบดีกระทรวงมหาดไทย เป็นเวลา 4-5 ปี จึงได้รับพระบรมราชานุญาตให้กลับคืนบ้านเมืองได้ โดยในบั้นปลายของชีวิต บัวไหลได้ประทับกับบุตรสาวคนเล็กและบุตรเขยที่จวนข้าหลวงประจำจังหวัดเชียงราย และถึงแก่กรรมที่เชียงราย เมื่อ พ.ศ. 2475 สิริอายุได้ 85 พรรษา
ราชโอรส-ธิดา[แก้]
แม่เจ้าบัวไหลและเจ้าพิริยเทพวงษ์ ได้มีราชโอรส ราชธิดาร่วมกัน 7 องค์ [3]
- เจ้ากาบคำ วราราช สมรสกับเจ้าอุปราช (น้อยเสาร์ วราราช) มีบุตร-ธิดา ดังนี้
- เจ้าอินทวงศ์ (อินต๊ะวงศ์) วราราช สมรสกับ เจ้าลูน วราราช (สกุลเดิม;อิ่นคำลือ) มีธิดา ดังนี้
- เจ้ามาลีนี ประชาบาล (ชื่อเดิม;เม่น วราราช) สมรสกับ นายห้วน ประชาบาล
- เจ้ายุพา วิจิตร (ชื่อเดิม;ลิ่น วราราช) สมรสกับ นายนวล วิจิตร
- เจ้าลาวัณย์ บรรณโสภิต (ชื่อเดิม;ล่อน วราราช) สมรสกับ นายวิชาญ บรรณโสภิต
- เจ้าพลอยแก้ว อุตรพงศ์ สมรสกับ เจ้าน้อยชื่น อุตรพงศ์ มีบุตร-ธิดา ดังนี้
- เจ้าคำเมา อุตรพงศ์
- จ่าสิบตรี เจ้าชาญ (ชื่อเดิม;บุญยืน) อุตรพงศ์
- เจ้าทิพย์เนตร อารีราษฏร์ สมรสกับ พันตำรวจตรีหลวงอารีราษฏร์ มีบุตร-ธิดา ดังนี้
- นายสฤษฐ์ อารีราษฏร์ สมรสกับ นางสมคิด
- นางน้อมศีร์ เนาวังวราห์ สมรสกับ นายปิยะ เนาวังวราห์
- นางสาวจิราภรณ์ อารีราษฏร์
- นางสาวนิตยา อารีราษฏร์
- นางปราณีต อารีราษฏร์
- นางสุวรรณา สันติกุล สมรสกับ นายพงษ์กฤช สันติกุล
- นางลิจฉวี บุญญพันธุ์ สมรสกับ นาวาอากาศเอก (พิเศษ)อ่อน บุญญพันธุ์
- พลตรี นคร อารีราษฏร์ สมรสกับ นางพวงแก้ว
- เจ้าอินทวงศ์ (อินต๊ะวงศ์) วราราช สมรสกับ เจ้าลูน วราราช (สกุลเดิม;อิ่นคำลือ) มีธิดา ดังนี้
- เจ้าเวียงชื่น (หรือ เมืองชื่น บุตรรัตน์) สมรสกับเจ้าราชวงศ์ (น้อยบุญศรี บุตรรัตน์ ) มีบุตร-ธิดา ดังนี้
- เจ้าอินทร์คุ้ม บุตรรัตน์ สมรสกับ เจ้าน้อยไชยวงศ์ ศรีจันทร์แดง มีบุตร-ธิดา ดังนี้
- เจ้าศรีมุ หัวเมืองแก้ว
- จ่าสิบตรี เจ้าบุญปั๋น ศรีจันทร์แดง
- เจ้าปิ่นแก้ว ศรีจันทร์แดง
- เจ้าตั๋น ศรีจันทร์แดง
- เจ้าอินทร์สม บุตรรัตน์
- เจ้าตาวคำ ศรุตานนท์ สมรสกับ หลวงนุภาณศิษยานุสรรค์ มีบุตร-ธิดา ดังนี้
- คุณประกายศรี ศรุตานนท์ สมรสกับ คุณโชติ แพร่พันธุ์
- คุณประกายพฤกษ์ ศรุตานนท์ อตีตรัฐมนตรีช่วยว่าการกระทรวงเกษตรและสหกรณ์
- เจ้าอินทร์คุ้ม บุตรรัตน์ สมรสกับ เจ้าน้อยไชยวงศ์ ศรีจันทร์แดง มีบุตร-ธิดา ดังนี้
- เจ้าสุพรรณวดี ณ น่าน สมรสกับเจ้าราชดนัย (น้อยยอดฟ้า ณ น่าน)โอรสพระเจ้าสุริยพงษ์ผริตเดช
- เจ้าสร้อยฟ้า โลหะพจน์พิลาศ สมรสกับ รองอำมาตย์โทขุนโลหะพจน์พิลาศ มีบุตร-ธิดา ดังนี้
- นายสมพงษ์ โลหะพจน์พิลาศ สมรสกับ นางแสงเดือน (ชื่อเดิม;นางผ่องใส กันทาธรรม) มีบุตร-ธิดา ดังนี้
- นางสุภาพ แสงศิริ
- นางวรรณแวว ไชยวงศ์
- นายโสภณ แสงศิริ
- เจ้าวิลาวัณย์ ณ น่าน
- เจ้าสร้อยฟ้า โลหะพจน์พิลาศ สมรสกับ รองอำมาตย์โทขุนโลหะพจน์พิลาศ มีบุตร-ธิดา ดังนี้
- เจ้ายวงคำ เตมียานนท์ สมรสกับเจ้าไชยสงคราม (จอน เตมียานนท์) มีบุตร-ธิดา ดังนี้
- เจ้าทิพย์เกษร เตมียานนท์ สมรสกับ พระยาประชาศรัยสรเดช (ถาบ ผลนิวาศ) มีบุตร-ธิดา ดังนี้
- นายแพทย์ เกริก ผลนิวาศ สมรสกับ แพทย์หญิง จรูญ ผลนิวาศ (สกุลเดิม;ธีรเนตร)
- นายเดชไกร ผลนิวาศ นางนาภิช (สกุลเดิม;ไกรฤกษ์)
- นางผ่องศรี กาสล่าร์ สมรสกับ นายอเล็กซานเตอร์ กาสล่าร์
- นางปรียา สีบุญเรือง สมรสกับ นายจิตติน สีบุญเรือง
- นายกฤช ผลนิวาศ
- นายเกรน ประชาศรัยสรเดช สมรสกับ เจ้าไข่มุกต์ ประชาศรัยสรเดช (สกุลเดิม;วงศ์บุรี) มีบุตร-ธิดา ดังนี้
- นางธัญญา สุรัสวดี สมรสกับ ดร.ปลอดประสพ สุรัสวดี มีบุตร ดังนี้
- นายปิ่นสาย สุรัสวดี
- ดร.ปิ่นสักก์ สุรัสวดี
- นายสาโรจน์ ประชาศรัยสรเดช สมรสกับ นางวัชรี ประชาศรัยสรเดช (สกุลเดิม;ลักษณาศัย)
- นายอรรณพ ประชาศรัยสรเดช สมรสกับ นางนลินี ประชาศรัยสรเดช
- เด็กหญิงกรรณิกา ประชาศรัยสรเดช (ถึงแก่กรรมตั้งแต่เด็ก)
- นางมาลินี ศรีสมวงศ์ สมรสกับ นายประเสริฐ ศรีสมวงศ์
- นางธัญญา สุรัสวดี สมรสกับ ดร.ปลอดประสพ สุรัสวดี มีบุตร ดังนี้
- นางศรีวรรณ สุนทรเนตร สมรสกับ นายสนอง สุนทรเนตร มีบุตร-ธิดา ดังนี้
- นายเทอดกุล สุนทรเนตร สมรสกับ นางจูเลียต
- นางสุนทรา สวัสดิเกียรติ์ สมรสกับ นายศีริชัย สวัสดิเกียรติ์
- นายชยาวุธ เล็กประยูร สมรสกับ นางจริยา
- นางมัณฑนา นนทสุต สมรสกับ ดร.โชติแสง นนทสุต มีบุตร ดังนี้
- นายไชยยงค์ นนทสุต สมรสกับ นางสุวรรณา ประชาศรัยสรเดช (สกุลเดิม;เลิศกิจจา)
- นายกรีน ประชาศรัยสรเดช สมรสกับ นางสุเดช ประชาศรัยสรเดช (สกุลเดิม;อัศวเสนา) มีบุตร-ธิดา ดังนี้
- นายทวิรส ประชาศรัยสรเดช สมรสกับ นางจิตนา ประชาศรัยสรเดช (สกุลเดิม;ปลอดโปร่ง)
- นางรศนา สิทธิคู สมรสกับ นายพงษ์ไพบูลย์ สิทธิดู
- นายสุเมธ ประชาศรัยสรเดช สมรสกับ นางประพิศ (สกุลเดิม;บุญเรือง) มีบุตร-ธิดา ดังนี้
- นายชัชวาลย์ ประชาศรัยสรเดช
- นายธราธาร ประชาศรัยสรเดช
- นางประไพพรรณ พิสัยนนทฤทธิ์ สมรสกับ พันตำรวจตรี เกรียงไกร พิสัยนนฤทธิ์
- นางประภาส ว่องปรีชา สมรสกับ นายเชี่ยว ว่องปรีชา มีบุตร-ธิดา ดังนี้
- นางทรรศนีย์ อิศรเสนา ณ อยุธยา สมรสกับ นายอนุกัลย์ อิศรเสนา ณ อยุธยา
- นายศิระ ว่องปรีชา
- นางสาวอรนุช ว่องปรีชา
- นายชาญ ว่องปรีชา
- นางฉวีวรรณ พิพัฒนโภคา สมรสกับ นายชวลิต พิพัฒนโภคา มีบุตร-ธิดา ดังนี้
- นายจิระ พิพัฒนโภคา สมรสกับ นางกาญจนีย์ พิพัฒนโภคา (สกุลเดิม;สระแก้ว)
- นางกรันยา โชติสรยุทธ์ สมรสกับ นายเฉลิมชัย โชติสรยุทธ์
- นางสาวพิชชา พิพัฒนโภคา
- นายพงศธร พิพัฒนโภคา
- นายเกียรติ ประชาศรัยสรเดช สมรสกับ นางอรพรรณ (สกุลเดิม;อเนกกานนท์) มีบุตร-ธิดา ดังนี้
- นายก้องเกียรติ ประชาศรัยสรเดช
- นางเก็จกรรณ เดอร์ (ประชาศรัยสรเดช) สมรสกับ นายธยานิธิ เดอร์
- นายเกียรติ ประชาศรัยสรเดช สมรสกับ นางเพทาย ประชาศรัยสรเดช (สกุลเดิม;อินทรทัต) มีธิดา ดังนี้
- นางสาววิศรา ประชาศรัยสรเดช
- นายศักดิ์ ประชาศรัยสรเดช สมรสกับ นางอานะวรรณ ประชาศรัยสรเดช (สกุลเดิม;อเนกานนท์) มีบุตร-ธิดา ดังนี้
- นายอเล็ก ประชาศรัยสรเดช
- นายอาจ ประชาศรัยสรเดช
- นางสาวปิยวดี ประชาศรัยสรเดช
- นายโชคชัย ประชาศรัยสรเดช สมรสกับ นางเจริญรัตน์ ประชาศรัยสรเดช (สกุลเดิม;สุขุม) มีธิดา ดังนี้
- นางสาวกษมา ประชาศรัยสรเดช
- นางสาวกรกฎา ประชาศรัยสรเดช
- เจ้าดารา รัศมี เตมียานนท์
- เจ้ามณีนพรัตน์ เตมียานนท์
- เจ้าทิพย์เกษร เตมียานนท์ สมรสกับ พระยาประชาศรัยสรเดช (ถาบ ผลนิวาศ) มีบุตร-ธิดา ดังนี้
- เจ้ายวงแก้ว เทพวงศ์ สมรสกับพระยามานิตย์ราชมนัส และนายมาร์ติน มีบุตรดังนี้
- คุณชาลี เทพวงศ์ (เกิดจากนายมาร์ติน) สมรสกับนางบัวเหลียว ทิพย์จักร มีบุตร-ธิดา ดังนี้
- นายชรินทร์ เทพวงศ์
- นายชลอ เทพวงศ์ สมรสกับ นางสุพิน
- นางอารมณ์ เทพวงศ์
- พันตำรวจโท ชัชวาลย์ เทพวงศ์
- นางอรุณี สมรสกับ นายพิเชษฐ สุขเจริญ
- นายชวลิต เทพวงศ์
- นางอุไรวรรณ เทพวงศ์
- นางอมรา เทพวงศ์ สมรสกับ นายนริทธิ์ เสมรสุทต
- คุณชาลี เทพวงศ์ (เกิดจากนายมาร์ติน) สมรสกับนางบัวเหลียว ทิพย์จักร มีบุตร-ธิดา ดังนี้
- เจ้าหอมนวล ศรุตานนท์ สมรสกับพระยาราชเดชดำรง (ผล ศรุตานนท์) มีบุตร-ธิดา ดังนี้
- คุณผลิ ศรุตานนท์ สมรสกับ คุณสุดสวาท ศรุตานนท์ (สกุลเดิม;กุสุมารทัต) มีธิดา ดังนี้
- นางพนอ นิลกำแหง (ศรุตานนท์) สมรสกับ พันเอก(พิเศษ) ประเวศ นิลกำแหง
- คุณหวลกลิ่น เดชาติวงศ์ สมรสกับ หลวงเดชาติวงศ์วราวัฒน์ (หม่อมหลวงกรี เดชาติวงศ์) อดีตรัฐมนตรีว่าการกระทรวงคมนาคม มีบุตร-ธิดา ดังนี้
- นางกุศลิน ศรียาภัย สมรสกับ นายนิตย์ ศรียาภัย
- นายสุธีร์ เดชาติวงศ์ ณ อยุธยา สมรสกับ แพทย์หญิงขวัญฤดี เดชาติวงศ์ ณ อยุธยา
- นางสาวกีรติ เดชาติวงศ์ ณ อยุธยา
- คุณเผด็ต ศรุตานนท์ สมรสกับ เจ้าศรีพรรณ หัวเมืองแก้ว มีบุตร ดังนี้
- นายเผดิมพันธุ์ ศรุตานนท์
- คุณผลิ ศรุตานนท์ สมรสกับ คุณสุดสวาท ศรุตานนท์ (สกุลเดิม;กุสุมารทัต) มีธิดา ดังนี้
- เจ้าอินทร์แปลง หรืออินทร์แปง เทพวงศ์ สมรสกับนางจ้อย (ข้าหลวงในวังสมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภาพ) ,เจ้าคำเกี้ยว วงศ์พระถาง และเจ้าเทพเกสร ณ น่าน ธิดาพระเจ้าสุริยพงษ์ผริตเดช มีบุตรดังนี้
- เจ้าอินทร์เดช เทพวงศ์ หรือ นายโชติ แพร่พันธุ์ (ยาขอบ) สมรสกับ นางจรัส แพร่พันธุ์ มีบุตรดังนี้
- นายมานะ แพร่พันธุ์ สมรสกับ นางจรูญศรี แพร่พันธุ์
- เจ้าอินทร์ศร เทพวงศ์ สมรสกับ นางคำป้อ เทพวงศ์ มีธิดาดังนี้
- นางมาลี ถนอมคุณ สมรสกับ พันเอก(พิเศษ) บุญชื่น ถนอมคุณ
- นางมาลัย รูปวิเชตร สมรสกับ นายอดุลย์ รูปวิเชตร
- เจ้าอินทร์ทรงรัศมี เทพวงศ์ สมรสกับ นางอุไร เทพวงศ์ มีบุตรดังนี้
- นายจงรักษ์ เทพวงศ์
- เจ้าอินทร์เดช เทพวงศ์ หรือ นายโชติ แพร่พันธุ์ (ยาขอบ) สมรสกับ นางจรัส แพร่พันธุ์ มีบุตรดังนี้
กรณียกิจ[แก้]
- พ.ศ. 2416 แม่เจ้าบัวไหลได้ปักคัมภีร์ด้วยด้ายไหมถวามวัดไชยอาราม(วัดพระบาท) มีข้อความบทหนึ่งเขียนว่า "ให้ได้เป็นยอดนารีเทียม ธ ท้าว ตนปราบด้าวธรณีแท้ดีหลีเทอะ" แปลว่า ขอปรารถนาเป็นกษัตริย์ผู้หญิง หรืออีกนัยหนึ่งคือเป็นมเหสีเคียงคู่เจ้าหลวง
- แม่เจ้าบัวไหลได้ปักผ้าม่าน และหมอนขวาน ตลอดจนเครื่องใช้ต่างๆ ถวายรัชกาลที่ 5
- พ.ศ. 2454 แม่เจ้าบัวไหลเป็นแม่งานใหญ่ในการรับเสด็จสมเด็จพระพันปีหลวงคราวเสด็จเมืองแพร่
เครื่องราชอิสริยาภรณ์[แก้]
- พ.ศ. 2443 –
เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นที่ 3 ตติยจุลจอมเกล้า (ต.จ.) (ฝ่ายใน)[4] ต่อมาวันที่ 8 ตุลาคม พ.ศ. 2446 ถูกเรียกคืนเครื่องราชอิสริยาภรณ์[5]เนื่องจากกรณีกบฏเงี้ยวเมืองแพร่
_ribbon.svg){kind=small}
อ้างอิง[แก้]
- ↑ แม่เจ้าบัวไหล เทพวงศ์ จากเว็บไซต์ฮักล้านา
- ↑ เจ้าหลวงพิริยเทพวงศ์และแม่เจ้าบัวไหล
- ↑ ประวัติแม่เจ้าบัวไหล[ลิงก์เสีย] จากเว็บไต์โลกล้านนา
- ↑ พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์
- ↑ "ประกาศลัญจกราภิบาล ถอดบัวไหลออกจากสามัญสมาชิกาตติยจุลจอมเกล้า" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 20 (เพิ่มเติม 28): 467. 11 ตุลาคม ร.ศ. 122. สืบค้นเมื่อ 5 ตุลาคม พ.ศ. 2563.
{{cite journal}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน:|accessdate=และ|date=(help)