เจ้าปางคำ

พระโพสาทธรรมิราชาไชยจักรพรรดิภูมินทราธิราช หรือเจ้าอุปราช (นอง) แห่งเวียงจันทน์ หรืออีกนามหนึ่งเรียกว่า เจ้านอง หรือ เจ้าปางคำ หรือ เจ้าสุวรรณปางคำ ปฐมบรรพบุรุษของเจ้าเมืองผู้ก่อตั้งเวียงใหม่นครเขื่อนขันธ์กาบแก้วบัวบาน (หนองบัวลำภู) (พ.ศ. 2228-2294) ถือเป็นปฐมราชวงศ์แสนทิพย์นาบัว และปฐมวงศ์แห่งเมืองอุบลราชธานีศรีวนาไลยประเทศราช เมืองยศสุนทรประเทศราช เมืองเขมราษฎร์ธานี เมืองหนองคาย เมืองอำนาจเจริญ เมืองพิบูลมังสาหาร เมืองตระการพืชผล เมืองมหาชนะชัย เมืองเสลภูมินิคม เมืองวารินทร์ชำราบ เมืองไชยบุรี ฯลฯ พระองค์มีศักดิ์เป็นพระโอรสของแสนทิพย์นาบัวผู้มีเชื้อสายสามัญชนทางไทพวนจากบิดาและไทดำทางมารดา เดิมเป็นขุนนางล้านช้าง ภายหลังได้รับโปรดเกล้าฯจากกษัตริย์ล้านช้างเวียงจันทน์ให้ดำรงตำแหน่งเป็นเจ้าอุปราชแห่งกรุงเวียงจันทน์ ภายหลังได้รับโปรดเกล้าฯให้ลงไปตั้งเมืองนครเขื่อนขันธ์กาบแก้วบัวบานขึ้นกับนครหลวงเวียงจันทน์ จึงมีการตั้งราชวงศ์เป็นของตนเองขึ้นโดยใช้นามมาจากพระบิดาของท่าน คือ แสนทิพย์นาบัว ภายหลังอุปราชนองยึดอำนาจจากเจ้าองค์ลอง พระราชโอรสของเจ้าไชยองเว้ จนได้ปกครองนครหลวงเวียงจันทน์ แต่ได้พระยศเป็นเพียงเจ้าอุปราชครองเมือง ไม่อาจได้รับการยอมรับหรือรับรองจากขุนนางให้ขึ้นเป็นกษัตริย์อย่างเป็นทางการแต่อย่างใดเนื่องจากเจ้านองไม่มีเชื้อสายทางกษัตริย์ล้านช้างแต่เป็นเพียงเชื้อสายสามัญชน ภายหลังได้ครองนครเวียงจันทน์จึงมอบให้พระตาบุตรชายไปปกครองนครเขื่อนขันธ์กาบแก้วบัวบานแทน ภายหลังบุตรชายทั้ง 2 คือ พระวอและพระตาร่วมมือกับเจ้าศิริบุญสาร พระราชโอรสของเจ้าลอง เข้ายึดอำนาจจากเจ้าอุปราชนอง พระบิดาของตน

พระองค์ยังทรงมีพระปรีชาสามารถด้านการประพันธ์ และวรรณกวี โดยทรงแต่งวรรณกรรมเรื่องสินไซ หรือสังข์ศิลป์ชัย ซึ่งถือว่าเป็นวรรณกรรมชั้นเยี่ยมของอาณาจักรล้านช้าง (สปป.ลาว) และวรรณกรรมเรื่องท้าวฮุ่งท้าวเจือง (ขุนเจือง) ซึ่งมีทรงประพันธ์ที่สื่อถึงอารมย์ความเศร้า ความทุกข์ ความโกรธแค้น ความดีใจในบทประพันธ์นั้นได้ลงตัว

พระ== พระราชประวัติ ==

เมื่อปี พ.ศ. 2228 เจ้าอุปราชนองหรือเจ้าปางคำเป็นเชื้อพระวงศ์[[เชียงรุ่งเวียงจันทน์]]แสนหวีฟ้า ได้อพยพหนีภัยรุกรานของพวกจีนฮ่อบุกเข้ายึดนครเชียงรุ่ง ลงมาพึ่งพระบรมโพธิสมภารรับโปรดเกล้าจาก[[พระเจ้าสุริยวงศาธรรมิกราช]] พระมหากษัตริย์[[ล้านช้าง|อาณาจักรล้านช้าง]]ลงไปตั้งเมืองขึ้นใหม่นามว่า โดยมีเจ้านายนครเชียงรุ่งที่อพยพลงมาพร้อมกันคือ [[เจ้าอินทกุมาร]] และ[[เจ้าจันทกุมารี]] ซึ่งเป็นพระราชมารดาเจ้ากิ่งกิสราช ปฐมกษัตริย์ของอาณาจักรล้านช้างหลวงพระบาง (พ.ศ. 2246-2265) และเจ้าอินทโฉม กษัตริย์อาณาจักรล้านช้างหลวงพระบาง พระองค์ที่ 2 (พ.ศ.เขื่อนขันธ์กาบเเก้วบัวบาน 2266-2292)ขึ้นใหม่เเละให้ขึ้นกับคนหลวงเวียงจันทน์

ต่อมาพระเจ้าสุริยวงศาธรรมิกราช ทรงโปรดให้เจ้าปางคำนองเสกสมรสกับพระราชนัดดาในพระองค์ และมีพระราชโอรส 2 พระองค์ คือ

# [[เจ้าพระตา]]

# [[เจ้าพระวอ]]

เมื่อพระราชโอรสทั้งสองพระองค์เจริญชนม์ เจ้าปางคำนองทรงโปรดให้เข้ารับราชการสนองพระคุณพระเจ้าสุริยวงศาธรรมิกราช ผู้เป็นพระปัยกา (คุณตาทวด) ที่พระราชสำนักนครเวียงจันทน์

ในปี พ.ศ.เดียวกันนั้นเอง [[พระเจ้าสุริยวงศาธรรมิกราช]] ทรงโปรดเกล้าฯ ให้เจ้าปางคำนองทรงนำกำลังไพร่พลครัวนครเชียงรุ่งแสนหวีฟ้าลาวที่ติดตามมาไปตั้งบ้านเรือนอยู่ที่เมืองหนองบัวลุ่มภู ซึ่ง[[พระเจ้าไชยเชษฐาธิราช]] ทรงนำไพร่พลหลวงพระบางและเวียงจันทน์มาก่อสร้างขึ้นครั้ง พ.ศ. 2106 ให้เมืองหน้าด่านของกรุงศรีสัตตนาคนหุต ([[เวียงจันทน์]]) เมื่อเจ้าปางคำนองได้มาถึงเมืองหนองบัวลุ่มภู ทรงเลือกหน้าทำเลที่ตั้งบ้านเมืองใหม่ บริเวณริมหนองบัวอันมีปราการทางธรรมชาติคือ เทือกเขาภูพานสูงตระหง่าน สามารถป้องกันข้าศึกศัตรู พร้อมก่อสร้างค่ายคูประตูหอรบ กำแพงคูเมืองล้อมรอบพร้อมประตูเวียงอย่างแน่นหนา สถาปนาเวียงแห่งใหม่นี้ว่า '''"เวียงใหม่นครเขื่อนขันธ์กาบแก้วบัวบาน"''' แต่ประชาชนทั่วไปนิยมเรียกว่า '''"หนองบัวลุ่มภู"''' ซึ่งเเรกเริ่มเป็นเมืองเอกเทศราชไม่ขึ้นตรงต่ออาณาจักรใดล้านช้าง ทรงให้ตั้งกฏบัญญัติบ้านเมืองหนองบัวลุ่มภู มีลำพระเนียงเป็นแม่น้ำสายหลักไหลหล่อเลี้ยงชาวเมือง มีพญาช้างเผือกคู่เวียง และมีเมืองหน้าด่านเมืองขึ้นของนครเขื่อนขันธ์กาบแก้วบัวบาน ได้แก่ เมืองนาด้วง เมืองภูเวียง เมืองผ้าขาว เมืองพันนาประวัติ

เมื่อปี พ.ศ. 2228 เจ้าอุปราชนองหรือเจ้านองเป็นเชื้อพระวงศ์เวียงจันทน์ ได้รับโปรดเกล้าจากพระเจ้าสุริยวงศาธรรมิกราช พระมหากษัตริย์อาณาจักรล้านช้างลงไปตั้งเมืองขึ้นใหม่นามว่า นครเขื่อนขันธ์กาบแก้วบัวบาน ขึ้นใหม่แทนเมืองเก่าที่รกร้างและให้ขึ้นตรงกับนครหลวงเวียงจันทน์

ต่อมาพระเจ้าสุริยวงศาธรรมิกราช ทรงโปรดให้เจ้านองเสกสมรสกับพระราชนัดดาในพระองค์ และมีพระราชโอรส 2 พระองค์ คือ

1. เจ้าพระตา
2. เจ้าพระวอ

เมื่อพระโอรสทั้งสองพระองค์เจริญชนม์ เจ้านองทรงโปรดให้เข้ารับราชการสนองพระคุณพระเจ้าสุริยวงศาธรรมิกราช ผู้เป็นพระปัยกา (คุณตาทวด) ที่พระราชสำนักนครเวียงจันทน์

ในปี พ.ศ.เดียวกันนั้นเอง พระเจ้าสุริยวงศาธรรมิกราช ทรงโปรดเกล้าฯ ให้เจ้านองทรงนำกำลังไพร่พลครัวลาวที่ติดตามไปตั้งบ้านเรือนอยู่ที่เมืองหนองบัวลุ่มภู ซึ่งพระเจ้าไชยเชษฐาธิราช ทรงนำไพร่พลหลวงพระบางและเวียงจันทน์มาก่อสร้างขึ้นครั้ง พ.ศ. 2106 ให้เมืองหน้าด่านของกรุงศรีสัตตนาคนหุต (เวียงจันทน์) เมื่อเจ้านองได้มาถึงเมืองหนองบัวลุ่มภู ทรงเลือกหน้าทำเลที่ตั้งบ้านเมืองใหม่ บริเวณริมหนองบัวอันมีปราการทางธรรมชาติคือ เทือกเขาภูพานสูงตระหง่าน สามารถป้องกันข้าศึกศัตรู พร้อมก่อสร้างค่ายคูประตูหอรบ กำแพงคูเมืองล้อมรอบพร้อมประตูเวียงอย่างแน่นหนา สถาปนาเวียงแห่งใหม่นี้ว่า "เวียงใหม่นครเขื่อนขันธ์กาบแก้วบัวบาน" แต่ประชาชนทั่วไปนิยมเรียกว่า "หนองบัวลุ่มภู" ซึ่งแรกเริ่มเป็นเมืองตรงต่ออาณาจักรล้านช้าง ทรงให้ตั้งกฏบัญญัติบ้านเมืองหนองบัวลุ่มภู มีลำพระเนียงเป็นแม่น้ำสายหลักไหลหล่อเลี้ยงชาวเมือง มีพญาช้างเผือกคู่เวียง และมีเมืองขึ้นของนครเขื่อนขันธ์กาบแก้วบัวบาน ได้แก่ เมืองนาด้วง เมืองภูเวียง เมืองผ้าขาว เมืองพันนา

ปี พ.ศ. 2281 เมื่อเจ้านองได้เสด็จคล้องช้าง พร้อมไพร่พลหนองบัวลุ่มภูยกลงมาตามริมแม่น้ำโขงจนล่วงเข้าเขตนครกาลจำบากนาคบุรีศรี (อาณาจักรล้านช้างจำปาสัก) เจ้านองจึงได้เจ้านางเภาเป็นพระมเหสี แล้วยกไพร่พลกลับไปหนองบัวลุ่มภู ต่อมาเจ้านางเภาได้ประสูติพระราชธิดา พระนามว่า "เจ้านางแพง" หนองบัวลุ่มภูกับนครจำปาศักดิ์จึงมีความสัมพันธ์กันนับตั้งแต่นั้นมา

เมื่อเจ้านองนำครัวชาวลาวมาอยู่ที่หนองบัวลุ่มภูแล้ว ก็ให้มีการนำขนบธรรมเนียม และประเพณีของล้านนาโบราณ เช่น ธรรมเนียมการเผาศพเจ้านายบนเมรุนกหัสดีลิงค์ และธรรมเนียมประเพณีดังกล่าวนั้น ภายหลังเมื่อชาวหนองบัวลุ่มภูได้ย้ายลงไปตั้งเมืองใหม่ที่อุบลราชธานีและยโสธรก็ยังคงไว้ซึ่งธรรมเนียมของล้านนานี้ไว้ด้วย

ต่อมาเจ้าอุปราชนองมีความพยายามที่จะแย่งชิงอำนาจจากเจ้าองค์ลอง กษัตริย์ล้านช้างเวียงจันทน์องค์ที่ 2 และสามารถยึดอำนาจได้เป็นผลสำเร็จ ในปี พ.ศ. 2283 แม้จะสามารถยึดอำนาจได้และสามารถครองนครหลวงเวียงจันทน์ได้แต่เนื่องจากเจ้านองไม่ได้มีเชื้อสายกษัตริย์แต่เป็นเพียงสามัญชน เหล่าบรรดาขุนนางจึงยอมรับท่านให้ดำรงตำแหน่งเจ้านครเพียงแค่เป็น เจ้าอุปราชนองตามเดิม ภายหลังพระโอรสทั้งสอง คือ พระวอและพระตาร่วมมือกับเจ้าศิริบุญสาร พระราชโอรสของเจ้าองค์ลอง ยึดอำนาจคืนได้สำเร็จ หลังจากพ่ายแพ้ เจ้าอุปราชนองจึงถูกพระเจ้าศิริบุญสารซึ่งได้รับการสนับสนุนจากพระโอรสทั้งสองของท่านนี้เองสำเร็จโทษจนถึงแก่พิราลัย ในปี พ.ศ. 2294

พิราลัย

เจ้านองหรือเจ้าปางคำ ทรงพิราลัยเมื่อปี พ.ศ. 2294 ตรงกับรัชสมัยของสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ พระมหากษัตริย์แห่งอาณาจักรอยุธยา พระองค์ที่ 31 ทรงปกครองเมืองนครเขื่อนขันธ์กาบแก้วบัวบาน 55 ปี และนครหลวงเวียงจันทน์ 11 ปี

รายพระนามเจ้าผู้ครองนครเขื่อนขันธ์กาบแก้วบัวบาน

เจ้าเมืองนครเขื่อนขันธ์กาบแก้วบัวบาน

ลำดับ	รายพระนาม	เริ่มต้นรัชกาล	สิ้นสุดรัชกาล	รวมระยะเวลา	หมายเหตุ
1	เจ้าอุปราชนอง	พ.ศ. 2228	พ.ศ. 2283	55 ปี
2	พระวรราชปิตา (เจ้าพระตา)	พ.ศ. 2283	พ.ศ. 2314	31 ปี
3	พระวรราชภักดี (เจ้าพระวอ)	-	-	-	อยู่ในภาวะสงครามกับเวียงจันทน์ และได้อพยพหนีลงมายังบ้านสิงห์ท่า (ยโสธร) ก่อนขึ้นครองเมือง

ทรงวรรณกรรมสินไซ

สินไซ หรือ สังศิลป์ชัย เป็นวรรณกรรมที่นิยมกันมากในอาณาจักรล้านช้าง โดยมีเค้าโครงเรื่องมาจากปัญญาสชาดก หรือชาดกห้าสิบเรื่อง หรือพระเจ้าห้าสิบชาติตามสำนวนลาว ทั้งนี้เรื่องสินไซ มีนักปราชญ์ล้านช้างประพันธ์ไว้หลายคน แต่ที่นับว่าดีที่สุดและนิยมมากที่สุดคือ สินไซ สำนวนของเจ้าปางคำ ที่ประพันธ์ขึ้นในรัชสมัยพระเจ้าสุริยวงศาธรรมิกราช ซึ่งเป็นสมัยที่เรียกกันว่ายุคทองแห่งวรรณกรรมลาว และสินไซสำนวนของเจ้านองก็ได้รับการยกย่องว่าเป็นวรรณกรรมชิ้นเอกชิ้นหนึ่งของอาณาจักรล้านช้าง

พงศาวลี

พงศาวลีของเจ้าปางคำ
สามัญชนชาวไทพวน                             แสนทิพย์นาบัว                                   เจ้าอุปราชนองหรือเจ้านองหรือเจ้าปางคำ                                         สามัญชนชาวเวียดนาม                             พระมเหสี พระราชมารดาของเจ้าไชยองค์เว้ มีเชื้อสายเวียดนาม                                   สามัญชนชาวเวียดนาม