ภาษาชูวัช

ภาษาชูวัช
Чӑвашла, Čăvašla
ออกเสียง	/ʨəʋaʂˈla/
ประเทศที่มีการพูด	รัสเซีย
ภูมิภาค	สาธารณรัฐชูวัช
จำนวนผู้พูด	1,330,000 คน (2545)  (ไม่พบวันที่)
ตระกูลภาษา	เตอร์กิก กลุ่มภาษาโอคูริก ภาษาชูวัช
สถานภาพทางการ
ภาษาทางการ	สาธารณรัฐชูวัช (รัสเซีย)
รหัสภาษา
ISO 639-1	cv
ISO 639-2	chv
ISO 639-3	chv

ภาษาชูวัช (ภาษาชูวัช: Чӑвашла, Čăvašla, สัทอักษร: [ʨəʋaʂ'la]; อาจสะกดเป็น Chăvash, Chuwash, Chovash, Chavash, Çuvaş หรือ Çuaş) เป็นภาษากลุ่มเตอร์กิก ใช้พูดในบริเวณเทือกเขายูรัลทางตอนกลางของรัสเซีย เป็นภาษาราชการของสาธารณรัฐชูวัชในประเทศรัสเซีย มีผู้พูดราว 2 ล้านคน เขียนด้วยอักษรซีริลลิก ภาษาที่มีอิทธิพลต่อภาษาชูวัชได้แก่ ภาษาตาตาร์ ภาษากลุ่มฟินโน-อูกริก ภาษารัสเซีย ภาษามารี ภาษามองโกเลีย ภาษาอาหรับ และภาษาเปอร์เซีย

แต่โบราณ ภาษาชูวัชเขียนด้วยอักษรออร์คอน เปลี่ยนเป็นอักษรอาหรับเมื่อเข้ารับอิสลาม เมื่อถูกยึดครองโดยมองโกเลีย ระบบการเขียนได้หายไป อักษรแบบใหม่ถูกประดิษฐ์ขึ้นโดย อีวาน ยาคอฟเลวิช ยาคอฟเลฟ ใน พ.ศ. 2416 จน พ.ศ. 2481 จึงเปลี่ยนมาเขียนด้วยอักษรซีริลลิก

ประวัติ

ภาษาชูวัชเป็นภาษาแตกต่างจากภาษากลุ่มเตอร์กิกอื่นๆมากและไม่สามารถเข้าใจได้กับผู้พูดภาษากลุ่มเตอร์กิกอื่นๆคาดว่าภาษาแม่ของภาษานี้ที่ใช้พูดโดยชาวบุลการ์ในยุคกลางแตกต่างจากภาษากลุ่มเตอร์กิกสมัยใหม่อื่นๆและจัดเป็นภาษาพี่น้องของภาษาเตอร์กิกดั้งเดิมมากกว่าจะเป็นภาษาลูกหลาน ภาษาที่ใกล้เคียงที่สุดคือภาษาฮันนิกที่เป็นภาษาตายไปแล้ว ก่อนหน้านี้มีนักวิจารณ์เสนอว่าภาษาชูวัชไม่ใช่ภาษากลุ่มเตอร์กิกแต่เป็นกลุ่มภาษาฟินโน-ยูกริกที่ถูกทำให้เป็นแบบภาษากลุ่มเตอร์กิก

แสตมป์ของสหภาพโซเวียตแสดงภาพชาวชูวัช

ระบบการเขียน

ปัจจุบัน

	Name	IPA	Translit.	Notes
А а	а	แม่แบบ:IPAslink	a
Ӑ ӑ	ӑ	แม่แบบ:IPAslink	ă	Reduced: may be แม่แบบ:IPAslink when unstressed, แม่แบบ:IPAslink when stressed.
Б б	бӑ	แม่แบบ:IPAslink	b
В в	вӑ	แม่แบบ:IPAslink	v
Г г	гӑ	แม่แบบ:IPAslink	g
Д д	дӑ	แม่แบบ:IPAslink	d
Е е	е	แม่แบบ:IPAslink	e
Ё ё	ё	/แม่แบบ:IPAlinkแม่แบบ:IPAlink/ or /แม่แบบ:IPAlinkแม่แบบ:IPAlink/	yo, jo
Ӗ ӗ	ӗ	แม่แบบ:IPAslink	ě	Reduced: may be แม่แบบ:IPAslink when unstressed, แม่แบบ:IPAslink when stressed.
Ж ж	жӑ	แม่แบบ:IPAslink	zh
З з	зӑ	แม่แบบ:IPAslink	z
И и	и	แม่แบบ:IPAslink	i
Й й	йӑ	แม่แบบ:IPAslink	y, j
К к	кӑ	แม่แบบ:IPAslink	k
Л л	лӑ	แม่แบบ:IPAslink	l
М м	мӑ	แม่แบบ:IPAslink	m
Н н	нӑ	แม่แบบ:IPAslink	n
О о	о	แม่แบบ:IPAslink	o	May be แม่แบบ:IPAslink in loanwords from Russian
П п	пӑ	แม่แบบ:IPAslink	p
Р р	рӑ	แม่แบบ:IPAslink	r
С с	сӑ	แม่แบบ:IPAslink	s
Ҫ ҫ	ҫӑ	แม่แบบ:IPAslink	ś
Т т	тӑ	แม่แบบ:IPAslink	t
У у	у	แม่แบบ:IPAslink	u
Ӳ ӳ	ӳ	แม่แบบ:IPAslink	ü
Ф ф	фӑ	แม่แบบ:IPAslink	f
Х х	хӑ	แม่แบบ:IPAslink	h
Ц ц	цӑ	แม่แบบ:IPAslink	ts
Ч ч	чӑ	แม่แบบ:IPAslink	č
Ш ш	шӑ	แม่แบบ:IPAslink	š, sh
Щ щ	щӑ	แม่แบบ:IPAslink /แม่แบบ:IPAlinkแม่แบบ:IPAlink/	ş, sh šc, shch
Ъ ъ	хытӑлӑхпалли	—	ʺ	Placed after a consonant, acts as a "silent back vowel"; puts a distinct แม่แบบ:IPAslink sound in front of the following iotified vowels with no palatalisation of the preceding consonant
Ы ы	ы	แม่แบบ:IPAslink	ı, y
Ь ь	ҫемҫелӗхпалли	แม่แบบ:IPAslink	ʹ	Placed after a consonant, acts as a "silent front vowel", slightly palatalises the preceding consonant
Э э	э	แม่แบบ:IPAslink	e
Ю ю	ю	/แม่แบบ:IPAlinkแม่แบบ:IPAlink/ or /ʲแม่แบบ:IPAlink/	yu
Я я	я	/แม่แบบ:IPAlinkแม่แบบ:IPAlink/ or /แม่แบบ:IPAlinkแม่แบบ:IPAlink/	ya

พ.ศ. 2416 - 2481

อักษรสำหรับภาษาชูวัชสมัยใหม่ปรับปรุงขึ้นเมื่อ พ.ศ. 2416 โดยอีวาน ยาคอฟเลวิช ยาคอฟเลฟ

а

е

ы

и/і

у

ӳ

ӑ

ӗ

й

в

к

л

љ

м

н

ԡ

њ

п

р

р́

с

ҫ

т

т ̌

ђ

х

ш

ใน พ.ศ. 2481 จึงปรับเปลี่ยนมาสู่รูปแบบที่ใช้ในปัจจุบัน

ระบบก่อนหน้านี้

ระบบการเขียนที่เก่าแก่ที่สุดคืออักษรออร์คอนซึ่งหายสาบสูญไปเมื่อบริเวณนี้ได้รับอิทธิพลจากศาสนาอิสลามโดยหันมาใช้อักษรอาหรับแทน เมื่อชาวมองโกลรุกรานเข้ามา การเขียนจึงหยุดชะงักจนถึงสมัยซาร์ปีเตอร์มหาราช ชาวชูวัชต้องใช้ภาษารัสเซียในการศึกษา

สัทวิทยา

พยัญชนะ

พยัญชนะในภาษาชูวัชประกอบไปด้วย /p/ (п), /t/ (т), /k/ (к), /t͡ɕ/ (ч), /ʂ/ (ш), /ɕ/ (ҫ), /χ/ (х), /ʋ/ (в), /m/ (м), /n/ (н), /l/ (л), /r/ (р), /j/ (й)

สระ

	Front		Back
	ไม่ห่อลิ้น	ห่อลิ้น	ไม่ห่อลิ้น	ห่อลิ้น
สูง	i ‹и›	y ‹ӳ›	ɯ ‹ы›	u ‹у›
ต่ำ	e ‹е›	ø̆ ‹ӗ›	а ‹а›	ŏ ‹ӑ›

สำเนียง

ภาษาชูวัชมีสองสำเนียงคือสำเนียงวิรยัลหรือสำเนียงบน (มีเสียง o และ u) กับสำเนียงอนาตรีหรือสำเนียงล่าง (ไม่มีเสียง o ใช่เสียง u แทน) ภาษาเขียนขึ้นกับทั้งสำเนียงบนและสำเนียงล่าง ภาษาตาตาร์และกลุ่มภาษาฟินนิกมีอิทธิพลต่อภาษาชูวัชเช่นเดียวกับภาษารัสเซีย ภาษามารี ภาษามองโกเลีย ภาษาอาหรับและภาษาเปอร์เซีย

ไวยากรณ์

ภาษาชูวัชเป็นภาษารูปคำติดต่อ มีปัจจัยจำนวนมากแต่ไม่มีอุปสรรค คำคำหนึ่งอาจมีปัจจัยจำนวนมากและใช้ปัจจัยเพื่อสร้างคำใหม่ได้ หรือใช้เพื่อแสดงหน้าที่ทางไวยากรณ์ของคำคำนั้น

นามและคุณศัพท์

คำนามภาษาชูวัชจะมีการลงท้ายเพื่อบอกบุคคลและความเป็นเจ้าของ มีปัจจัยของนามทั้งสิ้น 6 การก

กริยา

คำกริยาของภาษาชูวัชแสดงบุคคล กาล มาลาและจุดมุ่งหมาย

การเปลี่ยนเสียงสระ

เป็นหลักการที่พบได้ทั่วไปในรากศัพท์ของภาษาชูวัช ภาษาชูวัชแบ่งสระเป็นสองแบบคือสระหน้าและสระหลัง การเปลี่ยนเสียงสระอยู่บนหลักการว่าในคำคำหนึ่งจะไม่มีทั้งสระหลังและสระหน้าอยู่ด้วยกัน

คำประสมถือว่าเป็นคำเอกเทศคำหนึ่งที่ต้องคำนึงถึงการเปลี่ยนเสียงสระ แต่จะไม่ใช้การเปลี่ยนเสียงสระกับคำยืมจากภาษาอื่น และมีคำดั้งเดิมในภาษาชูวัชบางคำไม่เป็นไปตามกฎการเปลี่ยนเสียงสระ

การเรียงคำ

เป็นแบบประธาน-กรรม-กริยา

ตัวเลข

• 1 - pĕrre, per
• 2 - ikkĕ, ik
• 3 - vishshĕ, vish
• 4 - tăvattă, tavat
• 5 - pillĕk, pilek
• 6 - ulttă, ulta
• 7 - shichchĕ, shich
• 8 - sakkăr, sakar
• 9 - tăhhăr, tahar
• 10 - vunnă, vun
• 11 - vunpĕr
• 12 - vunikkĕ
• 13 - vunvishshĕ
• 14 - vuntăvattă
• 15 - vunpillĕk
• 16 - vunulttă
• 17 - vunshichchĕ
• 18 - vunsakkăr
• 19 - vuntăhhăr
• 20 - shirĕm, sirem
• 30 - vătăr, vatar
• 40 - hĕrĕh, hereh
• 50 - allă, alla
• 60 - utmăl, utmal
• 70 - shitmĕl, shitmel
• 80 - sakărvunnă, sakarvun
• 90 - tăhărvunnă, taharvun
• 100 - shĕr, ser
• 1000 - pin, pin