ครอบฟันสี

ครอบฟันสี
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
อาณาจักร:	Plantae
ไม่ได้จัดลำดับ:	Angiosperms
ไม่ได้จัดลำดับ:	Eudicots
ไม่ได้จัดลำดับ:	Rosids
อันดับ:	Malvales
วงศ์:	Malvaceae
สกุล:	Abutilon
สปีชีส์:	A. indicum
ชื่อทวินาม
	Abutilon indicum; (Link) Sweet
ชื่อพ้อง
	รายการ Abutilon asiaticum (L.) Sweet ; Abutilon badium S.A. Husain and Baquar ; Abutilon cavaleriei H.Lév. ; Abutilon cysticarpum Hance ex Walp. ; Abutilon indica ; Abutilon indicum var. microphyllum Hocr. ; Abutilon indicum var. populifolium (Lam.) Wight and Arn. ; Abutilon indicum var. populifolium Wight and Arn. ex Mast ; Abutilon populifolium (Lam.) G.Don ; Abutilon populifolium (Lam.) Sweet ; Sida asiatica L. ; Sida indica L. ; Sida populiflora Lam. ;

ครอบฟันสี หรือ มะก่องข้าว (ชื่อวิทยาศาสตร์: Abutilon indicum) ชื่อสามัญ: Country mallow เป็นไม้พุ่มที่เป็นวัชพืชและพืชในตำรับยาสมุนไพรไทยที่มีสรรพคุณหลากหลาย มีดอกสีเหลืองล้วน

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์[แก้]

ครอบฟันสี (A. indicum) เป็นไม้พุ่มขนาดเล็ก อาจยืนต้นหรืออายุสั้นปีเดียวแบบพืชล้มลุก ^[4] ลำต้นตั้งตรงแตกหลายกิ่ง สูง 1 - 2.5 ม. เปลือกต้นสีเทาแตกลาย (ในประเทศไทยมักไม่สูงเกิน 1.5 เมตร) บริเวณลำต้นและปลายกิ่งอ่อนอาจแกมสีแดง

ใบ รูปหัวใจ กลมค่อนไปทางรี ปลายใบแหลม ยาว 3 - 9 ซม. กว้าง 2.5 - 7 ซม .ขอบใบหยักไม่สม่ำเสมอปลายหยักแหลม (serrate) เนื้อใบบางถึงค่อนข้างหนา ก้านใบย่อยขนาด 1-2 มม. มักโค้งออกด้านนอก ก้านใบยาว 2-4 ซม. ก้านใบสีเทามีขนเล็กน้อยขึ้นประปราย ขนสีขาวนวลหรือเทาอ่อน ยาว 1 มม. ^[5]

ดอก เดี่ยว สีเหลืองล้วน หรือสีแสดเหลืองล้วน ดอกกลมมีกลีบดอกหมุนและอาจซ้อนหรือไม่ซ้อนกัน ดอกออกตามซอกใบ เส้นผ่านศูนย์กลาง 2 - 2.5 ซม. ก้านดอกยาว 4 -5 ซม. เป็นปล้อง ๆ ใกล้ปลายก้าน (มีติ่งช่วงปลายก้าน) สีเทาแกมเหลือง กลีบเลี้ยงสีเขียวรูปกลมเส้นผ่านศูนย์กลาง 6-10 มม. มีขนสีเทาหนาแน่น กลีบดอก 5 กลีบ รูปไข่แบบกว้างปลายยอดแหลม กลีบดอกสีเหลืองสม่ำเสมอ กลีบดอก 7-8 มม. ก้านเกสรเป็นสะเก็ด ก้านเกสรและก้านชูอับเรณูสั้น อับเรณูสีเหลือง รังไข่ 15-20 ตำแหน่ง ^[5]

ผล ทรงกลมแป้นหัวตัด หรือค่อนไปทางทรงกระบอกเล็กน้อย เป็นรูปเฟือง มีฟัน (mericarp) 15 - 20 ซีก เส้นผ่านศูนย์กลาง 1.5 ซม. ปลายค่อนข้างแหลม ในส่วนขอบบนของผลหักเป็นมุมฉากและมีจะงอยสั้น ๆ มีขนปกคลุมแน่นที่โคนผล เมล็ด 2-3 เมล็ดต่อซีก เมล็ดรูปไต มีขนรูปดาวปกคลุมเมล็ดมีลักษณะเป็นเกล็ดเบาบาง ^[6]^[7]

ครอบฟันสี (A. indicum) มีลักษณะทางพฤกษศาสตร์คล้ายกับ ครอบจักรวาล (A. hirtum) แต่ครอบฟันสีมีลักษณะเด่น คือ ใบยาวทรงรี ขอบใบหยักน้อย ดอกสีเหลืองล้วน (ไม่มีจุดกลางดอกสีแดงเข้ม) ^[8]

ทรงต้นครอบฟันสี ในธรรมชาติ
ต้นครอบฟันสี ใยนเรือนกระจกของ Deutsches Institut für tropische und subtropische Landwirtschaft เมือง Witzenhausen ประเทศเยอรมนี
ปลายกิ่งอ่อนอาจแกมสีแดง ดอกเดี่ยว สีเหลืองล้วน
ผลครอบฟันสี ขอบบนของผลหักเป็นมุมฉากและมีจะงอยสั้น ๆ จาก Theni, Cumbam Valley, Tamilnadu
ผลครอบฟันสีที่แก่
ผลครอบฟันสีที่ปริออกตามซีกเห็นเมล็ดด้านใน 2-3 เมล็ดต่อซีก

อนุกรมวิธานและการตั้งชื่อ[แก้]

ครอบฟันสี (Abutilon indicum) ชื่ออื่น: มะก่องข้าว ก่องข้าว (เชียงใหม่) โผงผาง (โคราช)^[9] ฟันสี (ภาคกลาง) ^[10] country mallow และชื่อที่กำกวมซ้ำมักใช้สับสนกับพืชในสกุลเดียวกันและมีลักษณะใกล้เคียงกัน ได้แก่ ครอบจักรวาล (Abutilon hirtum) และ ปอบแปบ (Abutilon theophrasti) ชื่ออื่นในต่างประเทศ ได้แก่

ชื่อภาษาทมิฬ: துத்தி "thuthi"
ชื่อภาษาสันสกฤต: अतिबला Atibalaa
ชื่อภาษาเตลูกู: Duvvena Kayalu "duvvena benda"(దువ్వెన బెండ)
ชื่อภาษากันนาดา: TuThThi gida (ತುಥ್ಥಿ ಗಿಡ)
ชื่อภาษามาลายาลัม: വെള്ളൂരം
ชื่อภาษาโอเดีย: ପେଡ଼ି ପେଡ଼ିକା "Pedi Pedika" ^[11]
ชื่อภาษาเขมร: dok toc lai
ชื่อภาษาลาว: houk phao ton
ชื่อในอินโดนีเซีย: belangan sumpa; cemplok; kecil
ชื่อในเวียดนาม: coosi xay; dawfng xay
ชื่อในมาเลเซีย: bunga kisar; kembang lohor
ชื่อในฟิลิปปินส์: dalupang; tabing ^[12]
ชื่อในคิวบา :botón de oro; botoncillo de oro; buenas tardes; doce del día; malva blanca
ชื่อในเยอรมนี : Indische Schoenmalve

การแพร่กระจายและถิ่นกำเนิด[แก้]

เอเชียตะวันออก (ภาคใต้ของจีน) อนุทวีปอินเดีย เอเชียอาคเนย์ทั้งภาคพื้นทวีปและภาคมหาสมุทร ได้แก่ เมียนมาร์ ไทย กัมพูชา ลาว เวียดนาม มาเลเซีย อินโดนีเซีย

มีหลายชนิดย่อย ในประเทศไทยมีชนิดย่อย A. indicum var. guineense (Schumach.) K.M.Feng และ A. indicum subsp. albescens (Miq.) Borss.Waalk.

นิเวศวิทยา[แก้]

ครอบฟันสี (A. indicum) เป็นวัชพืชที่พบได้ทั่วไปในป่าพงรกร้าง บริเวณที่โล่ง แสงแดดส่องถึงตลอดวัน และแถบอากาศร้อนกึ่งอบอุ่น เติบโตได้ตั้งแต่ระดับน้ำทะเลถึงระดับความสูง 1,600 ม. ^[12] ถูกระบุว่าเป็นเป็นวัชพืชต่างถิ่นรุกรานในเอเชียและโอเชียเนีย แต่ยังไม่ถือว่าเป็นภัยคุกคามในระดับสูง ครอบฟันสีถูกใช้อย่างแพร่หลายในระดับท้องถิ่นในฐานะพืชสมุนไพรโบราณ และอาจได้รับการแนะนำให้นำเข้าเพาะปลูกเพื่อวัตถุประสงค์ทางการแพทย์ ^[7] ครอบฟันสีหลุดรอดจากการเพาะปลูกและแพร่กระจายเป็นวัชพืชในเขตร้อนได้ง่าย ^[13]

เคมี[แก้]

ทั้งต้น มีสารสำคัญกลุ่ม Flavonoid glycoside ได้แก่ Gossypin, Gossypitrin, Cyanidin-3-rutinoside ^[14]

ใบ มีสารสำคัญกลุ่ม Mucilage, Tannins ^[14]
ราก มีสารสำคัญกลุ่ม Asparagin ^[14]
เมล็ด มีสารสำคัญกลุ่ม β-Sitosterol
กากเมล็ด ประกอบด้วย Raffinose (C₁₈ H₃₂ O₁₆) ^[14]

การใช้ประโยชน์[แก้]

โดยทั่วไปในตำรับยาแผนโบราณ ส่วนต่าง ๆ ของครอบฟันสีใช้เป็นยาขับเสมหะ, ยาระบาย, ยาระบาย, ขับปัสสาวะ, ยากล่อมประสาท, ฝาดสมาน, ยาบำรุงกำลัง, แก้อาการชัก^[15] ต้านการอักเสบ ^[16] ยาถ่ายพยาธิและยาแก้ปวด . และรักษาโรคเรื้อน แผลพุพอง ปวดหัว หนองใน และกระเพาะปัสสาวะอักเสบ ^[17] โดยใช้ส่วนต่าง ๆ ตากแห้งและบดเป็นผง ทั้งนี้การใช้ควบคุมโรคเบาหวานต้มกินเพื่อใช้คุมระดับน้ำตาลในเลือดยังไม่ได้รับผลการวิจัยยืนยัน ^[18]

ต้น ใช้บำรุงเลือด ช่วยขับลม แก้อาการชัก ในอินเดียซึ่งมีโรคที่เกี่ยวข้องกับการปนเปื้อนของฟลูออไรด์เกิดขึ้นในประชากรเกือบ 62 ล้านคน ลำต้น A. indicum ใช้ในการเตรียมถ่านกัมมันต์ของกรดไนตริกเพื่อกำจัดฟลูออไรด์ไอออนจากน้ำที่ปนเปื้อน ^[12] และได้รับการเสนอแนะว่าเป็นพืชที่มีศักยภาพในการใช้สำหรับการบำบัดสภาพดินที่ปนเปื้อนโลหะหนัก ^[12]

ใบ ใช้ต้มกับน้ำ ใช้อมบ้วนปาก แก้ปวดฟันและแก้เหงือกอักเสบ นอกจากนี้ยังใช้ กินเป็นยาหล่อลื่นขับเสมหะ ขับปัสสววะ ^[13] เป็นยาระบายอ่อนๆ ช่วยเจริญอาหาร ^[8]

ราก แก้ลม ช่วยบำรุงธาตุ แก้มุตกิต และบรรเทาอาการไอ บำบัดรักษาไข้ผอมเหลือง ช่วยบำรุงกำลัง ใช้ กินเป็นยาขับปัสสาวะ ^[8]

ดอก ช่วยฟอกลำไส้ ใช้ กินเป็นยาขับปัสสาวะ ^[8]

เมล็ด ใช้เป็นยาระบายและมีประโยชน์ในกรณีของโรคริดสีดวงทวาร ^[13]

อ้างอิง[แก้]

↑ "Abutilon indicum". Pacific Island Ecosystems at Risk. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2023-04-26. สืบค้นเมื่อ 2008-06-18.
↑ อ้างอิงผิดพลาด: ป้ายระบุ <ref> ไม่ถูกต้อง ไม่มีการกำหนดข้อความสำหรับอ้างอิงชื่อ WCSP
↑ http://www.theplantlist.org/tpl/record/kew-2610681
↑ http://www.qsbg.org/database/Botanic_Book%20full%20option/search_detail.asp?botanic_id=2052
↑ ^5.0 ^5.1 http://www.dnp.go.th/botany/Herbarium/Archives/PlantGeneraOfThailand/abutilon.html
↑ ดร.ธารธรรมแก้ว เชื้อเมือง. สมุนไพรสำคัญที่ควรรู้. กรุงเทพฯ: กำแก้ว, 2545.
↑ ^7.0 ^7.1 https://www.cabi.org/isc/datasheet/1979
↑ ^8.0 ^8.1 ^8.2 ^8.3 https://landgreenday.blogspot.com/2019/07/blog-post_18.html
↑ http://www.rspg.or.th/plants_data/herbs/herbs_17_1.htm
↑ http://www.qsbg.org/database/plantdb/mdp/medicinal-specimen.asp?id=62
↑ "Archived copy". Archived from the original on 2016-12-18. Retrieved 2016-12-06. https://web.archive.org/web/20161218123731/http://www.ekamravan.in/medicinal_detail.htm
↑ ^12.0 ^12.1 ^12.2 ^12.3 https://www.cabi.org/isc/datasheet/1979
↑ ^13.0 ^13.1 ^13.2 "สำเนาที่เก็บถาวร". คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2020-10-21. สืบค้นเมื่อ 2020-11-04.
↑ ^14.0 ^14.1 ^14.2 ^14.3 http://www.rspg.or.th/plants_data/herbs/herbs_17_1.htm
↑ Anticonvulsant activity of Abutilon indicum Leaf. Dharmesh K Golwala, Laxman D Patel, Santosh K Vaidya, Sunil B Bothara, Munesh Mani, Piyush Patel. International Journal of Pharmacy and Pharmaceutical Sciences (IJPPS) (ISSN 0975-1491), Sagar, India. 2010: Volume 2, Issue 1, page: 66-72. https://innovareacademics.in/journal/ijpps/Vol2Issue1/256.pdf
↑ Anti-inflammatory activity of Abutilon indicum Linn. Leaf. DK Golwala, LD Patel,SB Bothara, SK Vaidya, AR Sahu, S Kumar. Research Journal of Pharmaceutical & Technology (ISSN Online: 0974-360X; Print: 0974-3618), Raipur, India. 2010: Volume 3, Issue 1, page: 433-439. https://rjptonline.org/AbstractView.aspx?PID=2010-3-1-32
↑ Nishanta Rajakaruna; Cory S. Harris; G.H.N. Towers (2002). "Antimicrobial Activity of Plants Collected from Serpentine Outcrops in Sri Lanka" (PDF). Pharmaceutical Biology. 40 (3): 235–244. doi:10.1076/phbi.40.3.235.5825 https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1076/phbi.40.3.235.5825
↑ "เรื่องน่ารู้ของครอบฟันสี : ยาเบาหวาน ยาไต ยาแก้เจ็บคอ". คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2010-02-21. สืบค้นเมื่อ 2009-11-30.

[PIER-1] "Abutilon indicum". Pacific Island Ecosystems at Risk. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2023-04-26. สืบค้นเมื่อ 2008-06-18.

[WCSP-2] อ้างอิงผิดพลาด: ป้ายระบุ <ref> ไม่ถูกต้อง ไม่มีการกำหนดข้อความสำหรับอ้างอิงชื่อ WCSP

[3] ttp://www.theplantlist.org/tpl/record/kew-2610681

[4] ttp://www.qsbg.org/database/Botanic_Book%20full%20option/search_detail.asp?botanic_id=2052

[:0-5] 5.0 ^5.1 http://www.dnp.go.th/botany/Herbarium/Archives/PlantGeneraOfThailand/abutilon.html

[6] ดร.ธารธรรมแก้ว เชื้อเมือง. สมุนไพรสำคัญที่ควรรู้. กรุงเทพฯ: กำแก้ว, 2545.

[:1-7] 7.0 ^7.1 https://www.cabi.org/isc/datasheet/1979

[:2-8] 8.0 ^8.1 ^8.2 ^8.3 https://landgreenday.blogspot.com/2019/07/blog-post_18.html

[9] ttp://www.rspg.or.th/plants_data/herbs/herbs_17_1.htm

[10] ttp://www.qsbg.org/database/plantdb/mdp/medicinal-specimen.asp?id=62

[11] "Archived copy". Archived from the original on 2016-12-18. Retrieved 2016-12-06. https://web.archive.org/web/20161218123731/http://www.ekamravan.in/medicinal_detail.htm

[:3-12] 12.0 ^12.1 ^12.2 ^12.3 https://www.cabi.org/isc/datasheet/1979

[:4-13] 13.0 ^13.1 ^13.2 "สำเนาที่เก็บถาวร". คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2020-10-21. สืบค้นเมื่อ 2020-11-04.

[:5-14] 14.0 ^14.1 ^14.2 ^14.3 http://www.rspg.or.th/plants_data/herbs/herbs_17_1.htm

[15] Anticonvulsant activity of Abutilon indicum Leaf. Dharmesh K Golwala, Laxman D Patel, Santosh K Vaidya, Sunil B Bothara, Munesh Mani, Piyush Patel. International Journal of Pharmacy and Pharmaceutical Sciences (IJPPS) (ISSN 0975-1491), Sagar, India. 2010: Volume 2, Issue 1, page: 66-72. https://innovareacademics.in/journal/ijpps/Vol2Issue1/256.pdf

[16] Anti-inflammatory activity of Abutilon indicum Linn. Leaf. DK Golwala, LD Patel,SB Bothara, SK Vaidya, AR Sahu, S Kumar. Research Journal of Pharmaceutical & Technology (ISSN Online: 0974-360X; Print: 0974-3618), Raipur, India. 2010: Volume 3, Issue 1, page: 433-439. https://rjptonline.org/AbstractView.aspx?PID=2010-3-1-32

[17] Nishanta Rajakaruna; Cory S. Harris; G.H.N. Towers (2002). "Antimicrobial Activity of Plants Collected from Serpentine Outcrops in Sri Lanka" (PDF). Pharmaceutical Biology. 40 (3): 235–244. doi:10.1076/phbi.40.3.235.5825 https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1076/phbi.40.3.235.5825

[18] "เรื่องน่ารู้ของครอบฟันสี : ยาเบาหวาน ยาไต ยาแก้เจ็บคอ". คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2010-02-21. สืบค้นเมื่อ 2009-11-30.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]