ลัทธิสโตอิก

รูปปั้นส่วนหัวของเซโนแห่งซิเทียม ผู้ก่อตั้งลัทธิสโตอิก จากของสะสมฟาร์นีสที่เนเปิลส์

สโตอา ที่มาของชื่อลัทธิสโตอิก (ในภาพคือสโตอาแห่งแอตตาลุสในเอเธนส์

ลัทธิสโตอิก (อังกฤษ: Stoicism) เป็นสำนักหนึ่งของปรัชญาเฮลเลนนิสติก ก่อตั้งโดยเซโนแห่งซิเทียมในเอเธนส์ เมื่อราวต้น 300 ปีก่อนคริสต์กาล สโตอิกเป็นแนวคิดทางจริยศาสตร์ส่วนบุคคลมีลักษณะมุ่งเน้นระบบของตรรกะและมุมมองต่อโลกธรรมชาติ ตามคำสอนของสโตอิกถือว่ามนุษย์ในฐานะสิ่งมีชีวิตทางสังคมจะมีหนทางสู่ยูไดโมเนีย (eudaimonia; ความสุข) คือการยอมรับชั่วขณะที่มันแสดงตนออกมาเอง โดยการไม่ยอมให้บุคคลถูกควบคุมได้โดยแรงปราถนาซึ่งความสุขหรือโดยความกลัวต่อความเจ็บปวด โดยใช้จิตใจของบุคคลหนึ่งเพื่อเข้าใจโลก และเพื่อทำหน้าที่ตามส่วนของบุคคลในแบบแผนของธรรมชาติ รวมไปถึงการอยู่ร่วมกับผู้อื่นภายใต้ความยุติธรรม

สโตอิกเป็นที่รู้จักมากจากคำสอนว่า "คุณธรรม (virtue) เป็นสิ่งดีสิ่งเดียว (only good)" สำหรับมนุษย์ และสิ่งภายนอกเช่นสุขภาพ ความมั่งคั่ง และความสุข ล้วนแล้วแต่ไม่ได้ดีหรือเลวร้ายในตัวของมันเอง (อะไดอะฟอรา) แต่มูลค่าในฐานะ "วัตถุเพื่อให้คุณธรรมสามารถเกิดขึ้น/เกิดแก่ได้" ลัทธิสโตอิกและจริยศาสตร์ตระกูลอริสโตเติล รวมกันเป็นหนึ่งในแนวคิดแรก ๆ ที่ศึกษาเกี่ยวกับจริยศาสตร์คุณธรรม นอกจากนี้ สโตอิกยังถือว่า อารมณ์ทำลายล้างบางประการ เป็นผลมาจากความผิดพลาดในการติดสิน (errors of judgment) และเชื่อว่ามนุษย์ควรมีเป้าหมายในการดำรงไว้ซึ่งความต้องการ (เรียกว่า ไพรไฮเรซิส) ซึ่ง "เป็นไปตามธรรมชาติ" ดังนั้น สโตอิกจึงเชื่อว่าสิ้งที่เป็นตัวแทนของปรัชญาของบุคคลหนึ่งได้ดีที่สุดไม่ใช่คำที่พูดออกมาแต่คือการกระทำ โดยสรุป ในการจะมีชีวิตที่ดีได้นั้น บุคคลย่อมต้องเข้าใจกฎเกณฑ์ของธรรมชาติ เนื่องมาจากความเชื่อว่าทุกสิ่งดำรงอยู่ในธรรมชาติ

ชาวสโตอิกจำนวนมาก เช่น เซเนกา กับ เอพิเทกทัส เน้นย้ำว่า "คุณธรรมนั้นเพียงพอต่อความสุข" บัณฑิตย่อมมีความยืดหยุ่นทางอารมณ์ (emotionally resilient) ต่อเรื่องร้าย ๆ ความเชื่อนี้คล้ายคลึงกับความหมายของวลี "ความเยือกเย็นแบบสโตอิก" (stoic calm) อย่างไรก็ตามคำนี้ไม่ได้รวมถึงมุมมองของสโตอิกแบบ "จริยธรรมมูลฐาน" (radical ethical) ที่จะมีเพียงบัณฑิตเท่านั้นที่สามารถถือว่าเป็นอิสระและว่า การล้มเหลวทางจริยธรรมล้วนแล้วแต่เป็นสิ่งอันเสื่อมทรามเหมือนกันหมด

ลัทธิสโตอิกเฟื่องฟูมากในสมัยยุคโรมันโบราณและกรีก-โรมัน กระทั่งราวศตวรรษที่ 3 ถึง 4 ในบรรดาสาวกของลัทธิ เช่น จักรพรรดิมาร์คัส ออเรเลียส ลัทธิสโตอิกเสื่อมความนิยมลงภายหลังศาสนาคริสต์กลายมาเป็นศาสนาประจำรัฐในศตวรรษที่ 4 อย่างไรก็ตามในยุคถัด ๆ มาได้มีการฟื้นฟูแนวคิดสโตอิกขึ้นมาใหม่ในเรนเนซองส์ (ลัทธิสโตอิกใหม่) และในยุคปัจจุบัน (ลัทธิสโตอิกร่วมสมัย)

อ่านเพิ่ม

แหล่งข้อมูลปฐมภูมิ

• A. A. Long and D. N. Sedley, The Hellenistic Philosophers Cambridge: Cambridge University Press, 1987.
• Inwood, Brad & Gerson Lloyd P. (eds.) The Stoics Reader: Selected Writings and Testimonia Indianapolis: Hackett 2008.
• Long, George Enchiridion by Epictetus, Prometheus Books, Reprint Edition, January 1955.
• Gill C. Epictetus, The Discourses, Everyman 1995.
• Irvine, William, A Guide to the Good Life: The Ancient Art of Stoic Joy (Oxford: Oxford University Press, 2008) ISBN 978-0-19-537461-2
• Hadas, Moses (ed.), Essential Works of Stoicism, Bantam Books 1961.
• Harvard University Press Epictetus Discourses Books 1 and 2, Loeb Classical Library Nr. 131, June 1925.
• Harvard University Press Epictetus Discourses Books 3 and 4, Loeb Classical Library Nr. 218, June 1928.
• Long, George, Discourses of Epictetus, Kessinger Publishing, January 2004.
• Lucius Annaeus Seneca the Younger (transl. Robin Campbell), Letters from a Stoic: Epistulae Morales Ad Lucilium (1969, reprint 2004) ISBN 0-14-044210-3
• Marcus Aurelius, Meditations, translated by Maxwell Staniforth; ISBN 0-14-044140-9, or translated by Gregory Hays; ISBN 0-679-64260-9. Also Available on wikisource translated by various translators
• Oates, Whitney Jennings, The Stoic and Epicurean Philosophers, The Complete Extant Writings of Epicurus, Epictetus, Lucretius and Marcus Aurelius, Random House, 9th printing 1940.

งานค้นคว้า

• Bakalis, Nikolaos, Handbook of Greek Philosophy: From Thales to the Stoics. Analysis and Fragments, Trafford Publishing, May 2005, ISBN 1-4120-4843-5
• Becker, Lawrence C., A New Stoicism (Princeton: Princeton Univ. Press, 1998) ISBN 0-691-01660-7
• Brennan, Tad, The Stoic Life (Oxford: Oxford University Press, 2005; paperback 2006)
• Brooke, Christopher. Philosophic Pride: Stoicism and Political Thought from Lipsius to Rousseau (Princeton UP, 2012) excerpts
• Hall, Ron, Secundum Naturam (According to Nature). Stoic Therapy, LLC, 2021.
• Inwood, Brad (ed.), The Cambridge Companion to The Stoics (Cambridge: Cambridge University Press, 2003)
• Lachs, John, Stoic Pragmatism (Indiana University Press, 2012) ISBN 0-253-22376-8
• Long, A. A., Stoic Studies (Cambridge University Press, 1996; repr. University of California Press, 2001) ISBN 0-520-22974-6
• Robertson, Donald, The Philosophy of Cognitive-Behavioral Therapy: Stoicism as Rational and Cognitive Psychotherapy (London: Karnac, 2010) ISBN 978-1-85575-756-1
• Robertson, Donald, How to Think Like a Roman Emperor: The Stoic Philosophy of Marcus Aurelius. 'New York: St. Martin's Press, 2019.
• Sellars, John, Stoicism (Berkeley: University of California Press, 2006) ISBN 1-84465-053-7
• Stephens, William O., Stoic Ethics: Epictetus and Happiness as Freedom (London: Continuum, 2007) ISBN 0-8264-9608-3
• Strange, Steven (ed.), Stoicism: Traditions and Transformations (Cambridge: Cambridge Univ. Press, 2004) ISBN 0-521-82709-4
• Zeller, Eduard; Reichel, Oswald J., The Stoics, Epicureans and Sceptics, Longmans, Green, and Co., 1892

แหล่งข้อมูลอื่น

• Baltzly, Dirk. "Stoicism". ใน Zalta, Edward N. (บ.ก.). Stanford Encyclopedia of Philosophy.
• "Stoicism". Internet Encyclopedia of Philosophy.
• "Stoic Ethics". Internet Encyclopedia of Philosophy.
• "Stoic Philosophy of Mind". Internet Encyclopedia of Philosophy.
•  Hicks, Robert Drew (1911). "Stoics" . สารานุกรมบริตานิกา ค.ศ. 1911 (11 ed.).
• The Stoic Therapy eLibrary
• The Stoic Library
• Stoic Logic: The Dialectic from Zeno to Chrysippus
• Annotated Bibliography on Ancient Stoic Dialectic
• "A bibliography on Stoicism by the Stoic Foundation". เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 23 กันยายน 2012. สืบค้นเมื่อ 14 กันยายน 2012.
• BBC Radio 4's In Our Time programme on Stoicism (requires Flash)
• An introduction to Stoic Philosophy เก็บถาวร 2012-03-13 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• The Stoic Registry (formerly New Stoa) :Online Stoic Community
• Stoicism Today Project เก็บถาวร 2012-11-30 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• The Four Stoic Virtues