ภาษามอกชา
| ภาษามอกชา | |
|---|---|
| мокшень кяль | |
| ออกเสียง | /ˈmɔkʃənʲ kælʲ/ |
| ประเทศที่มีการพูด | ประเทศรัสเซีย |
| ภูมิภาค | รัสเซียยุโรป |
| ชาติพันธุ์ | ชาวมอกชา 253,000 คน |
| จำนวนผู้พูด | ประมาณ 130,000 (2010)e24 |
| ตระกูลภาษา | ยูรัล
|
| ระบบการเขียน | อักษรซีริลลิก |
| สถานภาพทางการ | |
| ภาษาทางการ | สาธารณรัฐมอร์โดเวีย (รัสเซีย) |
| ผู้วางระเบียบ | สถาบันวิจัยภาษา วรรณคดี ประวัติศาสตร์ และเศรษฐศาสตร์มอร์โดเวีย |
| รหัสภาษา | |
| ISO 639-2 | mdf |
| ISO 639-3 | mdf |
 แผนที่ชุดภาษาใกล้สูญของโลกของยูเนสโกจัดให้ภาษามอกชาอยู่ในภาวะเสี่ยงใกล้สูญ | |
ภาษามอกชา (มอคชา: мокшень кяль) เป็นภาษาที่ใช้พูดทางตะวันตกของสาธารณรัฐมอร์โดเวียและบริเวณใกล้เคียง และมีผู้พูดประมาณ 130,000 คนใน ค.ศ. 2010
ภาษามอกชาเป็นภาษาราชการคู่กับภาษาเอร์เซียและภาษารัสเซียในสาธารณรัฐมอร์โดเวีย จัดอยู่ในภาษากลุ่มฟินโน-ยูกริก สาขาฟินโน-วอลกาอิก มีความใกล้เคียงกับเอร์เซีย แต่มีความแตกต่างกันบ้างในด้านหน่วยเสียง คำศัพท์ และไวยากรณ์
สถานะการเป็นภาษาราชการ[แก้]
ภาษามอกชาเป็นภาษาราชการหนึ่งในสามภาษาในมอร์โดเวีย สิทธิของแต่ละภาษาได้รับการรับรองโดยสถาบันแห่งสาธารณรัฐมอร์โดเวีย แต่ไม่มีระเบียบทางภาษาเฉพาะที่ควบคุมการใช้ภาษามอกชา ศาลและหน่วยงานทางราชการอื่น ๆ ในมอร์โดเวียจะใช้เอกสารทางราชการเป็นภาษามอกชา ภาษาเอร์เซียและภาษารัสเซีย
สัทวิทยา[แก้]
ภาษมอกชาเป็นภาษารูปคำติดต่อ ทำให้บางคำมีลักษณะยาวมาก ปัจจุบันถือว่าภาษามอกชาสูญเสียการเปลี่ยนเสียงสระไป การเน้นหนักส่วนใหญ่พบที่พยางค์แรก และการเน้นหนักไม่มีผลต่อการเปลี่ยนเสียงสระ สระมี 8 เสียง ซึ่งมีความสำคัญทั้งทางรากศัพท์และไวยากรณ์ มีพยัญชนะ 33 ตัว
| Front | Mid | Back | |
|---|---|---|---|
| Close | i | (ɨ) | u |
| Mid | e | ə | o |
| Open | æ | a |
| Labial | Alveolar | Postalveolar | Palatal | Velar | |||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| plain | pal. | ||||||
| Nasal | /m/ | /n/ | /nʲ/ | ||||
| Plosive | voiceless | /p/ | /t/ | /tʲ/ | /k/ | ||
| voiced | /b/ | /d/ | /dʲ/ | /ɡ/ | |||
| Affricate | voiceless | /t͡s/ | /t͡sʲ/ | /t͡ɕ/ | |||
| Fricative | voiceless | /f/ | /s/ | /sʲ/ | /ʃ/ | /ç/ | /x/ |
| voiced | /v/ | /z/ | /zʲ/ | /ʒ/ | |||
| Trill | voiceless | /r̥/ | /rʲ̥/ | ||||
| voiced | /r/ | /rʲ/ | |||||
| Approximant | voiceless | /l̥/ | /lʲ̥/ | ||||
| voiced | /l/ | /lʲ/ | /j/ | ||||
ระบบการเขียน[แก้]
ภาษามอกชามีระบบการเขียนแบบโลโกแกรมก่อนที่จะได้รับอิทธิพลทางคริสต์ศาสนา และยังใช้อยู่จนถึงพุทธศตวรรษที่ 25 ปัจจุบันภาษามอกชาเขียนด้วยอักษรซีริลลิกแบบรัสเซียและอักษรละติน โดยมีรูปแบบต่าง ๆ ดังนี้
- อักษรละติน (2473): A/a, B/в, C/c, Ç/ç, D/d, Ə/ә, E/e, F/f, G/g, Y/y, I/i, J/j, K/k, L/l, M/m, N/n, O/o, P/p, R/r, S/s, Ş/ş, T/t, U/u, V/v, X/x, Z/z, ƶ, ь, rx, lh
- อักษรซีริลลิกแบบรัสเซีย: А/а, Б/б, В/в, Г/г, Д/д, Е/е, Ё/ё, Ж/ж, З/з, И/и, Й/й, К/к, Л/л, М/м, Н/н, О/о, П/п, Р/р, С/с, Т/т, У/у, Ф/ф, Х/х, Ц/ц, Ч/ч, Ш/ш, Щ/щ, Ъ/ъ, Ы/ы, Ь/ь, Э/э, Ю/ю, Я/я
- อักษรละตินแบบใหม่: Aa, Ää, Bb, Cc, Dd, Ee, Ff, Gg, Hh, Ii, Jj, Kk, Ll, Mm, Nn, Oo, Pp, Qq, Rr, Ss, Tt, Uu, Vv, Ww, Xx, Yy, Zz
วรรณคดี[แก้]
ก่อนพ.ศ. 2460 หนังสือที่ตีพิมพ์ด้วยภาษามอกซามีประมาณ 100 เล่มส่วนใหญ่เกี่ยวข้องกับศาสนา เอกสารส่วนใหญ่ไม่ถูกตีพิมพ์ ในพุทธศตวรรษที่ 24 สมาคมมิชชันนารีนิกายรัสเซียนออร์ธอดอกซ์ในกาซานได้ตีพิมพ์ตำราภาษารัสเซียสำหรับชาวมอกชารวมทั้งเพลงพื้นบ้านภาษามอกชา
ตัวอย่าง[แก้]
| มอกชา | ปริวรรต | รัสเซีย | อังกฤษ |
|---|---|---|---|
| И́на | Ina | Да | Yes |
| Э́ле | Elä | Да | Yes |
| Пара | Para | Ладно | Good |
| Аф | Af | Не | Not |
| Аш | Ash | Нет | No |
| Шумбра́т! | Shumbrat! | Здравствуй! | Hello! (addressing one person) |
| Шумбра́тада! | Shumbratada! | Здравствуйте! | Hello! (addressing more than one person) |
| Сюк(пря)! | Sjuk(prä)! | Привет! ("поклон"), Добро пожаловать! | Hi! (Welcome!) |
| Ульхть шумбра́! | Ulxtj shumbra! | Будь здоров! | Take care! |
| У́леда шумбра́т! | Uläda shumbrat! | Будьте здоровы! | Take care (to many)! |
| Ко́да те́фне? | Koda tefnä? | Как дела? | How are your things getting on/How are you? |
| Ко́да э́рят? | Koda erjat? | Как поживаешь? | How do you do? |
| Лац! Це́бярьста! | Lats! Tsebärjsta! | Неплохо! Замечательно! | Fine! Very good! |
| Ня́емозонк! | Näemazonk! | До свидания! | Good bye! |
| Ва́ндыс! | Vandis! | До завтра! | See you tomorrow! |
| Шумбра́ста па́чкодемс! | Shumbrasta pachkadäms! | Счастливого пути! | Have a good trip/flight! |
| Па́ра а́зан - ле́здоманкса! - се́мбонкса! |
Para azan - lezdamanksa! - sembänksa! |
Благодарю - за помощь! - за всё! |
Thank you - for help/assistance! - for everything! |
| Аш ме́зенкса! | Ash mezänksa! | Не за что! | Not at all! |
| Прости́ндамак! | Prostindamak! | Извини! | I'm sorry! |
| Прости́ндамасть! | Prostindamastj! | Извините! | I'm sorry (to many)! |
| Тят кя́жиякшне! | Tät käzhijakshnä! | Не сердись! | I didn't mean to hurt you! |
| Ужя́ль! | Uzhälj! | Жаль! | It's a pity! |
| Ко́да тонь ле́мце? | Koda tonj lemtsä? | Как тебя зовут? | What is your name? |
| Монь ле́мозе ... | Monj lemazä ... | Меня зовут ... | My name is ... |
| Мъзя́ра тейть ки́зода? | Mezjara tejtj kizada? | Сколько тебе лет? | How old are you? |
| Мъзя́ра тейнза ки́зода? | Mezjara tejnza kizada? | Сколько ему (ей) лет? | How old is he (she)? |
| Те́йне ... ки́зот. | Tejnä ... kizat. | Мне ... лет. | I'm ... years old. |
| Те́йнза ... ки́зот. | Tejnza ... kizat. | Ему (ей) ... лет. | He (she) is ... years old. |
| Мярьк сува́мс? | Märjk suvams? | Разреши войти? | May I come in? |
| Мярьк о́замс? | Märjk ozams? | Разреши сесть? | May I have a seat? |
| О́зак. | Ozak. | Присаживайся. | Take a seat. |
| О́зада. | Ozada. | Присаживайтесь. | Take a seat (to more than one person). |
| Учт аф ла́мос. | Ucht af lamas. | Подожди немного. | Please wait a little. |
| Мярьк та́ргамс? | Märjk targams? | Разреши закурить? | May I have a smoke? |
| Та́ргак. | Targak. | Кури(те). | You may smoke. |
| Та́ргада. | Targada. | Курите. | You may smoke (to more than one person). |
| Аф, э́няльдян, тят та́рга. | Af, enäljdän, tät targa. | Нет, пожалуйста, не кури. | Please, don't smoke. |
| Ко́рхтак аф ламода сяда кайгиста (сяда валомне). | Korxtak af lamada säda kajgista (säda valomnä). | Говори немного погромче (тише). | Please speak a bit louder (lower). |
| Аст ни́нге весть. | Ast ningä vestj. | Повтори ещё раз. | Repeat one more time. |
| Га́йфтек те́йне. | Gajftäk tejnä. | Позвони мне. | Call me. |
| Га́йфтеда те́йне. | Gajftäda tejnä. | Позвоните мне. | Call me (to more than one person). |
| Га́йфтек те́йне сяда ме́ле. | Gajftäk tejnä säda melä. | Перезвоните мне позже. | Call me later. |
| Сува́к. | Suvak. | Войди. | Come in. |
| Сува́да. | Suvada. | Войдите. | Come in (to many). |
| Ётак. | Jotak. | Проходи. | Enter. |
| Ётада. | Jotada. | Проходите. | Enter (to many). |
| Ша́чема ши́цень ма́рхта! | Shachäma shitsänj marxta! | С днём рождения! | Happy Birthday! |
| А́рьсян тейть па́ваз! | Arjsän tejtj pavaz! | Желаю тебе счастья! | I wish you happiness! |
| А́рьсян тейть о́цю сатфкст! | Arjsän tejtj otsu satvkst! | Желаю тебе больших успехов! | I wish you great success! |
| Тонь шумбраши́цень и́нкса! | Tonj shumbrashitsänj inksa! | За твое здоровье! | Your health! |
| Од Ки́за ма́рхта! | Od Kiza marxta! | С Новым годом! | Happy New Year! |
| Ро́штува ма́рхта! | Roshtuva marxta! | С Рождеством! | Happy Christmas! |
| То́ньге ста́не! | Tonjgä stanä! | Тебя также! | Same to you! |
อ้างอิง[แก้]
แหล่งข้อมูลอื่น[แก้]
วิกิมีเดียคอมมอนส์มีสื่อเกี่ยวกับ Moksha language
วิกิมีเดียคอมมอนส์มีสื่อเกี่ยวกับ  |
วิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี ในภาษามอคชา |
- Mokshen Pravda newspaper
- Moksha – Finnish/English dictionary (robust finite-state, open-source)
- Periodicals, texbooks and manuscripts in Moksha language in National Library of Finland
| หอสมุดแห่งชาติ | |
|---|---|
| อื่น ๆ | |
