กริช

กริช ꦏꦼꦫꦶꦱ꧀/ꦮꦁꦏꦶꦔꦤ꧀
กริชแบ่งออกเป็นสามส่วน; ใบมีด (วีละฮ์), ด้ามมีด (ฮูลู) และฝัก (วารังกา)
ชนิด	มีดสั้นสองคม
แหล่งกำเนิด	เกาะชวา ประเทศอินโดนีเซีย
บทบาท
ประจำการ	คาบสมุทรมลายู กลุ่มเกาะอินโดนีเซียในปัจจุบัน
ผู้ใช้งาน	ชวา (โดยหลักและดั้งเดิม)
ประวัติการผลิต
ผู้ออกแบบ	ชาวชวา
แบบอื่น	กาลิซ, Balasiong, ปูญัล (กูนง), จุนดริก
ข้อมูลจำเพาะ
ประเภทใบมีด	ดาบเหล็กหรือเหล็กกล้าผสมนิกเกิลสองคม
ชนิดด้ามจับ	งาช้าง, กระดูก, เขาสัตว์, ไม้หรือเหล็ก บางครั้งเคลือบด้วยทองหรือเงิน และตกแต่งด้วยอัญมณี
ฝักดาบ/ปลอก	ฝักไม้ที่เคลือบและตกแต่งด้วยงาช้างหรือเหล็ก (ทอง, เงิน, ทองแดง, เหล็ก, ทองเหลือง หรือเหล็กกล้า)

กริชอินโดนีเซีย *
มรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมโดยยูเนสโก
กริชบาหลี
ประเทศ	อินโดนีเซีย
ภูมิภาค **	เอเชียและแปซิฟิก
สาขา	งานช่างฝีมือดั้งเดิม
อ้างอิง	00112
ประวัติการขึ้นทะเบียน
ขึ้นทะเบียน	2551 (คณะกรรมการสมัยที่ 3)
รายการ	ตัวแทนมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมของมนุษยชาติ
* ชื่อตามที่ได้ขึ้นทะเบียนในบัญชีมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมและการสงวนรักษาที่ดี ** ภูมิภาคที่จัดแบ่งโดยยูเนสโก

กริช เป็นมีดสั้นแบบหนึ่ง ใบมีดคดแบบลูกคลื่น เป็นเอกลักษณ์เฉพาะในหมู่ผู้คนในประเทศมาเลเซีย อินโดนีเซีย และห้าจังหวัดชายแดนภาคใต้ของไทย กริชนั้นเป็นทั้งอาวุธและวัตถุมงคล บ่งบอกถึงเหตุดีร้ายในชีวิตได้ ปัจจุบันยังนิยมสะสมเป็นของเก่าที่มีคุณค่าสูง

คำว่า กริช ในภาษาไทย น่าจะถอดมาจาก keris ในภาษามลายู ซึ่งหมายถึง "มีดสั้น" คำนี้รับผ่านมาจากภาษาชวาโบราณอีกทอดหนึ่ง คือ งริช หรือ เงอะริช หมายถึง "แทง" ภาษาต่าง ๆ ในยุโรป ใช้ว่า kris ตามมลายู

เชื่อกันว่ากริชนั้นเริ่มมีใช้ในเกาะชวา แล้วแพร่หลายไปทั่วหมู่เกาะอินโดนีเซีย ผ่านไปยังเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ปัจจุบันเป็นที่รู้จักในมาเลเซีย บรูไน ฟิลิปปินส์ตอนใต้ กัมพูชา ภาคใต้ของไทย สิงคโปร์ และแม้กระทั่งเวียดนาม

ลักษณะ

ตัวกริชหรีอส่วนใบมีดนั้นมักจะเรียวและคด ส่วนโคนกว้าง ความยาวของกริชนั้นแตกต่างกันไปไม่จำกัด ใบมีดก็ตีจากแร่เหล็กต่าง ๆ กัน แต่โดยมากจะมีนิกเกิลผสมอยู่ ช่างทำกริชหรือ เอิมปู จะตีใบมีดเป็นชั้น ๆ ด้วยโลหะต่าง ๆ กัน กริชบางเล่มใช้เวลาสั้น บางเล่มใช้เวลาตีนานเป็นปี ๆ หรือใช้เวลาชั่วชีวิตก็มี กริชที่มีคุณภาพสูง ตัวใบมีดจะพับทบเป็นสิบ ๆ หรือร้อย ๆ ครั้ง โดยมีความแม่นยำสูงมาก ใบมีดนั้นอาจมีรอยประทับของช่างกริช เช่นรอยนิ้วหัวแม่มือ ริมฝีปาก ในระหว่างการตีใบมีดนั้น การใช้โลหะต่างชนิดกันมาตีเป็นมีดใบเดียวทำให้เกิดเป็นลายน้ำที่แตกต่างกัน ซึ่งเรียกว่า ปาโมร์ หรือ ปามีร์ อันเป็นแนวคิดเดียวกับเหล็กกล้าดามัสกัสและญี่ปุ่น มีการใช้กรดกัดตัวใบมีดหลังจากตีแล้ว เพื่อให้เกิดรอยเงาและทึบบนโลหะ สำหรับแหล่งแร่เหล็กนั้นจะเป็นแหล่งแร่ที่หายากแถบมาเลเซียหรืออินโดนีเซีย

ใบกริชนั้นจะคดหรือหยักเป็นลอนคลื่น เรียกว่า ลุก หรือ ลก กริชส่วนใหญ่มีน้อยกว่า 13 หยัก และนับเลขคี่เสมอ

อ่านเพิ่ม

• David van Duuren, The Kris; An Earthly Approach to a Cosmic Symbol. Wijk en Aalburg (The Netherlands): Pictures Publishers, 1998.
• David van Duuren, Krisses; A Critical Bibliography. Wijk en Aalburg (The Netherlands): Pictures Publishers, 2002.
• Vic Hurley; Christopher L. Harris (1 October 2010). Swish of the Kris, the Story of the Moros, Authorized and Enhanced Edition. Cerberus Corporation. ISBN 978-0-615-38242-5.
• Gardner, Gerald B., Keris and Other Malay Weapons Orchid Press; Reprint Edition 2010 เก็บถาวร 2021-05-18 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน ISBN 978-974-8304-29-8 (Originally printed 1936 Singapore:Progressive Publishing Company)
• W.H. Rassers, 'On the Javanese kris', in: Bijdragen tot de Taal-, Land- en Volkenkunde 99, 1940, pp. 377–403.
• Victor A. Pogadaev. "Ya Khochu Obruchit'sya s Krisom" (I Want to Be Engaged to a Keris). in: "Vostochnaya Kollektsia" (Oriental Collection). Moscow, Russian State Library. N 3 (30), 2007, 133–141. ISSN 1681-7559

แหล่งข้อมูลอื่น

• Surprising find at Okinawa temple – The Star online.
• The Kris in Java and Bali, Indonesia
• OLD BLADES (introducing krises)
• Makna Ricikan Keris (Meaning of Kris accessories) เก็บถาวร 2021-03-01 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน