สวัสติกะ

ซ้าย: สวัสติกะของศาสนาพุทธนิกายมหายาน ขวา: สวัสติกะของศาสนาฮินดู, ศาสนาเชน และ ศาสนาพุทธแบบศรีลังกา^[1]^[2]

สวัสติกะ (ภาษาอังกฤษ: Swastika; สันสกฤต स्वस्तिक svastika) เป็นเครื่องหมายกากบาทที่ตรงส่วนปลายทำมุมฉาก โดยมีทั้งลักษณะที่ทิศทางด้านซ้าย (卍) หรือด้านขวา (卐) เครื่องหมายสวัสติกะ มีการใช้เป็นสัญลักษณ์ใน ศาสนาฮินดู, ศาสนาเชน และ พระพุทธศาสนา ในประเทศตะวันตกรู้จักกันมากในสัญลักษณ์ของฝ่ายนาซี โดยสวัสติกะของนาซีจะเอียงทำมุม 45 องศากับแนวระนาบ

สวัสติกะของฮินดูจะมีจุด ประดับที่มุมต่างๆ ของสัญลักษณ์

สัญลักษณ์สวัสติกะของฝ่ายนาซี และฮินดู จะมีลักษณะทิศทางหมุนทวนเข็มนาฬิกา ของพระยูไลหมุนตามเข็มนาฬิกา (卐)หากสังเกตดูจะพบว่าเป็นรูปอักษรโรมันตัว S 2 ตัวซ้อนกัน ซึ่งย่อมาจากคำในภาษาเยอรมัน โดย S ตัวหนึ่งมาจากคำว่า "Stadt" แปลว่า บ้านเมือง และอีกตัวหนึ่งมาจากคำว่า "Sicherheit" แปลว่า ปลอดภัย

สวัสติกะรูปแบบต่างๆ

เครื่องหมายสวัสติกะบนพระพุทธรูป
สวัสติกะแสดงถึงวัดในพุทธศาสนา ขณะที่กางเขนแสดงถึงโบสถ์คริสต์ (ภาพจากแผนที่รถไฟใต้ดินในกรุงไทเป ไต้หวัน)
เครื่องหมายสวัสติกะแสดงถึงวัดพุทธในญี่ปุ่น
เครื่องหมายสวัสติกะประจำวัดพุทธแห่งหนึ่งในเกาหลีใต้
เครื่องหมายสวัสติกะประจำวัดพุทธแห่งหนึ่งในจีน
สวัสติกะของศาสนาฮินดู
เครื่องหมายสวัสติกะประจำโบสถ์พราหมณ์แห่งหนึ่งในอินเดีย
สวัสติกะของศาสนาเชน
สวัสติกะในสัญลักษณ์ของฝ่าหลุนกง
สวัสติกะประดับสร้อยคอ ศิลปะอิหร่านโบราณสมัย 1,000 ปีก่อนคริสตกาล
สวัสติกะในภาพโมเสก ศิลปะโรมัน
ตราอาร์มบอรีย์โก (Boreyko coat of arms) ซึ่งใช้ในตราประจำตระกูลต่างๆ ของโปแลนด์สมัยคริสต์ศตวรรษที่ 16 - 18
เครื่องหมายอากาศยานของกองทัพอากาศฟินแลนด์ พ.ศ. 2461 - 2488
สวัสติกะในธงประจำพรรคนาซี (ต่อมาใช้เป็นธงชาตินาซีเยอรมนี)
เครื่องหมายอากาศยานของกองทัพอากาศลัตเวีย พ.ศ. 2469 - 2483