เจ้านายอ้าย

เจ้านายอ้าย
เจ้าฟ้าเมืองน่าน
เจ้าผู้ครองนครน่าน องค์ที่ 53 แห่งราชวงศ์ติ๋นมหาวงศ์
ราชาภิเษก	4 ตุลาคม พ.ศ. 2311
ครองราชย์	4 ตุลาคม พ.ศ. 2311 - 10 กรกฎาคม พ.ศ. 2312
รัชกาล	1 ปี 57 วัน
ก่อนหน้า	เจ้าอริยวงษ์
ถัดไป	เจ้ามโน
ประสูติ	ณ เมืองเชียงใหม่
พิราลัย	10 กรกฎาคม พ.ศ. 2312 ณ บ้านโพธิ์
พระชายา	เจ้านางคำขาเทวี
พระราชบุตร	เจ้าน้อยวงษ์
ราชวงศ์	ติ๋นมหาวงศ์
พระบิดา	เจ้าไชยราชา
พระมารดา	แม่เจ้านางเทพ

เจ้าหลวงนายอ้าย หรือ เจ้านายอ้ายทรงเป็นเจ้าผู้ครองนครน่าน องค์ที่ 53 และองค์ที่ 3 แห่งราชวงศ์ติ๋นมหาวงศ์ ทรงครองเมืองน่าน ในปี พ.ศ. 2311 ครองราชย์สมบัติเมืองน่านได้ 7 เดือน ก็ถึงแก่พิราลัย

พระประวัติ

เจ้าหลวงนายอ้าย หรือ เจ้านายอ้าย ประสูติ ณ เมืองน่าน ทรงเป็นพระโอรสองค์โตในเจ้าไชยราชากับแม่เจ้านางเทพ (ราชธิดาในพญาหลวงติ๋นมหาวงศ์) และทรงเป็นพระนัดดา (หลานตา) ในพระเจ้าหลวงติ๋นมหาวงษ์ เจ้าผู้ครองนครน่าน องค์ที่ 51 ทรงมีพระอนุชาและพระขนิษฐาร่วมพระมารดา 7 พระองค์ ดังนี้

1. เจ้านายอ้าย ภายหลังเป็น พระเจ้านายอ้าย เจ้าผู้ครองนครน่าน องค์ที่ 53
2. เจ้าสุทธะ: พระบิดาในเจ้าฟ้าหลวงอัตถวรปัญโญ เจ้าผู้ครองนครน่าน องค์ที่ 57
3. เจ้ามโน ภายหลังเป็น พระเจ้ามโนราชา เจ้าผู้ครองนครน่าน องค์ที่ 54
4. เจ้านางพิมพา
5. เจ้านางโนชา
6. เจ้านางเลิศ: พระมารดาใน พระยามหาวงษ์ เจ้าผู้ครองนครน่าน องค์ที่ 61)
7. เจ้านางศรีแก้ว

เจ้านายอ้าย ได้ขึ้นครองนครเมืองน่าน เมื่อวันที่ 4 ตุลาคม พ.ศ. 2311 สืบสันตติวงศ์ต่อจาก พระยาอริยวงษ์ เจ้าผู้ครองนครน่าน องค์ที่ 52 ผู้เป็นพระมาตุลา (ลุง) เป็น เจ้าพระยาหลวงนายอ้าย เจ้าฟ้าหลวงเมืองน่าน เจ้าผู้ครองนครน่าน องค์ที่ 3 แห่งราชวงศ์ติ๋นมหาวงศ์

ราชบุตร

เจ้านายอ้าย ทรงเสกสมรสกับเจ้านางคำขา (ราชธิดา องค์ที่ 4 ในพระเจ้าหลวงติ๋นมหาวงษ์ กับแม่เจ้ายอดราชเทวี (ชายาองค์ที่ 2) ทรงมีพระโอรสเพียงพระองค์เดียว คือ เจ้าน้อยวงษ์

พระกรณียกิจ

• เถิงเดือน 8 ขึ้น 6 ค่ำ ทัพพม่าก็ยกจากเมืองหลวงพระบางมาตั้งอยู่ตีนวัดหลวงลำพางเมืองนคร ลวดรั้งพรรษาอยู่ที่นั้น ก็ขับเอากำลังในลานนาไทยห้าสิบเจ็ดเมืองได้แล้ว ฮอดเดือน 3 ขึ้น 5 ค่ำ จุลศักราชได้ 1126 ตัว ปีกาบสันนั้น ทัพม่านแลลานนาไทยทั้งมวลก็ยกลงไปเมืองอโยทธยาหั้นแล ฝ่ายเมืองน่านนั้น เจ้าอริยวงษ์ก็แต่งหื้อเจ้านายอ้ายตนเปนหลานคุมกองทัพไปตามโปมหามังคละทก คือไปเมืองใต้หั้นแล
• มาเถิงศักราช 1127 ตัว ปีดับเล้านั้น ท้าวพระยาเจ้านายบ้านเมืองในลานนาไทยทั้งมวลบ่อาจจะอดได้ ก็ซ้ำพร้อมกันฟื้นม่านแถมสู่บ้านสู่เมือง เมื่อลุนหลังเจ้านายอ้ายไปราชการเมืองใต้หั้นแล
• ฝ่ายเจ้าหลวงอริยวงษ์เมืองน่านก็จัดได้กำลังศึกแล้ว ก็ยกทัพขึ้นรบม่านที่ปากงาวเหนือเวียงน่านนั้น ม่านก็แตกพ่ายหนีไปหั้นแล ในกาลนั้นมหากระษัตริย์อังวะได้รู้ว่าลานนาไทยทั้งมวลพลิกฟื้นสันนั้นแล้ว อยู่มาฮอดจุลศักราช 1129 ตัว ปีเมิงไก๊ ก็แต่งหื้อโปอเสหงวนคือเปนโปโชกมีกำลังหมื่นหนึ่ง ยกทัพขึ้นมาฮอดเชียงใหม่เดือน 3 ขึ้น 10 ค่ำ ยามนั้นพระยาจ่าบ้านเจ้าเมืองเชียงใหม่แลพระเมืองไชยลพูนก็กวาดเอาไพร่ไทยในเมืองเชียงใหม่แลเมืองลพูนมีกำลังสามพัน ก็เอาข้ามอยู่ในเวียงลพูนนั้นแล เมื่อนั้นม่านก็ยกมาแวดวัง ขังอยู่แต่วันเดือน 3 ขึ้น 11 ค่ำ ฮอดเดือน 4 ลง 14 ค่ำ เม็งวันพฤหัศบดี ยามสู่แจ้ง เวียงลพูนก็แตก แลม่านก็จับเอาพระยาจ่าบ้านเชียงใหม่ขังตัวพระเมืองไชยเมืองลพูนนั้นก็ออกหนีพ้นไปเข้าสู่เมืองฮ่อตราบเถิงบัดนี้แล ครั้นว่าม่านได้เวียงลพูนแล้ว ก็ยกกองทัพเข้ามานคร เมืองแพร่ เมืองน่าน มาเถิงเมืองน่านเดือน 5 ลงค่ำ 1 เมืองน่านก็พ่ายหนีไปเมืองลาว อยู่เมืองลาวได้พรรษา 1 พ.ศ. 2311 ตัวก็คืนมาตั้งอยู่เมืองน่านดังเก่าหั้นแล ดังเจ้านายอ้ายตนเปนหลานไปเอาราชการเมืองใต้ ทวยม่านนั้นก็ตีเอาเมืองใต้ได้ในปี พ.ศ. 2310 ครั้นว่าม่านได้เมืองใต้แล้ว ม่านก็เอาเจ้าฟ้าดอกเดื่ออันเปนเจ้าเมืองใต้คืนเมืองอังวะพุ้นหั้นแล เมือทางเมาะตมะทวายแลดังตัวเจ้านายอ้ายนั้นก็เอาติดตามทวยม่านเมืองทางแสนนั้นแล ครั้นเมือเถิงเมืองอังวะแล้วเจ้านายอ้ายก็ได้กราบทูลมหากระษัตริย์เมืองอังะหั้นแล
• ในศักราชนั้นสิ่งเดียว คือปีเมิงไก๊นั้น ฮ่อก็ยกกองทัพใหญ่ลงมามีกำลังเก้าหมื่น ว่าจักรบเอาเมืองอังวะ ลงมาฮอดเมืองแสนหวีฟ้าหั้น ยามนั้นมหากระษัตริย์อังวะจิงกรุณา หื้อเจ้านายอ้ายเมืองน่านว่าสันนี้ เจ้านายอ้ายได้มาประสบพบราชการพระองค์เราสันนี้ หื้อเจ้านายอ้ายได้เอาราชการเพราะองค์เราออกรบศึกฮ่อก่อนเทือะ ว่าอัน เมื่อนั้นเจ้านายอ้ายก็ออกรบศึกฮ่อกับด้วยหมู่ไปทัพทั้งหลาย ฮ่อก็แตกพ่ายหนีแล้ว ก็ไล่เลยศึกฮ่อขึ้นไป เถิงขัวเหล็กขัวทองพุ้นแล้ว จิงได้กลับลงมากราบทูลมหากระษัตริย์เจ้า มหากระษัตริย์จิงปงอามิศต่อจ่าสวนหื้อเจ้านายอ้ายได้เปนเจ้าเสวยเมืองน่านแล้ว ส่วนว่าเจ้านายอ้ายครั้นว่า ได้รับอามิศต่อแล้ว ก็ทูลลาจากกษัตริย์ กรุงอังวะ แล้วลงมาถึงเมืองน่านทในเดือน กันยายน ในปี พ.ศ. 2311 เจ้าอริยวงษ์ ก็ได้มอบบ้านเมืองให้เจ้านายอ้ายตน ผู้เป็นหลานได้กินเมืองแทนตนใน พ.ศ. 2311

พิราลัย

เจ้าหลวงนายอ้าย สิ้นพระชนม์เมื่อปี พ.ศ. 2311 ณ บ้านโพธิ์ เมื่อครั้งที่ไปราชการเมืองลาว พระองค์ได้ประชวรเป็นพยาธิโรคปัจจุบัน ทรงครองราชย์สมบัติในนครเมืองน่าน 7 เดือน เจ้ามโน ผู้เป็นพระอนุชาได้ขึ้นเสวยราชย์สมบัตินครเมืองน่าน สืบต่อมา

ราชตระกูล

พงศาวลีของเจ้านายอ้าย
2. เจ้าไชยราชา                                   1. เจ้านายอ้าย                                         6. พญาหลวงติ๋นมหาวงศ์                             3. เจ้านางเทพ                                   7. แม่เจ้าเมืองเชียงใหม่

อ้างอิง

ก่อนหน้า		เจ้านายอ้าย		ถัดไป
พระเจ้าอริยวงษ์		เจ้าผู้ครองนครน่าน องค์ที่ 53 และองค์ที่ 3 แห่งราชวงศ์ติ๋นมหาวงศ์ (พ.ศ. 2311 - พ.ศ. 2312)		พระเจ้ามโนราชา