รหัสยลัทธิ

รหัสยลัทธิ หรือลัทธิรหัสยนิยม (อังกฤษ: mysticism) คือลัทธิหรือความเชื่อที่ว่ามีรหัสยภาวะ (mystery) เป็นภาวะความจริงหรือคุณค่าบางอย่างซึ่งบุคคลจะรู้ได้ด้วยการใช้ความสามารถพิเศษเหนือกว่าการรับรู้โดยทั่วไปของมนุษย์ เช่น การเข้าฌาน การเข้าถึงพระเจ้า เป็นต้น ผู้ที่เข้าถึงรหัสยภาวะนี้ได้เรียกว่ารหัสยิก (mystic)

ความเข้าใจในปัจจุบัน

ความหมายของรหัสยลัทธิในปัจจุบันมาจากลัทธิเพลโตนิยมหรือลัทธินีโอเพลโตนิยมที่ใช้หมายถึงพิธีรับสมาชิกใหม่ของชาวอิลูซิส ซึ่งเป็นพิธีการรับเข้าสู่ความจริงและประสบการณ์ทางจิตวิญญาณ เพื่อแสวงหาการเป็นหนึ่งเดียวกับความตระหนักรู้เรื่องความเป็นจริงอันติมะ เทวสภาพ ความจริงทางจิตวิญญาณ หรือพระเจ้า โดยใช้ประสบการตรง การรู้เอง สัญชาตญาณ หรือดุลยพินิจ โดยปกติรหัสยลัทธิจะเน้นการปฏิบัติที่มุ่งสู่ประสบการณ์เหล่านี้ รหัสยนิยมอาจยึดแนวคิดแบบทวินิยมที่ถือว่าตัวตนกับพระเจ้าแตกต่างกัน หรืออาจเป็นอทวินิยมก็ได้

ศาสนาใหญ่ ๆ หลายศาสนาในโลกก็เกิดมาจากคำสอนของศาสดาซึ่งเป็นรหัสยิก เช่น พระพุทธเจ้า พระเยซู เล่าจื๊อ พระกฤษณะ เป็นต้น ศาสนาส่วนมากจึงสอนเรื่องประสบการณ์เชิงรหัสยะด้วย โดยอย่างน้อยที่สุดก็สอนจะแก่ศาสนิกเฉพาะในวงจำกัด ไม่เปิดเผยให้รู้โดยทั่วไป คำว่า enlightenment ในภาษาอังกฤษก็หมายปรากฏการณ์ในลักษณะนี้ ส่วน “การตรัสรู้” ในทางพระพุทธศาสนาก็ใช้หมายถึงปรากฏการณ์การบรรลุในแบบรหัสยะเช่นกัน (แม้จะไม่เน้นใช้ศรัทธาอย่างรหัสยลัทธิอื่น ๆ)

หลาย ๆ ศาสนาในปัจจุบันมีโครงสร้างองค์กรที่เป็นสถาบันมากขึ้น มีการปกครองตามลำดับชั้นบังคับบัญชา และยึดถือคัมภีร์เป็นแหล่งความรู้หลักที่ศาสนิกชนต้องเคารพและปฏิบัติตามอย่างเคร่งครัด ทำให้ความรู้เชิงรหัสยะภายในศาสนากลายเป็นความเชื่อที่ไม่เป็นที่ยอมรับไป