พระอาจวิทยาคม (ยอร์ช บี. แมคฟาร์แลนด์)

พระอาจวิทยาคม (ยอร์ช บี. แมคฟาร์แลนด์)
พระอาจวิทยาคม (ยอร์ช บี. แมคฟาร์แลนด์) แพทย์ใหญ่ศิริราชพยาบาลคนแรก เมื่อ พ.ศ. 2435
เกิด	ยอร์ช บรัดเลย์ แมคฟาร์แลนด์ 1 ธันวาคม พ.ศ. 2409 เมืองธนบุรี ประเทศสยาม
เสียชีวิต	3 พฤษภาคม พ.ศ. 2485 (75 ปี) จังหวัดพระนคร ประเทศไทย
อาชีพ	นายแพทย์
คู่สมรส	แมรี่ ไอนา รู้ด เบอรธา เบลานท์

พระอาจวิทยาคม (ยอร์ช บรัดเลย์ แมคฟาร์แลนด์) (อังกฤษ: George Bradley McFarland; 1 ธันวาคม พ.ศ. 2409 – 3 พฤษภาคม พ.ศ. 2485) หรือ หมอ ยอด เมฆฟ้าลั่น เป็นแพทย์ชาวอเมริกันที่เกิดในสยาม เป็นผู้มีบทบาทสำคัญในการก่อกำเนิดวิชาแพทย์สมัยใหม่ในประเทศไทย เป็นบุตรชายของซามูเอล จี. แมคฟาร์แลนด์ มิชชันนารีนิกายเพรสไบทีเรียน เขาเกิดและเติบโตในสยาม และศึกษาด้านการแพทย์และทันตแพทยศาสตร์ที่สหรัฐอเมริกา ก่อนที่จะกลับมายังสยามเป็นการถาวรเพื่อเป็นแพทย์ใหญ่ของโรงเรียนราชแพทยาลัยที่เพิ่งจัดตั้งขึ้นใหม่ที่โรงพยาบาลศิริราช (ปัจจุบันคือคณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล มหาวิทยาลัยมหิดล) ที่ท่านสอนมา 35 ปีก่อนเกษียณอายุราชการ ท่านเขียนตำราการแพทย์แผนไทยเล่มแรก เรียบเรียงพจนานุกรมภาษาไทย-อังกฤษ และเป็นผู้พัฒนาเครื่องพิมพ์ดีดภาษาไทย

เป็นพี่น้องกับเอ็ดวิน ฮันเตอร์ ผู้เผยแพร่และค้นคว้าเครื่องพิมพ์ดีดภาษาไทยคนแรก และเป็นพี่น้องกับวิลเลียมเฮย์ซามูเอล นายทหารผู้คิดค้นคำศัพท์ทหารไทย เช่น กลับหลังหัน วันทยาวุธ ทั้งเป็นบุตรของสตรีผู้นำจักรเย็บผ้าไปใช้ที่เพชรบุรีเป็นคนแรกและสอนตัดผ้าให้ชาวบ้านจนมีแบบเสื้ออย่างเรียบง่ายสำหรับผู้หญิง

ประวัติ

ยอร์ชเป็นชาวกรุงเทพฯ เกิดที่บ้านหมอบรัดเลย์ ปากคลองบางกอกใหญ่ เป็นบุตรของศาสนาจารย์ เอส. จี. แมคฟาร์แลนด์ และนางเจนนี แมคฟาร์แลนด์ บิดามารดาเป็นมิชชันนารีชาวอเมริกันที่ทำงานเพื่อเผยแพร่ศาสนาและพัฒนาสังคมไทยคนละ 36 ปี โดยเริ่มต้นที่เพชรบุรีในสมัยรัชกาลที่ 4 และมีบุตรธิดาสี่คนที่เกิดที่เมืองไทย รวมทั้งยอร์ชเอง และยังสอนให้บุตรธิดาทราบว่า ประเทศสยามเป็นแผ่นดินแม่ ต้องแทนบุญคุณ และพี่น้องของท่าน เมื่อศึกษาจบมหาวิทยาลัย พี่ชายทั้งสองท่านกลับมาทำงานให้แก่รัฐบาลทั้งหมด รวมทั้งยอร์ชด้วย ยอร์ชได้เรียนหนังสือที่โรงเรียนสวนอนันต์ที่บิดาเป็นครูใหญ่ ตามที่รัฐบาลขอให้จัดตั้งขึ้นในช่วงหนึ่ง เมื่ออายุ 17 ปี จบการศึกษามาเป็นครูช่วยบิดาสอนหนังสืออยู่ 2 ปีจึงได้เดินทางไปศึกษาต่อที่สหรัฐเมื่อ พ.ศ. 2427 สำเร็จปริญญา พ.ศ. 2431 จากวิทยาลัยวอร์ชิงตันและเจฟเฟอร์สัน ได้ปริญญาแพทยศาสตร์ใน พ.ศ. 2433 จากวิทยาลัยเวสเทอร์นเมดิคอล แล้วเรียนศัลยแพทย์เฉพาะทาง ที่วิทยาลัยบัลติมอร์ พ.ศ. 2433 จากนั้นได้เข้าศึกษาต่อด้านศัลยกรรมและทันตกรรมจนได้รับปริญญาทันตแพทยศาสตร์บัณฑิต D.D.S อีกปริญญาหนึ่ง จาก Chirurgical College of Dentistry

ยอร์ชเดินทางกลับประเทศไทยใน พ.ศ. 2434 และได้รับการแต่งตั้งเป็นนายแพทย์ใหญ่ศิริราชพยาบาลในปีต่อมานั้นเอง ซึ่งในขณะนั้น แพทย์พยาบาลอีกทั้งเครื่องไม้เครื่องมือต่าง ๆ ทางการแพทย์ยังไม่พร้อม และยิ่งไปกว่านั้นคนไทยก็ยังไม่ยอมเข้ารักษาด้วยการแพทย์แผนปัจจุบันอีกด้วย ยอร์ชจึงริเริ่มเรียบเรียงตำราแพทย์และบัญญัติศัพท์แพทย์ขึ้นใช้ในการสอนและการปฏิบัติงาน นอกจากนี้ยังเป็นผู้นำอุปกรณ์การสอนที่เป็นเครื่องฉายกระจกสไลด์มาใช้เป็นคนแรก ยอร์ชได้ปฏิบัติหน้าที่ทั้งการเป็นแพทย์และการเป็นครูจนคนทั่วไปเรียกว่า "หมอยอร์ช" และได้รับการยกย่องในขณะนั้นว่าเป็นบิดาแห่งการแพทย์แผนปัจจุบันมีสมญาว่าเป็นอิฐก้อนแรกของโรงเรียนแพทย์อีกด้วย

ในทางส่วนตัว ยอร์ชมีกิจการคลินิกทำฟัน รักษาฟัน ทำฟันปลอมสีดำ รักษาทั้งชาวบ้านและชาววัง และยอร์ชยังมีความรู้ด้านอื่นที่บิดาและพี่ชายส่งต่อให้

ด้วยเหตุที่หมอบรัดเลย์มอบเครื่องพิมพ์ให้แก่บิดาของยอร์ชเพื่อพิมพ์ตำราคำสวด บิดาของยอร์ชจึงค้นคว้าด้านการพิมพ์และเชี่ยวชาญภาษาไทย จนเขียนปทานุกรมและพูดภาษาไทยได้ชัดเจน และยอร์ชก็ทำต่อมา ยอร์ชชำนาญและรู้ภาษาไทยจนบัญญัติศัพท์ต่าง ๆ ได้อย่างดี

ก่อนเสียชีวิต พี่ชายยอร์ชได้มอบหมายให้ยอร์ชพัฒนาเครื่องพิมพ์ดีดให้แพร่หลาย โดยเริ่มต้นที่ยี่ห้อ สมิทพรีเมียร์ และในภายหลังยี่ห้อเรมิงตัน และยอร์ชยังคิดการพิมพ์สัมผัสจนแพร่หลายอีกด้วย ยอร์ชได้ตั้งกิจการดังกล่าวขึ้น มีพนักงานกว่า 50 คน

กระทั่งวันที่ 6 มีนาคม พ.ศ. 2458 ยอร์ชได้รับพระราชทานบรรดาศักดิ์เป็น พระอาจวิทยาคม ถือศักดินา 800 ต่อมาในวันที่ 28 ธันวาคม 2459 ได้รับพระราชทานยศ อำมาตย์เอก

ยศ

• 28 ธันวาคม 2459 – อำมาตย์เอก

บั้นปลายชีวิต

หลุมฝังศพของ พระอาจวิทยาคม

ยอร์ชลาออกจากราชการเมื่อ พ.ศ. 2469 และได้มีส่วนในการย้ายโรงเรียนกุลสตรีวังหลังไปตั้งที่โรงเรียนวัฒนาวิทยาลัยในปัจจุบัน ได้ช่วยเหลือสนับสนุนด้านการเงินสำหรับจัดตั้งโรงเรียนเยนเฮส์เมโมเรียลเพื่ออุทิศให้แก่มารดา ในปี พ.ศ. 2471 ยอร์ชเป็นบรรณาธิการหนังสื่อ "หนึ่งศตวรรษในสยาม ค.ศ. 1828-1928" (อังกฤษ: Historical Sketch of Protestant Missions in Siam 1828-1928) ซึ่งเป็นส่วนสำคัญของการฉลองครบรอบ 100 ปีแห่งงานโปรเตสแตนต์ในสยามในปีเดียวกัน บิดาของยอร์ชสร้างปทานุกรมมาก่อน และยอร์ชก็มาสานต่อ แก้ไข และเพิ่มถ่อยคำ มีการพิมพ์หลายครั้ง จนถึงในช่วงก่อนสงครามโลกครั้งที่ 2 ประมาณ พ.ศ. 2480 ก็ได้แต่งปทานุกรมภาษาไทย-อังกฤษออกเผยแพร่ด้วย

ยอร์ชสมรสกับแมรี่ ไอนา รู้ด และเบอรธา เบลานท์ ไม่มีบุตรธิดา ยอร์ชได้ดำรงชีวิตมาอย่างสงบและถึงแก่กรรมเมื่ออายุ 75 ปีเศษ

เครื่องราชอิสริยาภรณ์

• พ.ศ. 2460 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นที่ 3 ตริตาภรณ์มงกุฎไทย (ต.ม.)
• พ.ศ. 2443 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้นที่ 4 จัตุรถาภรณ์ช้างเผือก (จ.ช.)
• พ.ศ. 2469 – เหรียญจักรพรรดิมาลา (ร.จ.พ.)

อ้างอิง

• พระอาจวิทยาคม ประมวลประวัติครู คุรุสภาจัดพิมพ์ร่วมเฉลิมฉลองครบรอบ 100 ปี กระทรวงศึกษาธิการ. กรุงเทพฯ โรงพิมพ์คุรุสภาลาดพร้าว, 2535. หน้า 32