ผลต่างระหว่างรุ่นของ "เจ้าพระยาธรรมาธิกรณาธิบดี (เสือ สนธิรัตน์)"
ล เอ็ดมัน ย้ายหน้า เจ้าพระยาธรรมาธิกรณ์ (เสือ สนธิรัตน์) ไปยัง เจ้าพระยาธรรมาธิกรณาธิบดี (เสือ สนธิรัตน์) |
ลไม่มีความย่อการแก้ไข |
||
| บรรทัด 5: | บรรทัด 5: | ||
เจ้าพระยาธรรมาธิกรณ์ (เสือ สนธิรัตน์) เป็นบุตรชายของ[[เจ้าพระยารัตนาพิพิธ (สน สนธิรัตน์)]] แม่ทัพและ[[สมุหนายก]]ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก มารดาของเจ้าพระยาธรรมาธิกรณ์ (เสือ) คือเจ้าสุมณฑาเชื้อพระวงศ์ลาวเวียงจันทน์<ref>[[พระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นพิทยลาภพฤฒิยากร|พิทยลาภพฤฒิยากร, พระวรวงศ์เธอ กรมหมื่น]]. '''ศกุนตลา บทลครร้องสำหรับเล่นบทเวที''': ประวัติท่านผู้หญิงกลีบ มหิธร. พิมพ์ในการพระราชทานเพลิงศพท่านผู้หญิงกลีบ มหิธร, กรกฎาคม พ.ศ. 2504.</ref> เจ้าพระยาธรรมาธิกรณ์ (เสือ) มีพี่น้องได้แก่ [[เจ้าจอมอำพัน ในรัชกาลที่ 2]] พระยาเสนาพิพิธ (หมี) [[เจ้าพระยาธรรมาธิกรณ์ (มั่ง สนธิรัตน์)|เจ้าพระยาธรรมาธิกรณ์ (มั่ง)]] และ[[เจ้าจอมมารดาปุก ในรัชกาลที่ 3]] |
เจ้าพระยาธรรมาธิกรณ์ (เสือ สนธิรัตน์) เป็นบุตรชายของ[[เจ้าพระยารัตนาพิพิธ (สน สนธิรัตน์)]] แม่ทัพและ[[สมุหนายก]]ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก มารดาของเจ้าพระยาธรรมาธิกรณ์ (เสือ) คือเจ้าสุมณฑาเชื้อพระวงศ์ลาวเวียงจันทน์<ref>[[พระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นพิทยลาภพฤฒิยากร|พิทยลาภพฤฒิยากร, พระวรวงศ์เธอ กรมหมื่น]]. '''ศกุนตลา บทลครร้องสำหรับเล่นบทเวที''': ประวัติท่านผู้หญิงกลีบ มหิธร. พิมพ์ในการพระราชทานเพลิงศพท่านผู้หญิงกลีบ มหิธร, กรกฎาคม พ.ศ. 2504.</ref> เจ้าพระยาธรรมาธิกรณ์ (เสือ) มีพี่น้องได้แก่ [[เจ้าจอมอำพัน ในรัชกาลที่ 2]] พระยาเสนาพิพิธ (หมี) [[เจ้าพระยาธรรมาธิกรณ์ (มั่ง สนธิรัตน์)|เจ้าพระยาธรรมาธิกรณ์ (มั่ง)]] และ[[เจ้าจอมมารดาปุก ในรัชกาลที่ 3]] |
||
เจ้าพระยาธรรมาธิกรณ์ (เสือ) ปรากฏครั้งแรกดำรงตำแหน่งเป็น''พระยาราชนิกูล'' ปลัดทูลฉลองกรมมหาดไทยในรัชสมัย[[พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว]] ในสงคราม[[อานัมสยามยุทธ]]พ.ศ. 2374 [[เจ้าพระยาบดินทรเดชา (สิงห์ สิงหเสนี)]] ยกทัพไปตีเมือง[[ไซ่ง่อน]] พระยาราชนิกูล (เสือ) เป็นแม่ทัพติดตามเจ้าพระยาบดินทรเดชา (สิงห์) ไปกับการศึกในครั้งนี้ เมื่อยกทัพถึงเมือง[[พนมเปญ]] เจ้าพระยาบดินทรเดชามอบหมายให้[[เจ้าพระยานครราชสีมา (ทองอินทร์ ณ ราชสีมา)|เจ้าพระยานครราชสีมา (ทองอิน)]] และพระยาราชนิกูล (เสือ) ยกทัพบกจำนวน 7,000 คน ไปทางตะวันออกทางเมืองบาพนมตัดตรงสู่เมืองไซ่ง่อน ในขณะที่เจ้าพระยาบดินทรเดชาและ[[เจ้าพระยาพระคลัง (ดิศ บุนนาค)]] ยกทัพเรือไปทาง[[แม่น้ำบาสัก]]ไปเมืองไซ่ง่อน ปรากฏว่าทัพเรือญวนสามารถเอาชนะทัพเรือสยามได้ใน[[การรบที่คลองหวั่มนาว]] (Vàm Nao) เจ้าพระยาบดินทรเดชาและเจ้าพระยาพระคลังถอยทัพกลับ<ref name=":0">เจ้าพระยาทิพากรวงศ์ (ขำ บุนนาค). '''พระราชพงศาวดาร กรุงรัตนโกสินทร์ รัชชกาลที่ ๓'''.</ref> ชาวกัมพูชาจึงลุกฮือขึ้นต่อต้านกองทัพสยาม ฝ่ายเจ้าพระยานครราชสีมาและพระยาราชนิกูลถูกชาวกัมพูชาโจมตีจึงทราบว่าทัพหลักของสยามพ่ายแพ้และถอยกลับไปแล้ว จึงยกทัพกลับปรากฏว่าพอถึง[[แม่น้ำโขง]]เรือที่ใช้ข้ามแม่น้ำถูกชาวกัมพูชาเก็บหายไปสิ้น พระยาพิไชยสงคราม (เพชร) ผูกแพเป็นทุ่นข้ามแม่น้ำโขง<ref name=":0" /> ทัพของพระยาราชนิกูล (เสือ) จึงสามารถข้ามแม่น้ำโขงกลับมาได้ พระยาราชนิกูลและพระยาจ่าแสนยบดี ไปตั้งหลักที่บ้านอินกุมารแขวงเมืองกำพงสวาย เจ้าพระยาบดินทรเดชา |
เจ้าพระยาธรรมาธิกรณ์ (เสือ) ปรากฏครั้งแรกดำรงตำแหน่งเป็น''พระยาราชนิกูล'' ปลัดทูลฉลองกรมมหาดไทยในรัชสมัย[[พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว]] ในสงคราม[[อานัมสยามยุทธ]]พ.ศ. 2374 [[เจ้าพระยาบดินทรเดชา (สิงห์ สิงหเสนี)]] ยกทัพไปตีเมือง[[ไซ่ง่อน]] พระยาราชนิกูล (เสือ) เป็นแม่ทัพติดตามเจ้าพระยาบดินทรเดชา (สิงห์) ไปกับการศึกในครั้งนี้ เมื่อยกทัพถึงเมือง[[พนมเปญ]] เจ้าพระยาบดินทรเดชามอบหมายให้[[เจ้าพระยานครราชสีมา (ทองอินทร์ ณ ราชสีมา)|เจ้าพระยานครราชสีมา (ทองอิน)]] และพระยาราชนิกูล (เสือ) ยกทัพบกจำนวน 7,000 คน ไปทางตะวันออกทางเมืองบาพนมตัดตรงสู่เมืองไซ่ง่อน ในขณะที่เจ้าพระยาบดินทรเดชาและ[[เจ้าพระยาพระคลัง (ดิศ บุนนาค)]] ยกทัพเรือไปทาง[[แม่น้ำบาสัก]]ไปเมืองไซ่ง่อน ปรากฏว่าทัพเรือญวนสามารถเอาชนะทัพเรือสยามได้ใน[[การรบที่คลองหวั่มนาว]] (Vàm Nao) เจ้าพระยาบดินทรเดชาและเจ้าพระยาพระคลังถอยทัพกลับ<ref name=":0">เจ้าพระยาทิพากรวงศ์ (ขำ บุนนาค). '''พระราชพงศาวดาร กรุงรัตนโกสินทร์ รัชชกาลที่ ๓'''.</ref> ชาวกัมพูชาจึงลุกฮือขึ้นต่อต้านกองทัพสยาม ฝ่ายเจ้าพระยานครราชสีมาและพระยาราชนิกูลถูกชาวกัมพูชาโจมตีจึงทราบว่าทัพหลักของสยามพ่ายแพ้และถอยกลับไปแล้ว จึงยกทัพกลับปรากฏว่าพอถึง[[แม่น้ำโขง]]เรือที่ใช้ข้ามแม่น้ำถูกชาวกัมพูชาเก็บหายไปสิ้น พระยาพิไชยสงคราม (เพชร) ผูกแพเป็นทุ่นข้ามแม่น้ำโขง<ref name=":0" /> ทัพของพระยาราชนิกูล (เสือ) จึงสามารถข้ามแม่น้ำโขงกลับมาได้ พระยาราชนิกูลและพระยาจ่าแสนยบดี ไปตั้งหลักที่บ้านอินกุมารแขวงเมืองกำพงสวาย เจ้าพระยาบดินทรเดชาจึงมีคำสั่งให้พระยาราชนิกูลถอยทัพกลับ[[นครราชสีมา]] |
||
สงครามอานัมสยามยุทธครั้งต่อมาในพ.ศ. 2383 ขุนนางกัมพูชาทั้งหลายต่างลุกฮือขึ้นต่อต้านการปกครองของเวียดนาม เจ้าพระยาบดินทรเดชามอบหมายให้พระยาราชนิกูล (เสือ) ยกทัพจากเมือง[[เสียมราฐ (เมือง)|เสียมราฐ]]ขึ้นไปทางด้านเหนือของทะเลสาบเขมรเข้าโจมตีค่ายของญวนที่เมืองชีแครงและเมืองกำปงสวาย พระยาราชนิกูลสามารถยึดเมืองชีแครงและกำปงสวายได้สำเร็จ แต่ต่อมาไม่นาน"องเตียนกุน" [[เจือง มิญ สาง|เจืองมิญสาง]] (Trương Minh Giảng) แม่ทัพญวนยกทัพมาตีเมืองกำพงสวายและชีแครงคืนไปทัพของพระยาราชนิกูลแตกพ่ายกลับมา<ref name=":0" /> |
สงครามอานัมสยามยุทธครั้งต่อมาในพ.ศ. 2383 ขุนนางกัมพูชาทั้งหลายต่างลุกฮือขึ้นต่อต้านการปกครองของเวียดนาม เจ้าพระยาบดินทรเดชามอบหมายให้พระยาราชนิกูล (เสือ) ยกทัพจากเมือง[[เสียมราฐ (เมือง)|เสียมราฐ]]ขึ้นไปทางด้านเหนือของทะเลสาบเขมรเข้าโจมตีค่ายของญวนที่เมืองชีแครงและเมืองกำปงสวาย พระยาราชนิกูลสามารถยึดเมืองชีแครงและกำปงสวายได้สำเร็จ แต่ต่อมาไม่นาน"องเตียนกุน" [[เจือง มิญ สาง|เจืองมิญสาง]] (Trương Minh Giảng) แม่ทัพญวนยกทัพมาตีเมืองกำพงสวายและชีแครงคืนไปทัพของพระยาราชนิกูลแตกพ่ายกลับมา<ref name=":0" /> |
||
รุ่นแก้ไขเมื่อ 10:22, 24 มิถุนายน 2564
เจ้าพระยาธรรมาธิกรณ์ (เสือ สนธิรัตน์) | |
|---|---|
| เสนาบดีกรมวัง | |
| ดำรงตำแหน่ง พ.ศ. 2392 – พ.ศ. 2404 | |
| กษัตริย์ | พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว |
| ก่อนหน้า | เจ้าพระยาธรรมาธิกรณ์ (สมบุญ) |
| ถัดไป | เจ้าพระยาธรรมาธิกรณ์ (บุญศรี บูรณศิริ) |
| ข้อมูลส่วนบุคคล | |
| เสียชีวิต | พ.ศ. 2404 พระนคร ประเทศสยาม |
| ศาสนา | พุทธ |
| บุพการี |
|
เจ้าพระยาธรรมาธิกรณ์ นามเดิมว่า เสือ เป็นเสนาบดีกรมวังในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เป็นบุตรชายของเจ้าพระยารัตนาพิพิธ (สน สนธิรัตน์) ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวดำรงตำแหน่งเป็นพระยาราชนิกูล เป็นแม่ทัพในสงครามอานัมสยามยุทธ
ประวัติ
เจ้าพระยาธรรมาธิกรณ์ (เสือ สนธิรัตน์) เป็นบุตรชายของเจ้าพระยารัตนาพิพิธ (สน สนธิรัตน์) แม่ทัพและสมุหนายกในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก มารดาของเจ้าพระยาธรรมาธิกรณ์ (เสือ) คือเจ้าสุมณฑาเชื้อพระวงศ์ลาวเวียงจันทน์[1] เจ้าพระยาธรรมาธิกรณ์ (เสือ) มีพี่น้องได้แก่ เจ้าจอมอำพัน ในรัชกาลที่ 2 พระยาเสนาพิพิธ (หมี) เจ้าพระยาธรรมาธิกรณ์ (มั่ง) และเจ้าจอมมารดาปุก ในรัชกาลที่ 3
เจ้าพระยาธรรมาธิกรณ์ (เสือ) ปรากฏครั้งแรกดำรงตำแหน่งเป็นพระยาราชนิกูล ปลัดทูลฉลองกรมมหาดไทยในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว ในสงครามอานัมสยามยุทธพ.ศ. 2374 เจ้าพระยาบดินทรเดชา (สิงห์ สิงหเสนี) ยกทัพไปตีเมืองไซ่ง่อน พระยาราชนิกูล (เสือ) เป็นแม่ทัพติดตามเจ้าพระยาบดินทรเดชา (สิงห์) ไปกับการศึกในครั้งนี้ เมื่อยกทัพถึงเมืองพนมเปญ เจ้าพระยาบดินทรเดชามอบหมายให้เจ้าพระยานครราชสีมา (ทองอิน) และพระยาราชนิกูล (เสือ) ยกทัพบกจำนวน 7,000 คน ไปทางตะวันออกทางเมืองบาพนมตัดตรงสู่เมืองไซ่ง่อน ในขณะที่เจ้าพระยาบดินทรเดชาและเจ้าพระยาพระคลัง (ดิศ บุนนาค) ยกทัพเรือไปทางแม่น้ำบาสักไปเมืองไซ่ง่อน ปรากฏว่าทัพเรือญวนสามารถเอาชนะทัพเรือสยามได้ในการรบที่คลองหวั่มนาว (Vàm Nao) เจ้าพระยาบดินทรเดชาและเจ้าพระยาพระคลังถอยทัพกลับ[2] ชาวกัมพูชาจึงลุกฮือขึ้นต่อต้านกองทัพสยาม ฝ่ายเจ้าพระยานครราชสีมาและพระยาราชนิกูลถูกชาวกัมพูชาโจมตีจึงทราบว่าทัพหลักของสยามพ่ายแพ้และถอยกลับไปแล้ว จึงยกทัพกลับปรากฏว่าพอถึงแม่น้ำโขงเรือที่ใช้ข้ามแม่น้ำถูกชาวกัมพูชาเก็บหายไปสิ้น พระยาพิไชยสงคราม (เพชร) ผูกแพเป็นทุ่นข้ามแม่น้ำโขง[2] ทัพของพระยาราชนิกูล (เสือ) จึงสามารถข้ามแม่น้ำโขงกลับมาได้ พระยาราชนิกูลและพระยาจ่าแสนยบดี ไปตั้งหลักที่บ้านอินกุมารแขวงเมืองกำพงสวาย เจ้าพระยาบดินทรเดชาจึงมีคำสั่งให้พระยาราชนิกูลถอยทัพกลับนครราชสีมา
สงครามอานัมสยามยุทธครั้งต่อมาในพ.ศ. 2383 ขุนนางกัมพูชาทั้งหลายต่างลุกฮือขึ้นต่อต้านการปกครองของเวียดนาม เจ้าพระยาบดินทรเดชามอบหมายให้พระยาราชนิกูล (เสือ) ยกทัพจากเมืองเสียมราฐขึ้นไปทางด้านเหนือของทะเลสาบเขมรเข้าโจมตีค่ายของญวนที่เมืองชีแครงและเมืองกำปงสวาย พระยาราชนิกูลสามารถยึดเมืองชีแครงและกำปงสวายได้สำเร็จ แต่ต่อมาไม่นาน"องเตียนกุน" เจืองมิญสาง (Trương Minh Giảng) แม่ทัพญวนยกทัพมาตีเมืองกำพงสวายและชีแครงคืนไปทัพของพระยาราชนิกูลแตกพ่ายกลับมา[2]
ในช่วงปลายรัชกาลที่ 3 พระยาราชนิกูล (เสือ) ได้ย้ายไปดำรงตำแหน่งเป็นพระยาเพชรพิไชย เจ้ากรมล้อมพระราชวัง เมื่อพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จขึ้นครองราชสมบัติในพ.ศ. 2394 ทรงแต่งตั้งพระยาเพชรพิไชย (เสือ) ขึ้นเป็นเจ้าพระยาธรรมาธิกรณาธิบดี ศรีสุวีรมหามัตยวงศ์ ราชพงศนิกรานุรักษ์ มหาสวามิภักดิบรมราโชประการาภิรมย์ สรรโพดมกิจวิจารณ์ มหามนเทียรบาลบดินทร์ ราชนิเวศนินทรามาตย์ อันเตบุริกนารถเสนาธิบดี อภัยพิรียบรากรมพาหุ[3] เสนาบดีกรมวัง
เจ้าพระยาธรรมาธิกรณ์ (เสือ) ถึงแก่อนิจกรรมเมื่อวันที่ 14 กรกฎาคม ปีระกา พ.ศ. 2404[4] น้องชายของเจ้าพระยาธรรมาธิกรณ์ (เสือ) คือพระยาอุไทยมนตรี (มั่ง) เจ้าเมืองปราจีนบุรี ได้ดำรงตำแหน่งเป็นเจ้าพระยาธรรมาธิกรณ์ (มั่ง) เสนาบดีกรมวังในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
ครอบครัว
เจ้าพระยาธรรมาธิกรณ์ (เสือ) ปรากฏบุตรธิดาดังนี้;[5]
- เจ้าจอมพุ่ม ในรัชกาลที่ 3
- พระยามหาเทพ (แสง)
อ้างอิง
- ↑ พิทยลาภพฤฒิยากร, พระวรวงศ์เธอ กรมหมื่น. ศกุนตลา บทลครร้องสำหรับเล่นบทเวที: ประวัติท่านผู้หญิงกลีบ มหิธร. พิมพ์ในการพระราชทานเพลิงศพท่านผู้หญิงกลีบ มหิธร, กรกฎาคม พ.ศ. 2504.
- ↑ 2.0 2.1 2.2 เจ้าพระยาทิพากรวงศ์ (ขำ บุนนาค). พระราชพงศาวดาร กรุงรัตนโกสินทร์ รัชชกาลที่ ๓.
- ↑ ทิพากรวงศ์ (ขำ บุนนาค), เจ้าพระยา. พระราชพงศาวดาร กรุงรัตนโกสินทร์ รัชชกาลที่ ๔. ๑๗ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๔๗๗; โรงพิมพ์พระจันทร์ ท่าพระจันทร์ พระนคร
- ↑ สมมตอมรพันธุ์, พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระ. เรื่องตั้งเจ้าพระยาในกรุงรัตนโกสินทร์. กรุงเทพ : กรมศิลปากร, 2545.
- ↑ รัตนกุลอดุลยภักดี, พระยา. ลำดับสกุลเก่าบางสกุล ภาคที่ ๑. กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์โสภณพิพรรฒธนากร, 2463.