พีระมิดขั้นบันได

พีระมิดขั้นบันไดในเตโอติอัวกัน ประเทศเม็กซิโก

พีระมิดขั้นบันได เป็นโครงสร้างทางสถาปัตยกรรมที่ใช้แท่นแบนราบหรือขั้นบันไดลดหลั่นจากพื้นดินขึ้นไปเพื่อให้ได้รูปทรงที่สมบูรณ์คล้ายกับพีระมิดทรงเรขาคณิต พีระมิดขั้นบันไดเป็นโครงสร้างที่แสดงลักษณะของวัฒนธรรมต่างๆ ตลอดประวัติศาสตร์ ในสถานที่ต่างๆ ทั่วโลก พีระมิดเหล่านี้มักจะมีขนาดใหญ่และทำจากหินหลายชั้น ความหมายของคำดังกล่าวได้สื่อถึงพีระมิดที่มีการออกแบบคล้ายกัน ซึ่งก็ยังคงมีความแตกต่างกัน เนื่องจากไม่มีความเชื่อมโยงที่มั่นคงระหว่างอารยธรรมต่างๆ ที่สร้างพีระมิดขึ้นมา

อียิปต์โบราณ

บทความหลัก: พีระมิดอียิปต์

พีระมิดแห่ดโจเซอร์ในนปี ค.ศ. 2010

พีระมิดอียิปต์ในช่วงแรกสุดคือพีระมิดขั้นบันได ในสมัยราชวงศ์ที่หนึ่งที่ซักกอเราะฮ์ มีการพบโครงสร้างคล้ายพีระมิดขั้นบันไดขนาดใหญ่อยู่ภายในมาสตาบาหมายเลข 3808 ซึ่งมีอายุย้อนไปถึงรัชสมัยของฟาโรห์อะเนดจ์อิบ นักอียิปต์วิทยา วอลเตอร์ บี. เอเมอรี ยังพบมาสตาบาอื่นๆ ในช่วงปลายยุคราชวงศ์ที่หนึ่ง ซึ่งอาจจะปรากฏการออกแบบที่คล้ายคลึงกัน โดยพบจารึกหลายชิ้นที่บรรยายภาพพีระมิดขั้นบันไดในช่วงเววลาดังกล่าว ซึ่งส่วนใหญ่ระบุว่าเป็นของฟาโรห์กา'อา ซึ่งเป็นผู้สืบทอดตพระราชบัลลังก์ของฟาโรห์อะเนดจ์อิบ อย่างไรก็ตาม พีระมิดขั้นบันไดที่เป็นที่รู้จักเป็นครั้งแรกนั้นมีอายุย้อนไปถึงช่วงต้นสมัยราชวงศ์ที่สาม ซึ่งเป็นพีระมิดของฟาโรห์ดโจเซอร์ ถึงแม้ว่านักไอยคุปต์วิทยามักจะระบุว่าอิมโฮเทป ซึ่งเป็นอัครมหาเสนาบดีของพระองค์ว่าเป็นสถาปนิกผู้สร้างพีระมิดของฟาโรห์ดโจเซอร์ แต่กลับเป็นชาวอียิปต์สมัยราชวงศ์เอง ในงานเขียนเกี่ยวกับตัวละครของราชวงศ์ในสมัยต่อมาหรือในยุคต่อมาจำนวนมาก ไม่ได้ระบุว่าอิมมโฮเทปในการออกแบบพีระมิดแห่งดโจเซอร์ หรือการประดิษฐ์สถาปัตยกรรมหิน พีระมิดของฟาโรห์ดโจเซอร์ถูกสร้างขึ้นครั้งแรกเป็นโครงสร้างคล้ายมาสตาบาทรงสี่เหลี่ยม ซึ่งโดยปกติแล้วจะเป็นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า และขยายออกหลายเท่าด้วยชุดของการเพิ่มชั้นเพื่อสร้างโครงสร้างพีระมิดแบบขั้นบันไดที่เห็นในปัจจุบัน ฟาโรห์ช่วงเวลาต่อมา รวมทั้งฟาโรห์เซเคมเคตและอาจจะฟาโรห์คาบา ทรงโปรดให้สร้างสิ่งก่อสร้างที่คล้ายกันนี้ ซึ่งเรียกว่า พีระมิดฝัง และ พีระมิดชั้น ตามลำดับ

ในสมัยราชวงศ์ที่สี่ ชาวอียิปต์เริ่มสร้าง "พีระมิดแท้" ที่มีด้านเรียบ พีระมิดช่วงแรกสุดดังกล่าวตั้งอยู่ที่ไมดุม ซึ่งสร้างขึ้นครั้งแรกด้วยโครงสร้างคล้ายพีระมิดขั้นบันได "รูปหอคอย" และต่อมาเปลี่ยนเป็นพีระมิดแท ซึ่งเมื่อถึงจุดหนึ่งชั้นพีระมิดก็พังทลายลง ถึงแม้ว่าจะมีความเห็นไม่ลงรอยกันในหมู่นักไอยคุปต์วิทยาที่ว่าฟาโรห์สเนเฟอร์อูหรือฟาโรห์ฮูนิ ซึ่งเป็ฯผู้ปกครองก่อนหน้าของพระองค์ทรงโปรดให้สร้างแกนกลางของหอคอยหรือไม่ แต่เป็นที่ยอมรับกันโดยทั่วไปว่าอย่างน้อยที่สุดฟาโรห์สเนเฟอร์อูก็ทรงมีส่วนที่เกี่ยวข้องในการเปลี่ยนแปลงพีระมิดเทียมให้เป็นพีระมิดที่แท้จริง ฟาโรห์สเนเฟอร์อูยังทรงถูกระบุว่าทรงเกี่ยวกับการสร้างพีระมิดอีกสองแห่ง ได้แก่ พีระมิดโค้งงอ และพีระมิดแดงที่ดาห์ชูร์ ซึ่งเป็นพีระมิดจริงแห่งแรกที่สร้างขึ้นตั้งแต่ต้น ถึงแม้ว่าด้วยนวัตกรรมดังกล่าว รูปลักษณ์ภายนอกของพีระมิดแบบขั้นบันไดของอียิปต์ก็สิ้นสุดด้วยพีระมิดแท้ที่มีด้านเรียบแทน พีระมิดในช่วงหลัง ซึ่งแกนกลางถูกเปิดออกล้วนแสดงให้เห็นรูปแบบของพีระมิดขั้นบันไดที่ใจกลางโครงสร้าง

อเมริกากลาง

ผู้สร้างพีระมิดขั้นบันไดที่มีจำนวนมากที่สุดเหล่านี้ คือ อารยธรรมก่อนยุคก่อนเข้ามาถึงทวีปอเมริกาของโคลอน ซากของพีระมิดขั้นบันไดสามารถพบได้ทั่วเมืองของชาวมายาในคาบสมุทรยูกาตัน รวมทั้งในสถาปัตยกรรมแอซเท็กและโทลเท็ค ในหลายกรณีเหล่านี้ พีระมิดซ้อนกันเป็นชั้นๆ ถูกสร้างขึ้นบนโครงสร้างเดิมที่มีอยู่แล้ว โดยพีระมิดจะขยายขนาดตามวัฏจักร ซึ่งเป็นเรื่องจริงของมหาพีระมิดแห่งโชลูลาและมหาพีระมิดแห่งเตนอชตีตลัน