พระยาบุรีรัตน์ (น้อยหนู มหายศปัญญา)
พระยาบุรีรัตน์ (น้อยหนู มหายศปัญญา) | |
---|---|
![]() | |
| |
พระนาม | เจ้าน้อยหนู มหายศปัญญา |
พระอิสริยยศ | พระยาบุรีรัตน์นครแพร่ |
ราชวงศ์ | ราชวงศ์เทพวงศ์ |
ข้อมูลส่วนพระองค์ | |
ประสูติ | พ.ศ. 2383 |
พิราลัย | พ.ศ. 2455 |
พระบิดา | เจ้าบุรีรัตน์ (หนานปัญญา) |
พระมารดา | แม่เจ้าเฮือนแก้ว |
ชายา | เจ้าคำ มหายศปัญญา เจ้าจันทร์คำ บุรีรัตน์ |
หม่อม | หม่อมเมือง หม่อมสร |
พระบุตร | 5 ท่าน |
รองอำมาตย์เอก พระยาบุรีรัตน์ (น้อยหนู มหายศปัญญา) หรือ เจ้าน้อยหนู พระยาบุรีรัตน์องค์สุดท้ายแห่งนครแพร่ และอดีตกรมการพิเศษจังหวัดแพร่ เป็นโอรสในพระยาบุรีรัตน์ (หนานปัญญา) กับแม่เจ้าเฮือนแก้ว (ราชนัดดาเจ้าหลวงเทพวงศ์)
เนื้อหา
พระประวัติ[แก้]
พระยาบุรีรัตน์ (หนู มหายศปัญญา) หรือเจ้าน้อยหนู มหายศปัญญา เป็นโอรสในพระยาบุรีรัตน์ (หนานปัญญา หรือเจ้าบุรีปัญญา) กับแม่เจ้าเฮือนแก้ว (ราชนัดดาเจ้าหลวงเทพวงศ์) [1]และเป็นอนุชาของแม่เจ้าบัวถา มหายศปัญญา ชายาองค์แรกในเจ้าพิริยเทพวงษ์ เจ้าผู้ครองนครแพร่องค์สุดท้าย และมีศักดิ์เป็นลูกพี่ลูกน้องกับเจ้าหลวงพิริยเทพวงศ์ เจ้าน้อยหนู เดิมมีตำแหน่งเป็น "พระคำลือ" พระคำลือนครแพร่ และเลื่อนเป็น "พระยาบุรีรัตน์" แทนเจ้าบิดาที่ถึงแก่พิราลัยลง เมื่อปี พ.ศ. 2443 ในตำแหน่งเสนาฝ่ายนานครแพร่ จากสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว นอกจากนี้ท่านยังทำสัมประทานป่าไม้ในเขตเมืองนครแพร่อีกด้วย
พระยาบุรีรัตน์ (น้อยหนู มหายศปัญญา) พิราลัยเมื่อปี พ.ศ. 2455 สิริอายุ 72 ปี
เหตุการณ์กบฎเงี้ยวปล้นเมืองแพร่[แก้]
ในปีพ.ศ. 2445 ได้เกิดความไม่สงบขึ้นในเมืองแพร่ โดยพวกไทใหญ่หรือเงี้ยวที่ได้เข้ามาอยู่อาศัยในเมืองแพร่ และทำมาหากินในการขุดพลอย ประเภทพลอยไพลินที่ตำบลบ่อแก้ว อำเภอเด่นชัย จังหวัดแพร่ในปัจจุบัน ได้ทำการก่อจลาจลในเมืองแพร่เมื่อวันที่ 25 กรกฎาคม พ.ศ. 2445 จากเหตุการณ์ครั้งนี้ เจ้าหลวงนครแพร่ถูกกล่าวหาว่าคบกับพวกเงี้ยว เจ้าพิริยเทพวงษ์จึงต้องเสด็จหลีภัยการเมืองไปประทับเมืองหลวงพระบาง ประเทศลาว[2] และได้พำนักอยู่ที่นั่นจนกระทั่งพิราลัยในปี พ.ศ. 2455 ส่วนเจ้านายองค์อื่นๆถูกถอดยศศักดิ์ ถูกควบคุมลงไปกักตัวไว้ที่กรุงเทพฯ และให้ชดใช้ค่าเสียหายต่างๆ ร่วมถึงพระยาบุรีรัตน์ (หนู มหายศปัญญา) ก็ถูกภาคทัณฑ์ ให้ย้ายออกจากนครแพร่ชั่วคราว และงดสิทธิพิเศษต่างๆ จนกว่าจะแสดงความจงรักภักดีให้สยามพอใจ
โอรส ธิดา[แก้]
พระยาบุรีรัตน์ (น้อยหนู มหายศปัญญา) มีชายา 4 คน คือ
- แม่เจ้าคำ (ธิดาเจ้าน้อยชัยลังกา โอรสในเจ้าราชวงศ์) [3]มีโอรสธิดา 2 คน คือ
- เจ้าอินป๋ง มหายศปัญญา สมรสกับ เจ้าฟองสมุทร วราราช
- เจ้าสุนันตา วงศ์บุรี สมรสกับ หลวงพงษ์พิบูลย์ (เจ้าพรหม วงศ์พระถาง)
- คุณหญิง เจ้าจันทร์คำ บุรีรัตน์ (ธิดาเจ้าพระเมืองแก่น พระเมืองแก่นนครแพร่) ไม่มีโอรสธิดาด้วยกัน
- หม่อมเมือง (ชาวสวรรคโลก) มีธิดา 2 คน คือ
- เจ้าสุธรรมมา หัวเมืองแก้ว สมรสกับเจ้าหนานไชยวงศ์ หัวเมืองแก้ว
- เจ้าสุจันตา มหายศปัญญา
- หม่อมสร มีโอรส 1 คน คือ
- เจ้าเดช มหายศปัญญา
นามสกุล[แก้]
พระยาบุรีรัตน์ (น้อยหนู มหายศปัญญา) ได้รับพระราชทานนามสกุลจากพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ว่า มหายศปัณยา ในวันที่ 2 เมษษยน พ.ศ. 2462 โดยใช้ชื่อของเจ้าปู่ คือ พระยาบุรีรัตน์ (หนามหายศ) และเจ้าบิดา คือ พระยาบุรีรัตน์ (หนานปัญญา)
เครื่องราชอิสริยาภรณ์[แก้]
- พ.ศ. 2444 -
เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้น 4 จัตุรถาภรณ์ช้างเผือก (จ.ช.)
- พ.ศ. 2444 -
เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้น 4 จัตุรถาภรณ์มงกุฎไทย (จ.ม.) [4]
- พ.ศ. 2444 -
เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้น 2 ทวีติยาภรณ์ช้างเผือก (ท.ช.) (ชื่อเดิม จุลวราภรณ์) [5]
ลำดับสาแหรก[แก้]
พงศาวลีของพระยาบุรีรัตน์ (น้อยหนู มหายศปัญญา) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
อ้างอิง[แก้]
- ↑ เจ้าหลวงเทพวงศ์ลิ้นตอง (ลิ้นทอง).หมู่บ้าน วังฟ่อน ดอตคอม
- ↑ องค์การบริหารส่วนจังหวัดแพร่ ประวัติเจ้าพิริยเทพวงศ์ (เจ้าหลวงองค์สุดท้ายของเมืองแพร่) เรียกดูเมื่อ 7 มิถุนายน 2556
- ↑ เจ้าหลวงอินทวิชัย (อินต๊ะวิชัย) .หมู่บ้าน วังฟ่อน ดอตคอม
- ↑ คุ้มวงศ์บุรี .ประวัติพระยาบุรีรัตน์
- ↑ ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์
ก่อนหน้า | พระยาบุรีรัตน์ (น้อยหนู มหายศปัญญา) | ถัดไป | ||
---|---|---|---|---|
พระยาบุรีรัตน์ (หนานปัญญา มหายศปัญญา) | ![]() |
พระยาบุรีรัตน์แห่งนครแพร่ (พ.ศ. 2443 - พ.ศ. 2455) |
![]() |
รัฐบาลสยามยกเลิกตำแหน่ง |