ศูนย์เตือนภัยพิบัติแห่งชาติ

ศูนย์เตือนภัยพิบัติแห่งชาติ

Thailand National Disaster Warning Center
ภาพรวมหน่วยงาน
ก่อตั้ง	30 พฤษภาคม พ.ศ. 2548 (2548-05-30)
หน่วยงานก่อนหน้า	ศภช. สำนักนายกรัฐมนตรี พ.ศ. 2548 ศภช. สำนักงานปลัดกระทรวงเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร พ.ศ. 2552 ศภช. กรมป้องกันและบรรเทาสาธารณภัย กระทรวงมหาดไทย พ.ศ. 2559
สำนักงานใหญ่	3/12 กรมป้องกันและบรรเทาสาธารณภัย อาคาร 1 ชั้น 4 ถนนอู่ทองนอก แขวงวชิรพยาบาล เขตดุสิต กรุงเทพมหานคร 10300
ฝ่ายบริหารหน่วยงาน	กลวัชร ทรัพย์ส่งสุข, ผู้อำนวยการ
หน่วยงานแม่	กรมป้องกันและบรรเทาสาธารณภัย
เว็บไซต์	ndwc.disaster.go.th

ศูนย์เตือนภัยพิบัติแห่งชาติ เป็นหน่วยงานในสังกัด กรมป้องกันและบรรเทาสาธารณภัย มีหน้าที่เป็นศูนย์ข้อมูลกลางทางด้านภัยพิบัติทางธรรมชาติ และควบคุมสั่งการในภาวะวิกฤติ ตลอดจนแจ้งเตือนภัยพิบัติทุกประเภท ซึ่งเกิดขึ้นภายในประเทศไทย

ประวัติ

ศูนย์เตือนภัยพิบัติแห่งชาติ จัดตั้งขึ้นเนื่องมาจากเหตุแผ่นดินไหวและคลื่นสึนามิในมหาสมุทรอินเดีย เมื่อวันที่ 26 ธันวาคม พ.ศ. 2547 ซึ่งเป็นภัยพิบัติทางธรรมชาติที่ส่งผลกระทบต่อประเทศไทยร้ายแรงที่สุด มีจำนวนผู้เสียชีวิตถึง 5,396 คน มีผู้บาดเจ็บ 8,457 คน สูญหาย 2,951 คน ตลอดจนสร้างความเสียหายต่อบ้านเรือน การเกษตร การประมง ปศุสัตว์ การท่องเที่ยว และธุรกิจ จึงได้มีการจัดตั้งศูนย์เตือนภัยพิบัติแห่งชาติขึ้นเพื่อดำเนินภารกิจในเรื่องดังกล่าว และมีพิธีเปิดอย่างเป็นทางการเมื่อวันที่ 30 พฤษภาคม พ.ศ. 2548

ศูนย์เตือนภัยพิบัติแห่งชาติ จัดตั้งขึ้นเป็นหน่วยงานในสังกัดสำนักเลขาธิการนายกรัฐมนตรี ตามระเบียบสำนักนายกรัฐมนตรี ว่าด้วยการบริหารระบบการเตือนภัยพิบัติแห่งชาติ พ.ศ. 2548 ต่อมาจึงได้โอนมาสังกัดสำนักงานรัฐมนตรี กระทรวงเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร และสังกัดสำนักงานปลัดกระทรวงเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร

ต่อมาในวันที่ 16 กันยายน พ.ศ. 2559 ศูนย์เตือนภัยพิบัติแห่งชาติได้ถูกโอนไปสังกัด กรมป้องกันและบรรเทาสาธารณภัย กระทรวงมหาดไทย ตามพระราชบัญญัติปรับปรุงกระทรวง ทบวง กรม (ฉบับที่ 17) พ.ศ. 2559

หน่วยงานภายใน

ศูนย์เตือนภัยพิบัติแห่งชาติ แบ่งหน่วยงานภายในออกเป็น 6 หน่วยงาน ได้แก่

• ฝ่ายบริหารทั่วไป
• ส่วนยุทธศาสตร์การเตือนภัย
• ส่วนวิชาการการเตือนภัย
• ส่วนปฏิบัติการเตือนภัย
• ส่วนเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสารเพื่อการเตือนภัย

ระบบเตือนภัยพิบัติ

ไซเรนเตือนภัยบริเวณหาดไม้ขาว จังหวัดภูเก็ต

ประเทศไทยใช้ระบบในการเตือนภัยพิบัติผ่านอุปกรณ์ต่าง ๆ ที่รับสัญญาณการเตือนภัยจากส่วนกลาง คือศูนย์เตือนภัยพิบัติแห่งชาติ ประกอบไปด้วย

• หอเตือนภัย โดยใช้การควบคุมกระจายข่าวสารภัยพิบัติจากระบบควบคุมที่ติดตั้งอยู่ที่ศูนย์เตือนภัยพิบัติแห่งชาติ ส่งสัญญาณผ่านดาวเทียมเตือนไปยังหอเตือนภัย ซึ่งมีอยู่ทั่วประเทศ จำนวน 328 แห่ง ในพื้นที่ 62 จังหวัด ในรูปแบบของการกระจายเสียงไซเรน และเสียงประกาศเตือน
• สถานีถ่ายทอดสัญญาณเตือนภัย (CSC) ถ่ายทอดสัญญาณเตือนจากศูนย์เตือนภัยพิบัติแห่งชาติผ่านดาวเทียมไปยังเครื่องรับสัญญาณในจำนวน 285 แห่ง ซึ่งเป็นที่ตั้งขององค์การบริหารส่วนตำบล หรือส่วนราชการในพื้นที่เสี่ยงภัยพิบัติต่าง ๆ อาทิ ดินถล่ม น้ำป่าไหลหลาก โดยกระจายข่าวสารการเตือนภัยโดยใช้คลื่นวิทยุและหอกระจายข่าวในชุมชน
• หอกระจายข่าวในชุมชน ติดตั้งในพื้นที่เสี่ยง จำนวน 674 แห่ง โดยรับสัญญาณเตือยภัยผ่านทางสถานีถ่ายทอดสัญญาณเตือนภัย โดยผ่านคลื่นวิทยุและถ่ายทอดสัญญาณเสียงผ่านหอกระจายข่าว ความสูงไม่น้อยกว่า 12 เมตรจากระดับพื้น ติดตั้งลำโพงขนาด 150 วัตต์ 4 ตัว
• เครื่องรับสัญญาณเตือนภัยผ่านดาวเทียม (EVAC) ติดตั้งในสถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทยประจำจังหวัด และในศาลากลางจังหวัดทุกจังหวัด เพื่อแจ้งเตือนในหน่วยราชการและถ่ายทอดสู่ประชาชนในจังหวัด มีจำนวน 163 ชุด
• บัญชีอย่างเป็นทางการบนแอปพลิเคชันไลน์ (Line Official Account: Line OA) ใช้สำหรับการแจ้งเตือนคำเตือนต่าง ๆ เกี่ยวกับภัยพิบัติทางธรรมชาติ รวมถึงสามารถรายงานปัญหาหรือภัยพิบัติต่าง ๆ ไปยังศูนย์เตือนภัยพิบัติได้ ด้วยการเพิ่มเป็นเพื่อนกับบัญชีของศูนย์ในแอปพลิเคชันไลน์
• แอปพลิเคชัน THAI DISASTER ALERT เป็นแอปพลิเคชันสำหรับแจ้งเตือนภัยพิบัติ สามารถแจ้งเตือนเฉพาะพื้นที่แบบเวลาจริง (Real Time) โดยติดตั้งแอปพลิเคชันลงในสมาร์ทโฟน ระบุจังหวัด และอนุญาตให้เข้าถึงตำแหน่งของโทรศัพท์มือถือ

ระบบตรวจจับ

ประเทศไทยมีระบบตรวจจับและเฝ้าระวังภัยพิบัติที่อยู่ภายใต้ความดูแลของศูนย์เตือนภัยพิบัติแห่งชาติ ประกอบไปด้วย

ทุ่นตรวจวัดคลื่นสึนามิ มีทั้งสิ้น 2 ทุ่น อยู่ในฝั่งทะเลอันดามัน คือ

สถานี 23401 อยู่ในมหาสมุทรอินเดีย สามารถแจ้งเตือนล่วงหน้าได้ 1 ชั่วโมง 45 นาที ถึง 2 ชั่วโมง

ส่วน สถานี 23461 เดิมทีติดตั้งอยู่ในทะเลอันดามัน แจ้งเตือนล่วงหน้าได้ 45 นาที ทางศูนย์เตือนภัยพิบัติแห่งชาติรายงานว่าทุ่นดังกล่าว ได้หลุดออกจากตำแหน่งการติดตั้งและหยุดส่งสัญญาณ เมื่อวันที่ 3 สิงหาคม 2566 มีกำหนดติดตั้งทุ่นสึนามิชุดใหม่ ในช่วงเดือนพฤศจิกายน 2567 โดยจะไม่ส่งผลกระทบต่อการตรวจจับและเฝ้าระวังสึนามิของประเทศไทย เนื่องจากได้ใช้การประมวลข้อมูลจากเครื่องมือเฝ้าระวังของหน่วยงานเครือข่ายทั้งภายในและต่างประเทศ

ข้อสังเกตถึงประสิทธิภาพ

ป้ายเตือนพื้นที่เสี่ยงภัยคลื่นสึนามิ บริเวณเกาะไก่ จังหวัดกระบี่

หลังจากการก่อตั้งศูนย์เตือนภัยพิบัติแห่งชาติภายหลังเหตุการณ์ธรณีพิบัติภัยในปี พ.ศ. 2547 อุปกรณ์สำหรับเตือนภัยและป้ายบอกเส้นทางหลบภัยต่าง ๆ ถูกติดตั้งภายในพื้นที่ประสบภัยหลักจากเหตุการณ์นั้นในปี พ.ศ. 2548 เมื่อระยะเวลาผ่านไป อุปกรณ์เตือนภัยต่าง ๆ นั้นขาดการบำรุงรักษาและเกิดการชำรุด ประสิทธิภาพลดลง รวมถึงมีการติดตั้งที่ไม่ครอบคลุมพื้นที่มากพอ ทำให้มีความกังวลถึงความพร้อมในการแจ้งเตือนหากเกิดเหตุขึ้นอีกครั้ง ถึงแม้จะมีการฝึกซ้อมอยู่เป็นประจำทุกปี ซึ่งส่วนราชการต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องยืนยันว่าระบบมีความพร้อมมากพอที่จะรับมือหากเกิดเหตุการณ์อีกครั้ง แต่องค์การบริหารส่วนท้องถิ่นหลายแห่งกลับประสบปัญหางบประมาณในการดูแลหลังจากได้รับการถ่ายโอนระบบเข้ามาอยู่ในการดูแล

สำหรับระยะเวลาในการส่งคำเตือนไปยังประชาชน ยังมีความล่าช้าอยู่ ซึ่งถึงแม้ภาครัฐมีความพร้อมในการประเมินและสร้างแบบจำลองต่าง ๆ ถึงภัยพิบัติที่ส่งผลกระทบต่อประเทศเมื่อเกิดเหตุการณ์ขึ้น แต่เมื่อถึงขั้นตอนสุดท้ายคือการเตือนภัยไปยังประชาชนกลับมีข้อจำกัดมากมาย ด้วยอุปกรณ์ที่ต้องการการบำรุงรักษา ทำให้หลายครั้งอุปกรณ์ไม่สามารถใช้งานได้เมื่อเกิดเหตุการณ์จริง ประชาชนจึงต้องพึ่งพาสื่อสังคมออนไลน์แทนการแจ้งเตือนผ่านกลไกต่าง ๆ จากภาครัฐ

นอกจากนี้ยังมีการตั้งข้อสังเกตบนโลกออนไลน์ถึงระบบเตือนภัยพิบัติในประเทศไทยที่ยังไม่เป็นระบบมากพอ โดยเฉพาะการถ่ายทอดสัญญาณแจ้งเตือนผ่านโครงข่ายโทรทัศน์ในประเทศ โดยได้ยกตัวอย่างของระบบแจ้งเตือนผ่านโครงข่ายโทรทัศน์ในประเทศญี่ปุ่นที่แจ้งเตือนแผ่นดินไหว และสึนามิได้อย่างรวดเร็ว และนายอาร์ม (9arm) สตรีมเมอร์วีดีโอบนสังคมออนไลน์ได้พูดถึงการเตือนด้วยข้อความแจ้งเตือนฉุกเฉินบนโครงข่ายโทรทัศน์โดยตรง และความเป็นไปได้ในการแจ้งเตือนผ่านสมาร์ทโฟน ทั้งระบบปฏิบัติการไอโอเอสและแอนดรอยด์ ซึ่งใช้งานในหลายประเทศ ทั้งสหรัฐอเมริกา ญี่ปุ่น และเกาหลีใต้ และระบุว่าในประเทศไทยมีคนที่พร้อมจะพัฒนาระบบเหล่านี้ เพียงแต่ขาดการดำเนินการกำหนดระเบียบจากผู้ที่เกี่ยวข้อง

ในขณะที่ในประเทศไทยนั้นมีความล่าช้าในการประสานงานเพื่อแจ้งเตือนภัยพิบัติ ซึ่งในกรณีดังกล่าวเกิดขึ้นในปี พ.ศ. 2555 ระหว่างการถ่ายทอดสัญญาณการถ่ายทอดสดรายการพิเศษของโทรทัศน์รวมการเฉพาะกิจแห่งประเทศไทย (ทรท.) (ทีวีพูล) ซึ่งเป็นพระราชพิธี โดยเหตุการณ์แผ่นดินไหวเกิดขึ้นเวลา 15.38 น. ศูนย์เตือนภัยพิบัติแห่งชาติได้ออกหนังสือเตือนเพื่อให้ออกอากาศแจ้งเตือนทุกช่องทางในเวลา 16.01 น. แต่มีการตัดเข้าสู่ประกาศเตือนแผ่นดินไหวครั้งแรกในเวลา 15.42 น. โดยสถานีโทรทัศน์ไทยพีบีเอส และเวลา 18.00 น. โดยสถานีโทรทัศน์โมเดิร์นไนน์ทีวี (ไทยทีวีสีช่อง 9) และสถานีโทรทัศน์สีกองทัพบกช่อง 7 ซึ่งล้าช้าจากการประกาศให้เตือนเป็นเวลาหลายชั่วโมง