สิงโตในมุทราศาสตร์

สิงโตครึ่งตัว บนเครื่องยอด	สิงโตที่ใช้เป็น เครื่องหมายหลัก

สำหรับความหมายอื่น ดูที่ สิงโต

สิงโต (อังกฤษ: Lion) เป็นสัตว์ที่นิยมใช้เป็นเครื่องหมายกันในตราอาร์มกันมากที่สุดเครื่องหมายหนึ่ง เพราะเป็นสัตว์ที่เป็นสัญลักษณ์ของความกล้าหาญ การรักษาเกียรติยศ ความแข็งแกร่ง และ ความเป็นสัตว์ที่ถือกันว่าสูงศักดิ์ ที่เดิมถือกันว่าเป็นราชาแห่งสัตว์ทั้งปวง

ลักษณะการวางท่า

ลักษณะการวางท่าของสิงโตก็มีด้วยกันหลากหลายเพราะความพยายามที่จะสร้างความแตกต่างระหว่างตราหรือธง แต่ในยุคกลางลักษณะการวางท่าของสิงโตมีอยู่เพียงไม่กี่ท่าที่ใช้กัน สิ่งที่มักจะสร้างถกเถียงกัน (โดยเฉพาะในตราอาร์มของฝรั่งเศส) คือความแตกต่างระหว่างสิงโตในท่าเดินว่าเป็น “เสือดาว” หรือไม่ ลักษณะการวางท่าหลักของสิงโตในตราอาร์มก็ได้แก่:

ชื่อท่า	ตัวอย่าง	คำบรรยาย
“Rampant” “ยืนผงาด”		“ยืนผงาด” เป็นท่าที่พบบ่อยที่สุด เป็นท่ายืนตรงหันข้างยกขาหน้า ตำแหน่งของขาหลังของท่านี้ก็แตกต่างกันออกไป บางท่าก็จะยืนกางขาบนสองเท้าหลัง หรือยืนบนขาเดียว อีกขาหนึ่งยกขึ้นพร้อมที่จะตะปบ คำว่า “rampant” มักจะไม่ใช้ โดยเฉพาะในนิยามของตราในสมัยต้นๆ เพราะเป็นท่าที่ใช้กันเป็นปกติ ข้อสังเกต: บางครั้งท่านี้ก็เรียกว่า “segreant” แต่เป็นท่าเดียวกับที่ใช้สำหรับกริฟฟินและมังกร
“Passant” “ยืนยกเท้าหน้า” “ยุรยาตรยกเท้าหน้า”		“ยืนยกเท้าหน้า” เป็นท่ายืนขณะที่ยกอุ้งเท้าหน้า สามขายืนบนดิน “สิงโตของอังกฤษ” เป็นสิงโตที่มีคำนิยามว่า “สิงห์ยืนยกเท้าหน้าสีทอง” (lion passant guardant Or) ที่เป็นสัญลักษณ์ที่มาเพิ่มเติมเพื่อเกียรติยศ (Augmentation of honour) ข้อสังเกต: สิงโตที่ใช้ท่านี้อาจจะเรียกว่า “เสือดาว” (ดูคำอธิบายข้างล่าง)
“Statant” “ยืน” / “ยุรยาตร”		“ยืน” เป็นท่าที่ทั้งสี่เท้าอยู่บนพื้น และขาหน้ามักจะชิดกัน ท่านี้เป็นท่านิยมใช้สำหรับบนเครื่องยอดมากกว่าที่จะท่าที่ใช้เป็นตราบนโล่หลัก
“Salient” “กระโจน”		“กระโจน” เป็นท่าที่ยืนบนขาหลังสองขาชิดกัน และสองขาหน้ายกขึ้นพร้อมกันในท่าพร้อมที่จะกระโจน ท่านี้หาดูได้ยากสำหรับการใช้กับสิงโต แต่เป็นท่าที่ใช้ได้กับสัตว์อื่นๆ บนตราได้
“Sejant” “นั่ง”		“นั่ง” เป็นท่านั่งคร่อมที่ขาหน้าทั้งสองขาอยู่บนพื้น
“Sejant erect” “นั่งยกเท้าหน้า”		“นั่งยกเท้าหน้า” เป็นท่านั่งแต่หลังตรง และขาหน้าทั้งสองยกขึ้นในท่าเดียวกับท่ายกขาหน้าของท่า “Rampant” ที่บางครั้งทำให้เรียกท่านี้ว่า “Sejant-rampant”
“Couchant” “นอนสง่า”		“นอนสง่า” เป็นท่านอนแต่ยกหัว
“Dormant” “หลับ”		“หลับ” เป็นท่านอนก้มหัวหนุนอุ้งเท้าหน้าและปิดตาเหมือนหลับ

ลักษณะการวางท่าอื่นนอกจากนี้ก็ยังเป็นการและบรรยายอย่างละเอียด สิ่งที่น่าสังเกตคือตราอาร์มจะมีด้านซ้าย และ ขวา (dexter และ sinister) ของผู้ถือโล่ - ฉะนั้นเมื่อวาดเป็นรูปด้านซ้ายของโล่จึงเรียกว่าด้านขวา (sinister) เพราะเป็นด้านขวาของผู้ถือโล่ และ ด้านขวาของโล่จึงเรียกว่าด้านซ้าย (dexter) เพราะเป็นด้านซ้ายของผู้ถือโล่ (ซึ่งตรงกันข้ามกับความหมายของคำ เพราะตามปกติแล้วคำว่า “dexter” แปลว่า “ขวา” และ คำว่า “sinister” แปลว่า “ซ้าย”) หัวสิงห์โดยทั่วไปแล้วจะบรรยายว่าหันหน้าไปทางขวา ซึ่งเมื่อวาดเป็นรูปจึงหันไปทางซ้ายของผู้ดูโล่ นอกจากจะระบุเป็นอื่น ถ้าร่างทั้งร่างของสิงห์หันไปทางขวา ก็เท่ากับหันไปทางซ้าย (to sinister) หรือ “contourné” ถ้าร่างทั้งร่างของสิงห์หันมาหน้ามาทางผู้ดูก็จะเรียกว่า “ประจันหน้า” (affronté) ถ้าหันแต่หัวมาทางผู้ดูก็จะเรียกว่า “หันหน้า” (guardant หรือ gardant) ถ้าหันข้ามไหล่ไปทางด้านหลักก็จักเรียกว่า “เอี้ยวคอ” (regardant)

ถ้าบรรยายว่า สิงโต (หรือสัตว์อื่น) ทำท่า “ขลาด” (coward) ก็จะเป็นท่าที่เอาหางซ่อนไว้ระหว่างขาหลัง หรือบางครั้งหางก็อาจจะเป็น “หางปม” (nowed), “หางแฉก” (queue fourchée) หรือ “สองหาง” (double-queued) ตราของราชอาณาจักรโบฮีเมียใช้สิงห์หางแฉก

• 
  สิงห์หันหน้า
  (Lion guardant)
• 
  สิงห์เอี้ยวคอ
  (Lion regardant)
• 
  สิงห์ขลาด
  (Lion coward)

• 
  สิงห์หางแฉก
  (Lion with forked tail)
• 
  สิงห์หางไขว้
  (Lion with Crossed tail)
• 
  สิงห์หางบิด
  (Lion with Crossed tail (reverse))
• 
  สิงห์หางปม
  (Lion with tail nowed)

สิงโต หรือ เสือดาว

สิงห์ยืนยกเท้าหน้า: สิงโต หรือ เสือดาว

สิงโตในตราอาร์มของเวลส์และอังกฤษใช้ลักษณะการวางท่าที่เรียกว่า “สิงห์ยืนยกเท้าหน้าหันหน้า” (“passant gardant”) การระบุว่าเป็นสัตว์ชนิดใดเป็นเรื่องที่มีการโต้เถียงกันเป็นอย่างมาก บ้างก็ว่าท่านี้เป็นท่าของเสือดาวไม่ใช่สิงโต แต่สัตว์ที่ปรากฏบนตรามีขนหัวอย่างสิงโตตัวผู้ โดยทั่วไปแล้วก็จะเรียกว่าสิงโต

การใช้สิงโตเป็นสัญลักษณ์

ภาพวาดสิงห์ในถ้ำลาส์โกซ์ในประวัติศาสตร์

สิงโตมีปีกที่เป็นสัญลักษณ์ของนักบุญมาร์คซึ่งเป็นสัญลักษณ์ประจำเมืองเวนิส (รายละเอียดของภาพเขียนโดยวิตโตเร คาร์พัชชิโอ, ค.ศ. 1516)

สิงโตเป็นสัตว์ที่ใช้เป็นสัญลักษณ์มาตั้งแต่สมัยหิน นักล่าสัตว์ในระหว่างยุคน้ำแข็งของอารยธรรมออริยาเชียน (Aurignacian) ใช้สิงโตเป็นสัญลักษณ์มากว่า 30,000 ปีโดยแสดงภาพสิงโตตัวเมียล่าสัตว์ที่มีท่าทางผยองที่ไม่ต่างไปจากสิงโตร่วมสมัย หลังจากนั้นก็มีการใช้สิงโตตัวเมียเป็นส่วนใหญ่ในการเป็นสัญลักษณ์ของการพิทักษ์และผู้นำทางการสงคราม

ภาพเขียนในที่เก็บศพที่นาคาดา (Naqada) ในอียิปต์เป็นภาพที่เขียนก่อนที่อารยธรรมของอียิปต์จะเริ่มขึ้นในแอฟริกาเหนือเป็นภาพของสิงโตสองตัวยืนทำท่าพิทักษ์ที่เชื่อกันว่าเป็นเทพสำหรับสักการะ

สฟิงซ์ฟาโรห์ฮัตเชปซุตของอียิปต์ที่มีลักษณะที่แปลกที่มีหูกลมปรากฏบนประติมากรรมที่สร้างราวระหว่างปี 1503 ถึง 1482 ก่อนคริสต์ศักราช

สิงโตมีบทบาทในหลายวัฒนธรรมโบราณหลายวัฒนธรรมต่อมา ในอียิปต์โบราณ บางครั้งฟาโรห์ก็จะใช้สฟิงซ์ซึ่งเป็นสิงโตตัวเมียที่มีหัวเป็นคนเป็นสัญลักษณ์ สฟิงซ์ที่เป็นที่รู้จักกันดีที่สุดก็คือมหาสฟิงซ์แห่งกิซา ตั้งแต่มนุษย์เริ่มมีการบันทึกก็เป็นที่ทราบกันว่าสิงโตเป็นสัตว์ล่าเหยื่อที่ดุร้ายที่สุดพันธุ์หนึ่งในวัฒนธรรมอียิปต์โบราณและแอฟริกา และมาเป็นสัญลักษณ์อันสำคัญที่สุดของวัฒนธรรมโบราณในฐานะผู้กล้าหาญ นักต่อสู้ และผู้พิทักษ์ของอาณาจักร ตำนานอียิปต์มีสิงโตที่ได้แก่บาสต์ และเซ็คห์เม็ดในบรรดาเทพชั้นสูงของอียิปต์ ประมุขที่เป็นชายมักจะกล่าวว่ามีความเกี่ยวข้องกับลูกของเทพีเช่นมาเฮส (Maahes) ขณะที่ผู้ปกครองอียิปต์ในนิวเบีย (Nubia) ก็ได้บันทึกถึงการสักการะเดดุน (Dedun) ว่าเป็นเทพของความอุดมสมบูรณ์และความมั่งคั่ง ผู้ที่เชื่อกันว่าเป็นลูกชายของสิงโตนิวเบีย แต่นิวเบียมิได้รวมเทพไว้ในบรรดาเทพชั้นเอก

ในสมัยโบราณสิงโตเป็นสัตว์ที่พบกันเป็นปกติในบริเวณทางฝั่งทะเลตอนใต้ของทะเลเมดิเตอเรเนียนทะเลเมดิเตอเรเนียนและในกรีซและตะวันออกกลาง ในตำนานเทพเจ้ากรีกสิงโตมีบทบาทหลายอย่าง ประตูเมืองไมซีเนียมีสิงโตสองตัวยืนประกบคอลัมน์กลางที่เป็นสัญลักษณ์ของเทพองค์สำคัญของวัฒนธรรมกรีกยุคแรกที่สักการะกันมาตั้งแต่สองพันปีก่อนคริสต์ศักราช ต่อมาในตำนานเทพเจ้ากรีก สิงโตนิวเมียน (Nemean Lion) สร้างเป็นรูปสัตว์กินคน ซึ่งเป็นหนึ่งในสิบสองสิ่งที่เฮราคลีสได้รับการมอบหมายให้ทำ ในเรื่องอันโดรคลีส (Androcles) หนึ่งในนิทานอีสป ตัวเอกของเรื่องเป็นทาสที่หนีจากนายที่ช่วยดึงหนามที่ตำเท้าสิงโต ต่อมาเมื่อถูกจับตัวได้และถูกโยนให้สิงโตกินเพื่อเป็นการลงโทษ แต่สิงโตจำได้และไม่ยอมฆ่า ในพระธรรมปฐมกาลของคัมภีร์ฮิบรู ชาวอิสราเอลไลท์ใช้สิงห์แห่งยูดาห์เป็นสัญลักษณ์

การเป็นสัตว์ที่เป็นราชาแห่งสัตว์ทั้งปวงมีรากฐานมาจากอิทธิพลของหนังสือฟิซิโอโลกัส (The Physiologus) ซึ่งเป็นหนังสือของคริสเตียนยุคแรกที่เกี่ยวกับสัญลักษณ์ของสัตว์ที่เผยแพร่ไปยังวัฒนธรรมหลายวัฒนธรรม และมีอิทธิพลต่อวัฒนธรรมตะวันตก หนังสือฟิซิโอโลกัสเขียนขึ้นเป็นครั้งแรกเป็นภาษากรีกในคริสต์ศตวรรษที่ 2 ต่อมาได้รับการแปลเป็นภาษาลาตินราวปี ค.ศ. 400 AD และต่อมาในภาษาอื่นๆ หลายภาษาของตะวันออกกลาง เนื้อหาของหนังสือมีอิทธิพลต่อปรัชญาความคิดเกี่ยวกับความหมายของสัตว์ในยุโรปเป็นเวลากว่าพันปี และเป็นหนังสือที่มาก่อนหนังสือเรื่องสัตว์ (books of beasts) ของยุคกลาง

ในประวัติศาสตร์สมัยต่อมาการใช้สิงโตเป็นสัญลักษณ์ก็แพร่หลายมากขึ้นเพื่อแสดงความมีอำนาจเช่นในการตั้งชื่อเช่นเฮนรีสิงห์ ความนิยมการใช้สิงห์จะเห็นได้จากสิงห์ที่ปรากฏในตราอาร์มต่างๆ เป็นจำนวนมาก

ตัวอย่างของสิงโตที่ใช้ในตรา

สิงห์ยืนผงาด

• 
  ตราอาร์มของราชอาณาจักรโบฮีเมีย
• 
  ตราแผ่นดินของฟินแลนด์
• 
  สิงห์แห่งยูดาห์บนตราประทับของเทศบาลเมืองเยรูซาเลม
• 
  ตราอาร์มของเมืองเลออนในสเปน
• 
  ตราแผ่นดินของราชอาณาจักรโมร็อกโก
• 
  ตราแผ่นดินของราชอาณาจักรเนเธอร์แลนด์
• 
  ตราแผ่นดินของนอร์เวย์
• 
  ตราแผ่นดินของสกอตแลนด์

สิงห์ยืนยกเท้าหน้า

• 
  ตราแผ่นดินของเดนมาร์ก
• 
  ตราแผ่นดินของอังกฤษ
• 
  ตราแผ่นดินของเอสโตเนีย
• 
  ตราแผ่นดินของมอนเตเนโกร

สิงห์นอน

• 
  ตราอาร์มของ
  Rødøy Municipality
  นอร์เวย์

สิงห์ตะวันออก

• 
  ตราแผ่นดินของอินเดีย
• 
  ตราแผ่นดินของศรีลังกา
• 
  ธงชาติธิเบต

ดูเพิ่ม

• ตราอาร์ม
• นิยามของตรา
• เครื่องอิสริยาภรณ์

แหล่งข้อมูลอื่น

วิกิมีเดียคอมมอนส์มีสื่อเกี่ยวกับ สิงโตในตรา