พระเสกรวงข้าว

พระปางทรมานข้าว
ชื่อเต็ม	พระปางทรมานข้าว
ชื่อสามัญ	พระเสกรวงข้าว
ประเภท	พระพุทธรูป
ศิลปะ	แบบรัตนโกสินทร์
ความสูง	8.70 เซนติเมตร
วัสดุ	ศิลาสีแดง
สถานที่ประดิษฐาน	หอพระสุราลัยพิมาน พระบรมมหาราชวัง เขตพระนคร กรุงเทพมหานคร
ความสำคัญ	เป็นพระพุทธรูปสำคัญที่อัญเชิญไปตั้งในการพระราชพิธีแรกนา
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมพระพุทธศาสนา

พระเสกรวงข้าว หรือ พระปางทรมานข้าว สร้างในสมัยรัชกาลพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว เป็นพระพุทธรูปศิลปะแบบรัตนโกสินทร์ แกะสลักจากศิลาสีแดง สูงเฉพาะองค์พระ 8.70 ซม. สูงจากฐานถึงยอดฉัตร 27.50 ซม. ฉัตรและฐานเป็นทองคำลงยาราชาวดี ประดับพลอย เป็นพระพุทธรูปสำคัญที่อัญเชิญไปตั้งในการพระราชพิธีแรกนา ปัจจุบันประดิษฐานภายในหอพระสุราลัยพิมาน ในหมู่พระมหามณเฑียร

พุทธลักษณะ

พระเสกรวงข้าว เป็นพระพุทธรูปประทับนั่งแบบวีราสนะ แสดงภูมิสปรรศมุทราด้วยพระหัตถ์ซ้ายวางหงายบนพระเพลา และพระหัตถ์ขวาคว่ำบริเวณกึ่งกลางพระชงฆ์ขวา พระพุทธรูปมีพระพักตร์ค่อนข้างกลม พระโขนงโก่ง พระเนตรเหลือบต่ำ พระนาสิกโด่ง พระโอษฐ์เรียว และพระกรรณยาวจรดพระอังสา พระเศียรประกอบด้วยพระเกตุมาลา และมีรัศมีรูปแหลม โดยปราศจากขมวดพระเกศา หรือเม็ดพระศก องค์พระพุทธรูปครองอุตราสงค์ห่มเฉียงเรียบ ไม่มีริ้ว เปิดพระอังสาขวามีสังฆาฎิพาดบนพระอังสาซ้ายห้อยยาวลงมาจรดพระนาภี ปลายตัดเป็นเส้นตรง

พระพุทธรูปประทับนั่งเหนือปัทมสน์ประกอบด้วยกลีบบัวซ้อนกันเหนือฐานแข้งสิงห์ โดยมีผ้าทิพย์ห้อยทางเบื้องหน้า องค์พระพุทธรูปมีฉัตรทองคำ ลายฉลุ 3 ชั้น ลงยาราชาวดีกางกั้นอยู่เบื้องบน

ประวัติ

พระเสกรวงข้าว สร้างในสมัยรัชกาลพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว คู่กับพระทรมานมิจฉาทิฐิ ซึ่งรูปแบบของศิลปะสะท้อนให้เห็นค่านิยมร่วมสมัยจากจีน ซึ่งนิยมสร้างประติมากรรมขนาดเล็กด้วยอัญมณี เช่น ทิวทัศน์เกาะเพ็งไหล ซึ่งเป็นดินแดนอมตะของเหล่าเซียน ตามความตอนหนึ่งที่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว มีพระราชอรรถาธิบายถึงงานประติมากรรมทั้งสองชิ้นนี้ว่า

พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงสร้างพระทรมานมิจฉาทิฐิ เป็นพระพุทธรูปประทับนั่งอยู่ในครอบแก้ว มีทะเลอยู่ตรงหน้า มีรูปเรือกำปั้นมาแตกจมอยู่ตรงนั้น ก็เกิดขึ้นจริงด้วยเรือของเซอร์เจมส์ บรุก เข้ามาติดสันดอน พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว มีพระราชประสงค์ จะทรงบำเพ็ญพระราชกุศล เหมือนอย่างเป็นการสมโภชพระพุทธศาสนา ที่พวกมิจฉาทิฐิไม่มาย่ำยีได้ จึงทรงสร้างขึ้น ยังมีที่เป็นคู่กันคือ พระปางทรมานข้าว โดยพระพุทธรูปประทับนั่งอยู่บนฐานในครอบแก้ว ตรงหน้าออกมาเป็นท้องนา มีข้าวกำลังออกรวง ตามครอบแก้วเขียนเป็นรูปห้าง คนขับนก และฝูงนกที่บิน พระพุทธรูปปางครอบแก้วนี้ เรียกว่า พระปางทรมานข้าว ใช้ตั้งในการพระราชพิธีแรกนา เรียกอีกชื่อหนึ่งว่า พระเสกรวงข้าว(จุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ๒๔๙๖, ๕๕๖ – ๕๕๗)

ความสำคัญ

พระเสกรวงข้าว เป็นพระพุทธรูปสำคัญที่อัญเชิญไปตั้งในการพระราชพิธีแรกนา ปัจจุบันประดิษฐานภายในหอพระสุราลัยพิมาน ในหมู่พระมหามณเฑียร

รูป

• 
  ชาวนายืนอยู่หน้าบัลลังก์พระเสกรวงข้าว
• 
  ลักษณะโดยรวมของประติมากรรมพระเสกรวงข้าว

อ้างอิง

• พระเสกรวงข้าว เก็บถาวร 2013-06-05 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน