วัดเหนือ (อำเภอเมืองร้อยเอ็ด)

วัดเหนือ
สิม
ที่ตั้ง	ตำบลในเมือง อำเภอเมืองร้อยเอ็ด จังหวัดร้อยเอ็ด
ประเภท	วัดราษฎร์
นิกาย	ธรรมยุติกนิกาย
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมพระพุทธศาสนา

วัดเหนือ เป็นวัดราษฎร์สังกัดคณะสงฆ์ฝ่ายธรรมยุติกนิกาย ตั้งอยู่ในตำบลในเมือง อำเภอเมืองร้อยเอ็ด จังหวัดร้อยเอ็ด เป็นวัดที่เก่าแก่ที่สุดของจังหวัดร้อยเอ็ด เนื้อที่วัดประมาณ 9 ไร่

ที่ตั้งวัดอยู่บนเนินสูงเรียกว่า โนนวัดเหนือ คาดว่าอาจเป็นศูนย์กลางของชุมชนในระยะแรก เพราะเป็นจุดที่สูงที่สุดภายในเมืองร้อยเอ็ด ปรากฏหลักฐานชุมชนโบราณที่มีอายุกว่า 1000 ปี มีสำนวนที่กล่าวกันต่อมาว่า "วัดเหนือคู่บ้าน วัดกลางคู่เมือง" เพราะว่าวัดเหนือสร้างขึ้นในตอนที่จังหวัดร้อยเอ็ดยังเป็นหมู่บ้านเล็ก ๆ ชื่อ บ้านกุ่มฮ้าง ส่วนวัดกลางนั้นสร้างตอนที่จังหวัดร้อยเอ็ดเป็นเมืองสาเกตุนครที่เจริญรุ่งเรืองแล้ว หลักฐานทางโบราณคดีคือร่องรอยเสาหินโบราณแปดเหลี่ยม (หินยุคใหม่ อายุ 3,000 ปี) สูง 1.5 เมตร คล้ายศิวลึงค์ของศาสนาพราหมณ์ ตรงฐานมีกลีบบีวคว่ำบัวหงาย จารึกอักษรปาลวะของอินเดียสมัยคุปตะ ตรงกับสมัยทวาราวดี และเขียนข้อความว่า "ปุญณธมะณธ” สร้างโดยคนมีบุญขอบเขตคนมีบุญ

กรมการศาสนาระบุว่าตั้งวัดเมื่อ พ.ศ. 2348 ได้รับพระราชทานวิสุงคามสีมาเมื่อวันที่ 8 กรกฎาคม พ.ศ. 2526

อาคารเสนาสนะที่สำคัญ คือ พระธาตุองค์ใหญ่ทรงบัวเหลี่ยมมุงแบบศิลปะล้านช้าง เรียกกันว่า พระธาตุยาคู อายุราวพุทธศตวรรษที่ 24–25 ด้านในองค์พระธาตุก่อด้วยอิฐขนาดใหญ่ ส่วนด้านนอกก่อด้วยอิฐขนาดเล็กกว่าและมีการฉาบปูน คาดว่าอาจสร้างขึ้นครั้งแรกตั้งแต่สมัยทวารวดีเพราะในยุคนั้นมักก่อด้วยอิฐขนาดใหญ่ ต่อมาคงได้รับการบูรณะจนมีรูปแบบอย่างปัจจุบัน โบราณวัตถุสมัยทวารวดีอีกชิ้นคือใบเสมาหินทรายศิลปะทวารวดีหลายใบฝังอยู่รายรอบพระธาตุ พบเมื่อ พ.ศ. 2526 ระหว่างการบูรณปฏิสังขรณ์องค์พระธาตุ โดยตั้งอยู่ล้อมรอบพระธาตุ เป็นใบเสมาที่สลักแกนกลางเป็นลายสถูปหรือหม้อน้ำ ส่วนฐานสลักเป็นลายกลีบบัว สิมอีสานแบบมหาอุดอายุ 200 ปี อิทธิพลล้านช้าง มีลักษณะเตี้ย กว้าง หน้าต่างปิดตาย ผู้หญิงไม่สามารถเข้าไปในสิมได้