อันดับวานร

ไพรเมต
Papio anubis
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
อาณาจักร:	Animalia
ไฟลัม:	Chordata
ชั้น:	Mammalia
อันดับ:	Primates Linnaeus, ค.ศ. 1758
Subordo
Strepsirrhini Haplorrhini

อันดับวานร หรือ ไพรเมต (อังกฤษ: primate) เป็นกลุ่มสัตว์เลี้ยงลูกด้วยน้ำนมที่มีพัฒนาการสูงสุด อันได้แก่ สัตว์จำพวกลิงลม(lemurs) , ลิง(monkeys) และลิงไม่มีหาง(apes) ซึ่งรวมถึงมนุษย์ด้วย จึงกล่าวได้ว่าคุณสามารถพบไพรเมตได้ทั่วโลก โดยไพรเมตที่ไม่ใช่มนุษย์ ส่วนใหญ่จะอยู่ใน แอฟริกา, ตอนล่างของทวีปเอเชีย อเมริกากลาง และอเมริกาใต้ แต่จะพบไพรเมตอยู่เพียงไม่กี่สายพันธุ์ ในแถบตอนเหนือของทวีปเอเชีย จนถึงตอนเหนือของญี่ปุ่น หรือตอนเหนือของอเมริกา และเมกซิโก

ลักษณะสำคัญ

สมองเจริญดี ฟันบด (molar) มีลักษณะทู่ (bunodent) ระบบสายตาและมือมีวิวัฒนาการจนใช้การได้ดี ลักษณะเด่นคือ นิ้วหัวแม่มือสามารถพับขวางฝ่ามือได้ (opposable) ทำให้มีความสามารถพิเศษหลายอย่าง มีทั้งประเภทที่มีหางและไม่มีหาง

แบ่งออกเป็น 3 กลุ่มย่อยคือ

1.ลิงโลกเก่า (Old world monkey) เป็นลิงที่พบได้ทั่วโลกยกเว้นทวีปอเมริกา มีจมูกแคบ หางสั้น หรือถ้าหางยาวก็ไม่สามารถใช้หางเกี่ยวกิ่งไม้ได้ มีกระพุ้งแก้มใหญ่ (Cheek pouch) มีนิ้ว 5 นิ้ว ฟัน 32 ซี่ มีแผ่นรองก้นเป็นสีแดงหรือสีน้ำเงิน ไม่มีไส้ติ่ง เช่น ลิงรีซัส ลิงแสม เป็นต้น

2.ลิงโลกใหม่ (New world monkey) เป็นลิงที่พบแถบทวีปอเมริกา มีจมูกแคบ หางยาว แข็งแรง สามารถใช้ห้อยโหนตามกิ่งไม้ได้ มีนิ้ว 4 นิ้ว ฟัน 36 ซี่ ก้นไม่มีแผ่นรองนั่ง เช่น ลิงมาโมเซท (Marmosets) ลิงหน้าขาว (Capuchin)

3.เอพ (Ape) เป็นพวกลิงใหญ่ไม่มีหาง กระพุ้งแก้มไม่ใหญ่ เดินตัวตรง แขนยาว พบได้ทั่วไปยกเว้นอเมริกา เช่น ชะนี อุรังอุตัง กอริลา ชิมแพนซี

เสริมความรู้

• ชะนี (Gibbon)

เป็นลิงไม่มีหางขนาดเล็กที่สุด มีลักษณะเป็นผัวเดียวเมียเดียว พบในแถบเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ในโลกพบทั้งหมด 7 ชนิด ในประเทศไทยพบ 3 ชนิด

• ลิงอุรังอุตัง (Pongo sp.)

อุรังอุตังมาจากภาษามาเลเซียที่แปลว่า คนป่า พบเฉพาะในเกาะบอร์เนียว สุมาตรา จัดเป็นลิงขนาดใหญ่ ทำรังอยู่บนต้นไม้ กินพืชเป็นอาหารหลัก

• กอริลล่า

เป็นลิงไม่มีหางที่มีขนาดใหญ่ที่สุด สูงได้ถึง 6 ฟุต พบในแถวทวีปแอฟริกา อยู่ลักษณะเป็นฝูง กินพืชเป็นอาหาร

• ชิมแปนซี (Pan sp.)

เป็นลิงไม่มีหางที่ฉลาดที่สุด เนื่องจากขนาดสมองใหญ่กว่าลิงชนิดอื่นๆ ขนตามลำตัวค่อนข้างสั้น หูใหญ่และกาง พบในตอนกลางของทวีปแอฟริกา