คัสทอมเฟิร์มแวร์

คัสทอมเฟิร์มแวร์ (อังกฤษ: custom firmware, aftermarket firmware) เป็นเฟิร์มแวร์ใหม่หรือปรับปรุง อันไม่เป็นทางการ ซึ่งบุคคลที่ 3 ผู้ไม่ใช่บริษัทผู้ผลิตอุปกรณ์เป็นคนทำ อุปกรณ์ที่อาจติดตั้งคัสทอมเฟิร์มแวร์รวมทั้งเครื่องเล่นวิดีโอเกม สมาร์ทโฟน และอุปกรณ์ฝังตัวต่างๆ เพื่อให้ได้ลูกเล่นใหม่หรือเปิดลูกเล่นที่ดั้งเดิมปิดไม่ให้ใช้

ในชุมชนเครื่องเล่นวิดีโอเกม คำนี้มักเขียนเป็นภาษาอังกฤษว่า custom firmware หรือ CFW โดยหมายถึงซอฟต์แวร์ระบบที่ได้เปลี่ยนไปจากเดิม (ซอฟต์แวร์ระบบดั้งเดิมจะเรียกว่า official firmware หรือ OFW) เครื่องเล่นที่อาจติดตั้งซอฟต์แวร์เช่นนี้รวมทั้งเพลย์สเตชัน พอร์เทเบิล, เพลย์สเตชัน 3, เพลย์สเตชัน วิตา, เพลย์สเตชัน ทีวี, เพลย์สเตชัน 4, นินเท็นโด 3ดีเอส และนินเท็นโด สวิตช์

การติดตั้งคัสทอมเฟิร์มแวร์ในอุปกรณ์บางอย่างจะต้องปลดล็อกบูตโหลดเดอร์

แอนดรอยด์

สำหรับอุปกรณ์ระบบปฏิบัติการแอนดรอยด์ การติดตั้งคัสทอมเฟิร์มแวร์ หรือที่มักจะเรียกว่าการติดตั้งคัสทอมรอม เป็นการเขียนทับ/เปลี่ยนซิสเท็มพาร์ทิชัน (system partition) ที่มีระบบปฏิบัติการ โดยซิสเท็มพาร์ทิชันปกติจะเมานท์ (mount) เพื่อให้อ่านเพียงเท่านั้น การเขียนทับด้วยแอนดรอยด์รุ่นปรับปรุงเช่นนี้ ปกติจะเรียกว่า แฟลชคัสทอมรอม ซึ่งปกติจะต้องปลดล็อกบูตโหลดเดอร์ (bootloader) โดยในอดีตเป็นปฏิบัติการที่ผู้ผลิตอุปกรณ์ไม่สนับสนุน ผู้ทำจึงต้องมีความชำนาญบ้างในการเจาะช่องโหว่ของระบบเพื่อจะติดตั้ง แต่เริ่มตั้งแต่ปี 2015 ผู้ผลิตหลายบริษัทรวมทั้งโมโตโรลา วันพลัส กูเกิล เสียวหมี่ และโซนี่ ได้ให้วิธีปลดล็อกบูตโหลดเดอร์ (ยกเว้นอุปกรณ์รุ่นที่บริษัทโทรศัพท์ได้ล็อกไว้) จึงไม่ต้องใช้ช่องโหว่ของระบบในการทำ คัสทอมรอมที่ติดตั้งจะมีลูกเล่นต่างๆ กันโดยอาจใช้แบตน้อยกว่า หรือมีประโยชน์อื่นๆ สำหรับผู้ใช้ อนึ่ง อุปกรณ์ที่ไม่ได้รับอัปเดตจากผู้ผลิตอีกต่อไป ก็ยังสามารถได้อัปเดตจากคัสทอมรอม แต่ผลเสียที่อาจมีอย่างหนึ่งก็คือ คัสทอมรอมบางอย่างอาจไม่รองรับลูกเล่นของโทรศัพท์ทุกอย่าง

การติดตั้งคัสทอมเฟิร์มแวร์ เช่น ลิเนียจโอเอส พารานอยด์แอนดรอยด์ หรือพิกเซลเอ็กซ์พีเรียนซ์ ทั่วๆ ไปจะต้องดำเนินการอย่างคร่าวๆ ดังนี้

• ตั้งโปรแกรม adb และ fastboot บนคอมพิวเตอร์ที่ใช้เป็นโฮสต์
• เปิดการใช้งาน USB Debugging บนอุปกรณ์แอนดรอยด์
• ปลดล็อกบูตโหลดเดอร์บนอุปกรณ์แอนดรอยด์ ให้สังเกตว่านี่จะทำยากง่ายต่างกัน หรือทำไม่ได้เลย โดยขึ้นอยู่กับอุปกรณ์ (ดูการปลดล็อกบูตโหลดเดอร์)
• ดาวน์โหลดไฟล์ที่จะแฟลช/ติดตั้ง บ่อยครั้งจะเป็นแค่ custom recovery image และ custom ROM สำหรับอุปกรณ์นั้นโดยเฉพาะๆ
• บูตอุปกรณ์แอนดรอยด์ให้อยู่ในโหมดฟาสต์บูต แล้วใช้ fastboot บนคอมแฟลช/ติดตั้ง custom recovery image ที่ระบุบนอุปกรณ์แอนดรอยด์
• บูตอุปกรณ์ให้เข้าไปใน custom recovery image แล้วใช้ adb บนคอมติดตั้งไฟล์ที่จำเป็นๆ รวมทั้ง custom ROM บนอุปกรณ์แอนดรอยด์
• เมื่อติดตั้งสำเร็จแล้ว ก็จะบูตระบบเป็นระบบปฏิบัติการใหม่ได้

อุปกรณ์อื่นๆ

อุปกรณ์ต่างๆ เช่น กล้องดิจิทัล, เราเตอร์ไร้สาย และสมาร์ททีวีก็อาจใช้คัสทอมเฟิร์มแวร์ได้เช่นกัน