วงศ์นกหัวขวาน
นกหัวขวาน | |
---|---|
นกหัวขวานดำ (Dryocopus martius) เป็นนกหัวขวานชนิดที่พบได้ในเอเชียเหนือและยูเรเชีย | |
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์ | |
อาณาจักร: | Animalia |
ไฟลัม: | Chordata |
ชั้น: | Aves |
อันดับ: | Piciformes |
อันดับย่อย: | Pici |
วงศ์: | Picidae Vigors, 1825 |
วงศ์ย่อย | |
นกหัวขวาน เป็นนกวงศ์หนึ่ง ในอันดับนกหัวขวานและนกโพระดก (Piciformes) ใช้ชื่อวงศ์ว่า Picidae เป็นนกที่มีสามารถไต่ขึ้นลงตามต้นไม้ได้ดีเป็นแนวตั้ง ด้วยขาที่สั้น และเล็บที่แหลมคม ส่วนใหญ่มีนิ้วหน้า 2 นิ้ว นิ้วหลัง 2 นิ้ว (ขณะที่บางชนิดจะมีเพียง 3 นิ้ว หรือบางชนิดก็มีนิ้วยื่นไปข้างหน้า[1]) เล็บมีความคมและแข็งแรง หางมักจะแข็งมากและเป็นรูปลิ่ม ใช้ช่วยยันต้นไม้ขณะไต่ขึ้นลงตามลำต้น นกหัวขวานเป็นนกประเภทอยู่รู หรืออยู่อาศัยตามโพรงไม้ ตามปกติแล้วมักจะเลือกสถานที่ทำรังโดยใช้จะงอยปากที่แข็งแรงเจาะต้นไม้จนเป็นโพรงใหญ่ ขนาดที่ตัวของนกเองจะเข้าออกได้อย่างสะดวก นกหัวขวานเป็นนกที่ปกติจะอาศัยอยู่เพียงลำพัง ไม่มีพฤติกรรมอยู่รวมกันเป็นฝูงเหมือนนกอื่น ๆ ถ้าหากมีนกอื่นรุกล้ำเข้ามา จะส่งเสียงร้อง "แก๊ก ๆ ๆ" ดังกังวาลเพื่อเตือน อย่างไรก็ตาม ตัวเมียก็มีส่วนช่วยเลือกสถานที่ทำรังเหล่านี้ด้วย ส่วนมากมักชอบไม้เนื้ออ่อน ซึ่งในฤดูแล้ง ต้นไม้เหล่านี้จะทิ้งใบ แต่บางครั้งจะทำรังตามต้นไม้แห้ง ๆ หรือต้นมะพร้าวหรือต้นปาล์ม[2]
จุดเด่นของนกหัวขวานก็คือ สามารถใช้จะงอยปากที่แหลมยาวและแข็งแรงเหมือนลิ่ม เจาะลำต้นของต้นไม้ใหญ่ประเภทไม้ยืนต้นจนเป็นรูหรือเป็นโพรงได้เป็นอย่างดี ขณะที่เจาะต้นไม้อยู่นั้นจะได้ยินเสียงกังวาลไปไกลเป็นเสียง "ป๊อก ๆ ๆ ๆ ๆ ๆ" เพื่อที่จะหาหนอนและแมลงที่ซ่อนอยู่ใต้เปลือกไม้และเนื้อไม้กินเป็นอาหาร ด้วยการใช้ลิ้นและน้ำลายที่เหนียวดึงออกมา ลิ้นของนกหัวขวานเมื่อยืดออกจะยาวมาก โดยลิ้นนี้จะถูกเก็บไว้โดยการพันอ้อมกะโหลก แล้วเก็บปลายลิ้นไว้ที่โพรงจมูกด้านใน[3] ซึ่งการกระทำเช่นนี้นับว่าเป็นผลดีต่อต้นไม้ที่ช่วยกำจัดหนอนแมลงที่รบกวนได้ อันเป็นที่มาของชื่อสามัญทั้งในภาษาไทยและภาษาอังกฤษ จนได้รับฉายาว่า "หมอรักษาต้นไม้"[4]
แต่ในทางตรงกันข้าม การเจาะต้นไม้เช่นนี้ก็ทำการทำลายความแข็งแรงของเนื้อไม้ได้ด้วย เนื่องจากนกหัวขวานไม่ได้เจาะต้นไม้ที่มีชีวิตอย่างเดียว แต่กับไม้แปรรูป เช่น เสาไฟฟ้าที่ทำจากต้นไม้ก็ถูกเจาะได้เช่นกัน และถูกเมื่อเจาะหลาย ๆ ที่ก็เป็นโพรงที่ทำให้แมลงหรือสัตว์อื่นเข้าไปอยู่อาศัยและทำลายเนื้อไม้ได้[5]
แรงกระแทกที่นกหัวขวานใช้เจาะต้นไม้นั้นแรงมาก โดยเคลื่อนที่ด้วยความเร็ว 6 เมตรต่อวินาที และแรงที่เข้ากระทำนั้นเป็น 1,000 เท่าของแรงโน้มถ่วงโลก[6] แต่เหตุที่นกหัวขวานสามารถที่จะกระทำเช่นนี้ได้ โดยที่สมองหรือส่วนหัวไม่ได้รับผลกระทบใด ๆ ก็เนื่องด้วยรอบ ๆ สมองนั้นห่อหุ้มไปด้วยกะโหลกรูปจานที่อ่อนนุ่มแต่หนาแน่นและยืดหยุ่นเหมือนฟองน้ำที่ภายในเต็มไปด้วยอากาศ อีกทั้งยังมีกล้ามเนื้อที่แข็งแรงล้อมรอบกะโหลกภายนอกที่โค้งเป็นรูปเลข 8 อีกต่างหาก และอีกยังมีจะงอยปากบนและล่างที่ยาวไม่เท่ากัน เหล่านี้เป็นสิ่งช่วยในการลดแรงกระแทกที่ส่งผลกระทบถึงสมอง โดยวันหนึ่ง ๆ นกหัวขวานสามารถเจาะต้นไม้ได้ถึง 500-600 ครั้ง หรือถึง 12,000 ครั้ง[7][8]
นกหัวขวานมีพฤติกรรมการวางไข่ที่แปลก กล่าวคือ หลังจากออกไข่แล้ว ตัวผู้จะเป็นฝ่ายเข้ากกไข่และเลี้ยงดูลูกอ่อนเป็นหลัก โดยมีตัวเมียมาช่วยบ้างเป็นครั้งคราว อย่างไรก็ตาม นกหัวขวานมักจะมีโพรงอยู่เป็นประจำ คือ โพรงใดของตัวใดตัวหนึ่ง เมื่อเวลาพลบค่ำ ก็บินกลับมานอนในโพรงต่าง ๆ เหล่านี้ ตามปกติ นกหัวขวานตัวหนึ่ง ๆ มักจะมีโพรงที่อาศัยนอนเช่นนี้ 2-3 แห่ง เพื่อป้องกันอันตรายจากสิ่งอื่นที่มารบกวน[9]
นกหัวขวานอาศัยอยู่ในป่าทั่วโลก ยกเว้นออสเตรเลีย, นิวซีแลนด์ และมาดากัสการ์ พบประมาณ 200 ชนิด ในประเทศไทยพบได้ราว 36 ชนิด[1] และมี 2 ชนิดที่หายสาบสูญไปนานกว่า 50 ปีแล้ว จากการตัดไม้ทำลายป่าอันเป็นถิ่นที่อยู่อาศัย คือ นกหัวขวานอิมพีเรียล (Campephilus imperialis) กับนกหัวขวานปากงาช้าง (C. principalis) ซึ่งเป็นนกหัวขวานขนาดใหญ่ที่สุดในโลก 2 ชนิด[10]
นกหัวขวานที่พบได้ในประเทศไทย
[แก้]ชื่อ | ชื่อวิทยาศาสตร์ | สถานะ |
---|---|---|
นกคอพัน | Jynx torquilla | นกอพยพ |
นกหัวขวานจิ๋วท้องลาย | Picumnus innominatus | |
นกหัวขวานจิ๋วอกแดง | Sasia abnormis | |
นกหัวขวานจิ๋วคิ้วขาว | Sasia ochracea | |
นกหัวขวานด่างแคระ | Dendrocopos canicapillus | |
นกหัวขวานด่างอกลายจุด | Dendrocopos macei | |
นกหัวขวานด่างหัวแดงอกลาย | Dendrocopos atratus | |
นกหัวขวานด่างหน้าผากเหลือง | Dendrocopos mahrattensis | หายาก |
นกหัวขวานด่างท้องน้ำตาลแดง | Dendrocopos hyperythrus | |
นกหัวขวานอกแดง | Dendrocopos cathpharius | |
นกหัวขวานสีตาล | Celeus brachyurus | |
นกหัวขวานใหญ่สีดำ | Dryocopus javensis | |
นกหัวขวานแดงลาย | Picus mineaceus | |
นกหัวขวานเล็กหงอนเหลือง | Picus chlorolophus | |
นกหัวขวานปีกแดง | Picus puniceus | |
นกหัวขวานใหญ่หงอนเหลือง | Picus flavinucha | |
นกหัวขวานคอลาย | Picus mentalis | |
นกหัวขวานเขียวคอเขียว | Picus viridanus | |
นกหัวขวานเขียวป่าไผ่ | Picus vittatus | |
นกหัวขวานเขียวท้องลาย | Picus xanthopygaeus | |
นกหัวขวานเขียวตะโพกแดง | Picus erythropygius | |
นกหัวขวานเขียวหัวดำ | Picus canus | |
นกหัวขวานสามนิ้วหลังสีไพล | Dinopium rafflesii | หายาก |
นกหัวขวานสามนิ้วหลังทอง | Dinopium javanense | |
นกหัวขวานสี่นิ้วหลังทอง | Chrysocolaptes lucidus | |
นกหัวขวานหัวเหลือง | Gecinulus grantia | |
นกหัวขวานป่าไผ่ | Gecinulus viridis | |
นกหัวขวานแดง | Blythipicus rubiginosus | |
นกหัวขวานแดงหลังลาย | Blythipicus pyrrhotis | |
นกหัวขวานหลังสีส้ม | Reinwardtipicus validus | |
นกหัวขวานลายตะโพกเหลือง | Meiglyptes tristis | |
นกหัวขวานด่างท้องดำ | Meiglyptes jugularis | |
นกหัวขวานลายคอแถบขาว | Meiglyptes tukki | |
นกหัวขวานแคระอกเทา | Hemicircus concretus | |
นกหัวขวานแคระจุดรูปหัวใจ | Hemicircus canente | |
นกหัวขวานใหญ่สีเทา | Mulleripicus pulverulentus |
รูปภาพ
[แก้]-
นกคอพัน (Jynx torquilla) เป็นนกหัวขวานที่ไม่สามารถเจาะและไต่ต้นไม้ได้
-
โพรงอาศัยของนกหัวขวานดำ (เฮากิปูดัส ฟินแลนด์)
-
นกหัวขวานสามนิ้วหลังทอง (Dinopium javanense) เป็นนกหัวขวานชนิดที่พบได้ในประเทศไทย
-
วู้ดดี้ ตัวการ์ตูนนกหัวขวานของยูนิเวอร์แซลสตูดิโอส์
-
นกหัวขวานเขียวตะโพกแดง (Picus erythropygius) นกหัวขวานอีกชนิดหนึ่งที่พบได้ในประเทศไทย
ความสัมพันธ์กับมนุษย์
[แก้]ด้วยลักษณะพิเศษที่สามารถเจาะต้นไม้ได้ด้วยแรงกระแทกรุนแรง โดยที่ส่วนหัวและสมองไม่ได้รับผลกระทบกระเทือน ทำให้มีนักวิทยาศาสตร์ได้ศึกษาหลักการนี้ มาพัฒนาเพื่อผลิตหมวกกันน็อกสำหรับขับขี่ยานพาหนะเพื่อความปลอดภัย[7] ในขณะที่บางชนิดที่มีสีสันสวยงาม ก็นิยมนำมาเลี้ยงเป็นสัตว์เลี้ยง อีกทั้งนกหัวขวานได้ถูกสร้างเป็นตัวการ์ตูนชื่อ "วู้ดดี้" ในภาพยนตร์การ์ตูนชุด Woody Woodpecker ในสังกัดยูนิเวอร์แซลสตูดิโอส์ ที่มีเอกลักษณ์คือ เสียงหัวเราะที่เป็นธีมดนตรีประกอบอีกด้วย[11]
อ้างอิง
[แก้]- ↑ 1.0 1.1 Walters, Michael P. (1980). Complete Birds of the World. David & Charles PLC. ISBN 0715376667.
- ↑ อันดับนกหัวขวาน (Piciformes) จากสนุกดอตคอม[ลิงก์เสีย]
- ↑ "ลิ้นมหัศจรรย์ของนกหัวขวาน !!??". คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2013-07-29. สืบค้นเมื่อ 2012-11-12.
- ↑ "ทำไมนกหัวขวานจึงเจาะต้นไม้?". คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2012-10-29. สืบค้นเมื่อ 2012-11-12.
- ↑ ศัตรูทำลายไม้อื่น ๆ
- ↑ เมื่อนกหัวขวานเจาะไม้
- ↑ 7.0 7.1 เจาะไชกะโหลกของนกหัวขวาน หาวิธีทำหมวกกันน็อกของคน จากไทยรัฐ
- ↑ ขำๆ กับ “อิกโนเบล 2006” งานวิจัยที่ทำให้ยิ้มน้อยยิ้มใหญ่ จากผู้จัดการออนไลน์[ลิงก์เสีย]
- ↑ นกหัวขวาน
- ↑ "นกหัวขวานใหญ่สีเทา จากคมชัดลึก". คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2012-11-14. สืบค้นเมื่อ 2012-11-12.
- ↑ "นกหัวขวานวู๊ดดี้ ARCHIVE". คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2015-06-22. สืบค้นเมื่อ 2012-11-12.