มหาวิหารคาทอลิก

มหาวิหาร (อังกฤษ: basilica) คำว่า “basilica” มาจากภาษากรีก “Stoa Basileios” ที่เดิมใช้ในการบรรยายสิ่งก่อสร้างสาธารณะในโรมโบราณ (เช่นในกรีซที่ส่วนใหญ่เป็นสิ่งก่อสร้างที่ใช้ในการศาล) ที่มักจะตั้งอยู่ในจัตุรัส (Roman forum) ของเมืองโรมัน ในเมืองกรีกมหาวิหารสาธารณะเริ่มสร้างกันราวสองร้อยปีก่อนคริสต์ศักราช

นอกจากนั้น “มหาวิหาร” ก็ยังมีความหมายทางศาสนา ซากมหาวิหารตั้งแต่คริสต์ศตวรรษที่ 1 ก็มีการพบมหาวิหารนีโอไพธากอเรียนที่ปอร์ตามัจโจเร (Porta Maggiore) ในปี ค.ศ. 1915 ที่ยังมีปูนปั้นตกแต่งภายในเหลืออยู่บ้างแต่การตีความหมายยังคงเป็นที่ถกเถียงกันอยู่ แผนผังของมหาวิหารของศาสนาคริสต์จากคริสต์ศตวรรษที่ 4 มีลักษณะคล้ายคลึงกับมหาวิหารนีโอไพธากอเรียนของคริสต์ศตวรรษที่ 1 ที่มีทางเดินกลางสามทางและมุขตะวันออก

หลังจากการล่มสลายของจักรวรรดิโรมัน ความหมายของคำว่า “มหาวิหาร” ก็หมายถึงโบสถ์ขนาดใหญ่ที่มีความสำคัญและได้รับการยกสถานะให้เป็น “มหาวิหาร” โดยพระสันตะปาปา ฉะนั้นคำว่า “มหาวิหาร” จึงมีทั้งความหมายในทางลักษณะทางสถาปัตยกรรมและเป็นมหาวิหารในคริสตจักรโรมันคาทอลิก

ประเภท

มหาวิหารเอก

มหาวิหารนักบุญเปโตรในนครรัฐวาติกัน เป็นหนึ่งในสี่มหาวิหารเอกของคริสตจักรโรมันคาทอลิก

มหาวิหารเอก (ละติน: Basilica maior) เป็นโบสถ์ที่ยิ่งใหญ่ที่สุดสี่แห่งของคริสตจักรโรมันคาทอลิก ทั้งหมดมีสถานะเป็นมหาวิหารในพระสันตะปาปา (Papal basilica) ได้แก่:

• อัครมหาวิหารนักบุญยอห์น ลาเตรัน เป็นที่ตั้งของแท่นอาสนะของมุขนายกแห่งกรุงโรม ซึ่งก็คือองค์พระสันตะปาปา
• มหาวิหารนักบุญเปโตร หรือเรียกมหาวิหารวาติกัน เป็นโบสถ์แสวงบุญหลักของคริสต์ชน ถูกสร้างครอบสุสานของนักบุญเปโตร
• มหาวิหารซันตามาเรียมัจโจเร หรือเรียกมหาวิหารออสเทียเนื่องจากตั้งอยู่บนถนนสายมุ่งหน้าเมืองออสเทีย (Ostia) ถูกสร้างครอบสุสานของนักบุญเปาโลอัครทูต
• มหาวิหารนักบุญเปาโลนอกกำแพง หรือเรียกมหาวิหารลิเบริอัน เนื่องจากสร้างขึ้นเพื่ออุทิศสมเด็จพระสันตะปาปาลิเบริอุส

มหาวิหารรอง

มหาวิหารนักบุญฟรังซิสแห่งอัสซีซี เป็นหนึ่งในสามมหาวิหารรองที่ได้รับสถานะพิเศษเป็นมหาวิหารในพระสันตะปาปา

มหาวิหารรอง (ละติน: Basilica minor) เป็นโบสถ์ที่ได้รับการยกย่องโดยพระสันตะปาปาเป็นพิเศษ มีอยู่ทั้งหมด 1,757 แห่งทั่วโลก (ณ ธันวาคม 2017) ในจำนวนนี้มีสามแห่งที่มีสถานะเป็นมหาวิหารในพระสันตะปาปา (Papal basilica) ได้แก่:

• มหาวิหารซันลอเรนโซนอกกำแพง
• มหาวิหารนักบุญฟรังซิสแห่งอัสซีซี
• มหาวิหารซันตามาเรียแห่งอัสซีซี

ดูเพิ่ม

• คริสต์ศาสนสถาน
• สถาปัตยกรรมการก่อสร้างมหาวิหารในยุโรปตะวันตก
• ส่วนประกอบของคริสต์ศาสนสถาน
• แผนผังมหาวิหาร (ผังแสดงส่วนประกอบต่าง ๆ ของโบสถ์)

แหล่งข้อมูลอื่น

วิกิมีเดียคอมมอนส์มีสื่อเกี่ยวกับ มหาวิหาร

• พจนานุกรมศัพท์สถาปัตยกรรมคริสต์ศาสนา (อังกฤษ)