ข้ามไปเนื้อหา

ซูฟึส ลี

จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี
ซูฟึส ลี
ลีในปี 1896
เกิดมาริยึส ซูฟึส ลี
17 ธันวาคม ค.ศ. 1842(1842-12-17)
นูร์ฟิยูไรด์ ประเทศนอร์เวย์
เสียชีวิต18 กุมภาพันธ์ ค.ศ. 1899(1899-02-18) (56 ปี)
คริสติยาเนีย ประเทศนอร์เวย์
สัญชาติชาวนอร์เวย์
ศิษย์เก่ามหาวิทยาลัยคริสติยาเนีย
มีชื่อเสียงจากOne-parameter group
ตัวยืนยงเชิงอนุพันธ์
Contact transformation
Infinitesimal transformation
W-curve
ทฤษฎีบทการาเตโอดอรี-ยาโคบี-ลี
พีชคณิตลี
วงเล็บลี
กรุปลี
สูตรผลคูณของลี
เรขาคณิตทรงกลมของลี
ทฤษฎีลี
การแปลงลี
ทฤษฎีบทของลี
ทฤษฎีบทที่สามของลี
Lie–Kolchin theorem
รางวัลLobachevsky Medal (1897)
สมาชิกราชสมาคมแห่งลอนดอน (1895)
อาชีพทางวิทยาศาสตร์
สาขาคณิตศาสตร์
สถาบันที่ทำงานมหาวิทยาลัยคริสติยาเนีย
มหาวิทยาลัยไลพ์ซิช
อาจารย์ที่ปรึกษาในระดับปริญญาเอกคาล อันท็อน บิยาร์กเนส
Cato Maximilian Guldberg
ลูกศิษย์ในระดับปริญญาเอกHans Blichfeldt
Lucjan Emil Böttcher
แกร์ฮาร์ท โควาเล็ฟสกี
กาชีมีแยช ชอรัฟสกี
เอลี การ์ต็อง
เอ็ลลิง ฮ็อลสต์
เอดการ์ โอเดลล์ ลัฟวิตต์

มาริยึส ซูฟึส ลี (นอร์เวย์: Marius Sophus Lie, ออกเสียง: [liː]; 17 ธันวาคม 1842 – 18 กุมภาพันธ์ 1899) เป็นนักคณิตศาสตร์ชาวนอร์เวย์ ลีเป็นผู้สร้างทฤษฎีของความสมมาตรต่อเนื่อง และใช้ทฤษฎีนี้ในการศึกษาเรขาคณิตและสมการเชิงอนุพันธ์ นอกจากนี้ลียังมีส่วนในการพัฒนาพีชคณิต

ชีวิตและการทำงาน

[แก้]

มาริยึส ซูฟึส ลี เกิดเมื่อวันที่ 17 ธันวาคม 1842 ในเมืองเล็ก ๆ ชื่อนูร์ฟิยูไรด์ เขาเป็นบุตรคนสุดท้องจากทั้งหมดหกคนของบาทหลวงยูฮัน ฮาร์มัน ลี และภริยา[1]

ผลงาน

[แก้]

เครื่องมือหลักของลี และผลงานที่ยิ่งใหญ่ที่สุดคือการค้นพบว่ากรุปการแปลงต่อเนื่องซึ่งปัจจุบันรู้จักกันในชื่อกรุปลี เข้าใจได้ง่ายหากทำให้มันเป็นเชิงเส้น (linearize) แล้วศึกษาสนามเวกเตอร์ที่ได้ (ซึ่งเรียกว่า infinitesimal generator) ต่อก่อเกิดเหล่านี้สอดคล้องกับกฎของกรุปที่ได้จากวงเล็บตัวทำสลับที่ และมีโครงสร้างที่ปัจจุบันเรียกว่าพีชคณิตลี[2][3]

แฮร์มัน ไวล์ ใช้งานทางทฤษฎีกรุปของลีในเปเปอร์ของเขา และปัจจุบันกรุปลีมีการประยุกต์ใช้ในกลศาสตร์ควอนตัม[3]

หนังสือ

[แก้]
  • Lie, Sophus (1888), Theorie der Transformationsgruppen I (ภาษาเยอรมัน), Leipzig: B. G. Teubner. Written with the help of Friedrich Engel. English translation available: Edited and translated from the German and with a foreword by Joël Merker, see ISBN 978-3-662-46210-2 and arXiv:1003.3202
  • Lie, Sophus (1890), Theorie der Transformationsgruppen II (ภาษาเยอรมัน), Leipzig: B. G. Teubner. Written with the help of Friedrich Engel.
  • Lie, Sophus (1891), Vorlesungen über differentialgleichungen mit bekannten infinitesimalen transformationen (ภาษาเยอรมัน), Leipzig: B. G. Teubner. Written with the help of Georg Scheffers.[4]
  • Lie, Sophus (1893), Vorlesungen über continuierliche Gruppen (ภาษาเยอรมัน), Leipzig: B. G. Teubner. Written with the help of Georg Scheffers.[5]
  • Lie, Sophus (1893), Theorie der Transformationsgruppen III (ภาษาเยอรมัน), Leipzig: B. G. Teubner. Written with the help of Friedrich Engel.
  • Lie, Sophus (1896), Geometrie der Berührungstransformationen (ภาษาเยอรมัน), Leipzig: B. G. Teubner. Written with the help of Georg Scheffers.[6]
  • Lie, Sophus, Engel, Friedrich; Heegaard, Poul (บ.ก.), Gesammelte Abhandlungen, Leipzig: Teubner; 7 vols., 1922–1960{{citation}}: CS1 maint: postscript (ลิงก์)[7][8]

หมายเหตุ

[แก้]
  1. James, Ioan (2002). Remarkable Mathematicians. Cambridge University Press. p. 201. ISBN 978-0-521-52094-2.
  2. Helgason, Sigurdur (1994), "Sophus Lie, the Mathematician" (PDF), Proceedings of the Sophus Lie Memorial Conference, Oslo, August, 1992, Oslo: Scandinavian University Press, pp. 3–21.
  3. 3.0 3.1 Gale, Thomson. "Marius Sophus Lie Biography". World of Mathematics. สืบค้นเมื่อ 23 January 2009.
  4. Lovett, E. O. (1898). "Review: Vorlesungen über Differentialgleichungen mit bekannten infinitesimalen Transformationen". Bull. Amer. Math. Soc. 4 (4): 155–167. doi:10.1090/s0002-9904-1898-00476-7.
  5. Brooks, J. M. (1895). "Review: Vorlesungen über continuerliche Gruppen mit geometrischen und anderen Anwendungen". Bull. Amer. Math. Soc. 1 (10): 241–248. doi:10.1090/s0002-9904-1895-00283-9.
  6. Lovett, E. O. (1897). "Review: Geometrie der Berührungstransformationen". Bull. Amer. Math. Soc. 3 (9): 321–350. doi:10.1090/s0002-9904-1897-00430-x.
  7. Schilling, O. F. G. (1939). "Book Review: Sophus Lie's Gesammelte Abhandlungen. Geometrische Abhandlungen, Volumes I & II". Bulletin of the American Mathematical Society. 45 (7): 513–514. doi:10.1090/S0002-9904-1939-07032-8. ISSN 0002-9904.
  8. Carmichael, R. D. (1930). "Book Review: vol. IV of Sophus Lie's Gesammelte Abhandlungen (Samlede Avhandlinger, Norwegian edition published by Aschehoug)". Bulletin of the American Mathematical Society. 36 (5): 337–338. doi:10.1090/S0002-9904-1930-04950-2. ISSN 0002-9904. (with links to 1923 review of Vol. III, 1925 review of Vol. V, & 1928 review of Vol. VI)

อ้างอิง

[แก้]

ฐานข้อมูลอื่น

[แก้]