คุยกับผู้ใช้:Wichien999

ยินดีต้อนรับสู่วิกิพีเดียภาษาไทย

ยินดีต้อนรับคุณ Wichien999 สู่วิกิพีเดียภาษาไทย หน้าต่อไปนี้อาจเป็นประโยชน์แก่คุณ:

มือใหม่ขอแนะนำอย่างยิ่งให้คุณเริ่มจากแก้หรือต่อเติมบทความที่มีอยู่แล้วก่อน ไม่ควรรีบสร้างบทความด้วยตัวเองเพราะมักไม่ผ่านและถูกลบ

แนะนำเว็บ

และ

เรียนรู้การแก้ไข (ขอใช้เวลาอ่านไม่นานเพื่อให้ทราบพื้นฐาน)

อีกทางหนึ่ง อ่านหน้า การเข้ามีส่วนร่วมในวิกิพีเดีย ซึ่งสรุปทุกอย่างไว้หน้าเดียว

ฉันอ่านหมดแล้วยังไม่เข้าใจเลย

ถามที่แผนกช่วยเหลือ หรือ หรือ ใช้ แชตดิสคอร์ด

อย่าลืมลงชื่อในหน้าพูดคุย โดยการพิมพ์ --~~~~ จะปรากฏชื่อและวันเวลา

Hello Wichien999! Welcome to Thai Wikipedia. If you are not a Thai speaker, you can ask a question in our Guestbook.

-- New user message (พูดคุย) 09:17, 12 มีนาคม 2559 (ICT)

ทฤษฏีทางการศึกษากับการออกแบบระบบการสอน

บทนำ การศึกษาในศตวรรษที่ 21 ถือเป็นช่วงเวลาที่ท้าท้ายความสามารถของมนุษย์ เพราะเป็นยุคที่โลกต้องเผชิญกับความเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นอย่างรวดเร็ว และข้อมูลข่าวสารทุกอย่างไปได้ทุกมุมโลก การศึกษารูปแบบใหม่ เรียกว่าเป็นการจัดการศึกษายุคฐานแห่งเทคโนโลยี หรือ Technology Based Paradigm ดังนั้น การจัดการเรียนรู้ที่จะช่วยพัฒนาการศึกษาของไทยในศตวรรษใหม่ ต้องมีเป้าหมายใน การปรับเปลี่ยนการเรียนการสอนไปสู่กระบวนการเรียนรู้ร่วมกันของทั้งครูและผู้เรียนที่มุ่งเน้น “กระบวนการเรียนรู้สำคัญกว่าความรู้” และ “กระบวนการหาคำตอบสำคัญกว่าคำตอบ” โดยใช้ฐานคิด “ทักษะแห่งศตวรรษที่ 21” (21st Century skills) ที่พัฒนาโดยองค์กรภาคีเพื่อทักษะแห่งศตวรรษที่ 21 ซึ่งประกอบด้วย 3 ทักษะ สำคัญได้แก่ 1. ทักษะการเรียนรู้และนวัตกรรม มุ่งเน้นให้เกิดความสามารถในการคิดเชิงวิพากษ์ และแก้ปัญหาการสื่อสาร การสร้างความร่วมมือการคิดสร้างสรรค์และนวัตกรรม 2. ทักษะชีวิตและการประกอบอาชีพ มุ่งเน้นให้มีความสามารถในการยืดหยุ่นและปรับตัว มีเป้าหมายของชีวิตและความมุ่งมั่นเข้าใจสังคมและยอมรับ ความแตกต่างทางวัฒนธรรมมี ศักยภาพการผลิต และยอมรับการตรวจสอบมีความเป็นผู้นำและมีความรับผิดชอบ 3.ทักษะทางด้านข้อมูลข่าวสาร การสื่อสาร เทคโนโลยีมุ่งเน้นให้มีความสามารถใน การเข้าถึงสารสนเทศและสื่อต่าง ๆ ได้อย่างเหมาะสม สามารถจัดการ เชื่อมโยง ประเมินและสร้าง สารสนเทศ รวมถึงการประยุกต์ใช้เรื่องจริยธรรมและกฎหมายกับการใช้เทคโนโลยีสารสนเทศได้ ด้วยเหตุนี้เครื่องมือเสริมสร้างทักษะแห่งศตวรรษที่ 21 จึงเป็นเครื่องมือสำคัญในการยกระดับ การเรียนรู้ร่วมกันของทั้งผู้บริหารการศึกษา ครูและผู้เรียนบนฐานคิด “กระบวนการเรียนรู้สำคัญกว่า ความรู้” และ “กระบวนการหาคำตอบสำคัญกว่าคำตอบ” โดยใช้ฐานคิด “ทักษะแห่งศตวรรษที่ 21” (21st Century skills) เพื่อรองรับความท้าทายและการเปลี่ยนแปลงต่างๆที่จะเกิดขึ้นกับประเทศไทยใน ศตวรรษที่ 21 โดยมีโจทย์ที่มีความเร่งด่วนอย่างการเข้าสู่ประชาคมอาเซียน (ASEAN Community) การจัดการศึกษาในปัจจุบันจึงจำเป็นให้มีการจัดการศึกษาที่เตรียมพร้อมสำหรับการเปลี่ยนแปลง การออกแบบการสอนเป็นสิ่งที่มีความสำคัญต่อการพัฒนาการเรียนรู้ของผู้เรียน เพื่อให้บรรลุถึงผลสัมฤทธิ์ที่ต้องการ ซึ่งการออกแบบระบบการสอน เป็นการจัดกิจกรรมการเรียนการสอน ตลอดจนการสร้างและการพัฒนาสื่อการเรียนการสอนต่างๆ กระบวนการในการออกแบบการเรียนการสอนเพื่อให้ผู้เรียนเกิดทักษะ การออกแบบระบบการสอนจึงมีความสำคัญอย่างยิ่งในกระบวนการจัดการศึกษา

ความหมายของการศึกษา มาตราที่ 4 ของ พระราชบัญญัติการศึกษา พ.ศ. 2542 ได้ให้ความหมายของการศึกษาไว้ดังนี้ “การศึกษา” คือ กระบวนการเรียนรู้เพื่อความเจริญงอกงามของบุคคลและสังคม โดยการถ่ายทอดความรู้ การฝึก การอบรม การสืบสานทางวัฒนธรรม การสร้างสรรค์จรรโลงความก้าวหน้า ทางวิชาการ การสร้างองค์ความรู้อันเกิดจากการจัดสภาพแวดล้อม สังคม การเรียนรู้และปัจจัยเกื้อหนุนให้ บุคคลเรียนรู้อย่างต่อเนื่องตลอดชีวิต ทฤษฎีการศึกษา (Educational theory) การประยุกต์เอาหลักการและทฤษฎีทางการศึกษาไปใช้เป็นหลักในการจัดการศึกษานั้นกระทำกันหลายวิธี โดยทั่วไปมักจะใช้วิธีผสมผสานโดยเลือกสรรหลักการที่ดีของหลายทฤษฎีที่พอจะประมวลเข้าด้วยกันได้โดย ไม่ขัดแย้งกัน มาใช้เป็นแนวการจัดการศึกษา

ปรัชญาทางการศึกษา เป็นสิ่งกำหนดทิศทางของการจัดการศึกษา หรือเป้าหมายของการศึกษาที่กำหนดให้ผู้เรียนมีลักษณะเป็นอย่างไร ปรัชญาของหลักสูตรการศึกษาขั้นพื้นฐาน พ.ศ.2544 มีเป้าหมายเพื่อสร้างคนไทยให้เป็นคนดี มีปัญญา มีความสุข มีศักยภาพพร้อมที่จะแข่งขัน และร่วมมืออย่างสร้างสรรค์ในเวทีโลกได้ เพื่อให้การจัดการศึกษาขั้นพื้นฐานเป็นไปตามแนวนโยบายการจัดการศึกษาของประเทศ จึงกำหนดหลักการของหลักสูตรการศึกษาขั้นพื้นฐาน ไว้ดังนี้ 1. เป็นการศึกษาเพื่อความเป็นเอกภาพของชาติ มุ่งเน้นความเป็นไทยควบคู่กับความเป็นสากล 2. เป็นการศึกษาเพื่อปวงชน ที่ประชาชนทุกคนจะได้รับการศึกษาอย่างเสมอภาคและเท่าเทียมกัน โดยสังคมมีส่วนร่วมในการจัดการศึกษา 3. ส่งเสริมให้ผู้เรียนได้พัฒนาและเรียนรู้ด้วยตนเองอย่างต่อเนื่องตลอดชีวิต โดยถือว่า ผู้เรียนมีความสำคัญที่สุด สามารถพัฒนาตามธรรมชาติ และเต็มตามศักยภาพ 4. เป็นหลักสูตรที่มีโครงสร้างยืดหยุ่นทั้งด้านสาระ เวลา และการจัดการเรียนรู้ 5. เป็นหลักสูตรที่จัดการศึกษาได้ทุกรูปแบบ ครอบคลุมทุกกลุ่มเป้าหมาย สามารถเทียบโอนผลการเรียนรู้ และประสบการณ์

ในการจัดการเรียนรู้ให้เกิดประสิทธิภาพ ต้องเข้าใจหลักการพื้นฐานเกี่ยวกับวิธีการเรียนของมนุษย์ การจัดการศึกษาควรเข้าใจทฤษฎีที่เป็นพื้นฐานเกี่ยวกับวิธีการเรียนรู้ของมนุษย์ และทฤษฎีการเรียนรู้ของมนุษย์มีการเปลี่ยนแปลงตลอดเวลา แต่ทฤษฎีที่สำคัญและเป็นรากฐานในการเรียนรู้ของมนุษย์มีดังต่อไปนี้ 1. ทฤษฎีการเรียนรู้กลุ่มพฤติกรรมนิยม 2. ทฤษฎีการเรียนรู้กลุ่มพุทธิปัญญา 3. ทฤษฎีการเรียนรู้กลุ่มคอนสตรัคติวิสต์

ทฤษฎีการเรียนรู้กลุ่มพฤติกรรมนิยม

ทฤษฎีการเรียนรู้กลุ่มพฤติกรรมนิยม (Behaviorism)เป็นทฤษฎีที่กล่าวถึงธรรมชาติของมนุษย์ในลักษณะที่เป็นกลางคือไม่ดีไม่เลว(neutral-passive)การกระทำต่าง ๆของมนุษย์เกิดจากอิทธิพลของสิ่งแวดล้อมภายนอก หลักการจัดการเรียนการสอนตามทฤษฏีนี้จึงมักคำนึงถึงความพร้อมความสามารถและเวลาที่ผู้เรียนจะเรียนได้ดีที่สุด การจัดการเรียนการสอนควรให้ทางเลือกที่หลากหลายเพื่อตอบสนองระดับความสามารถของผู้เรียนพฤติกรรมของมนุษย์เกิดจากการตอบสนองต่อสิ่งเร้า(stimulus-response)การเรียนรู้เกิดจากการเชื่อมโยงระหว่างสิ่งเร้าและการตอบสนองกลุ่มพฤติกรรมนิยมให้ความสนใจกับพฤติกรรมมาก เพราะพฤติกรรมเป็นสิ่งที่เห็นได้ชัดคือทฤษฎีการวางเงื่อนไข (Conditioning Theory) ประกอบด้วยทฤษฏีย่อย4 ทฤษฏี ดังนี้ 1) ทฤษฏีการวางเงื่อนไขแบบอัตโนมัติของพาฟลอฟ(Pavlov’s Classical Conditioning) เน้นการตอบสนองต่อสิ่งเร้าที่วางเงื่อนไข สรุปแนวคิดตามทฤษฏีนี้ได้ว่า การเรียนรู้ของสิ่งมีชีวิตเกิดจากการตอบสนองต่อสิ่งเร้าที่วางเงื่อนไข 2) ทฤษฏีการวางเงื่อนไขแบบอัตโนมัติของวัตสัน(Watson’s Classical Conditioning) เน้นการตอบสนองต่อสิ่งเร้าที่วางเงื่อนไขเช่นกัน สรุปแนวคิดตามทฤษฏีนี้ได้ว่า การเรียนรู้จะคงทนถาวรหากมีการให้สิ่งเร้าที่สัมพันธ์กันนั้นควบคู่กันไปอย่างสม่ำเสมอ 3) ทฤษฏีการวางเงื่อนไขแบบต่อเนื่องของกัทธรี(Guthrie’s Contiguous Conditioning) เน้นหลักการจูงใจ สรุปแนวคิดตามทฤษฏีนี้ได้ว่า การเรียนรู้เมื่อเกิดขึ้นแล้วแม้เพียงครั้งเดียว ก็นับว่าได้เรียนรู้แล้วไม่จำเป็นต้องทำซ้ำอีก 4) ทฤษฏีการวางเงื่อนไขแบบโอเปอร์แรนต์ของสกินเนอร์(Skinner’s Operant Conditioning) เน้นการเสริมแรงหรือให้รางวัล สรุปแนวคิดตามทฤษฏีนี้ได้ว่า การกระทำใดๆ ถ้าได้รับการเสริมแรงจะมีแนวโน้มที่จะเกิดขึ้นอีก การเสริมแรงที่แปรเปลี่ยนทำให้การตอบสนองคงทนกว่าการเสริมแรงที่ตายตัว การจัดการเรียนการสอนตามทฤษฏีนี้จึงเน้นที่การเสนอสิ่งเร้าในการเรียนการสอน การจัดกิจกรรมอย่างต่อเนื่อง มีการแสริมแรงหรือให้รางวัลเพื่อให้ผู้เรียนเกิดความพึงพอใจที่จะเรียน สรุปความคิดพื้นฐานของทฤษฎีการเรียนรู้พฤติกรรมนิยม 1. พฤติกรรมทุกอย่างเกิดขึ้นโดยการเรียนรู้และสามารถจะสังเกตได้ 2. พฤติกรรมแต่ละชนิดเป็นผลรวมของการเรียนที่เป็นอิสระหลายอย่าง 3. แรงเสริม (Reinforcement) ช่วยทำให้พฤติกรรมเกิดขึ้นได้

ทฤษฎีการเรียนรู้กลุ่มพุทธิปัญญา ทฤษฎีปัญญาเป็นกระบวนการทางสติปัญญาในการสร้างความรู้ความเข้าใจให้กับตนเองด้วยการสร้างเสริมประสบการณ์ในรูปแบบต่างๆ เพื่อเชื่อมโยงประสบการณ์เดิมกับประสบการณ์ใหม่ ทาให้เกิดการเรียนรู้ได้ 2 ลักษณะ คือ การหยั่งรู้ (insight) และการรับรู้(perception) ได้ดีขึ้น ผู้เรียนจะเข้าใจและมองเห็นแนวทางการแก้ปัญหาได้ง่ายขึ้น ส่วนทฤษฎีการเรียนรู้ทางสังคม (Social Learning Theory) เน้นว่าการเรียนรู้เกิดจากการที่มนุษย์มีส่วนร่วม หรือการมีปฏิสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์กับสิ่งแวดล้อมรอบตัว และมีพฤติกรรม แตกต่างกันตามลักษณะนิสัยส่วนตัว และแรงกระตุ้นที่เป็นปัจจัยของความสัมพันธ์กับสิ่งแวดล้อมนั้น เป็นทฤษฎีที่ให้ความสำคัญกับบริบททางสังคม (social context) และการมีปฏิสัมพันธ์ ลักษณะการเรียนรู้เป็นการเรียนรู้บทบาทและมีพฤติกรรมตามต้นแบบในสังคม คำว่า “บริบททางสังคม” ตามทฤษฎีเกี่ยวกับบริบททางสังคม (Theory of Social Context) ได้ให้ความหมายว่า เป็นสภาพเงื่อนไขที่กำหนดแบบแผนความสัมพันธ์ของบุคคลที่มีความเกี่ยวข้องกัน ได้แก่ บทบาทความรับผิดชอบ และความคาดหวังของผู้เรียนและผู้สอน ซึ่งมีลักษณะสำคัญ 5 ประการ คือ 1) ความเคารพซึ่งกันและกัน 2) ความรับผิดชอบร่วมกันและความมุ่งหวังที่มีต่อเป้าหมายร่วมกัน 3) การสื่อสารและรวบข้อมูลย้อนกลับที่มีประสิทธิภาพ 4) ความร่วมมือและความเต็มใจที่จะจัดการกับปัญหาความขัดแย้งด้วยวิธีที่เหมาะสม 5) ความรู้สึกปลอดภัยไว้วางใจในห้องเรียน

ดังนั้น การสร้างบรรยากาศที่เอื้อให้เกิดการเรียนรู้จึงเป็นบทบาทที่สำคัญทั้งผู้เรียนและผู้สอนร่วมกัน นอกจากนี้ ความสัมพันธ์ระหว่างผู้เรียนด้วยกันและการเรียนแบบมีส่วนร่วม เป็นกระบวนการที่สำคัญต่อการเรียนรู้ทางสังคม ทฤษฎีการเรียนรู้ทางสังคม เป็นกระบวนการขัดเกลาทางสังคมที่รวมถึงการศึกษาด้วย จะมีอิทธิพลต่อพฤติกรรมที่แสดงความเป็นอิสระจากแรงจูงใจภายนอกที่สร้างขึ้น ได้แก่ รางวัลและการลงโทษที่กำหนดขึ้นให้สอดคล้องกับมาตรฐาน ให้มากำกับควบคุมพฤติกรรมของเรา (self – regulation) จึงต้องมีการตั้งมาตรฐานที่เป็นจริงและเหมาะสม และตั้งเป้าหมายย่อย ๆ เพื่อไปสู่เป้าหมายปลายทาง ทฤษฎีนี้จึงเน้นการรู้จักตนเอง และการแสวงหากลยุทธ์ที่จะกำกับควบคุมตนเอง เพื่อการเรียนรู้อย่างต่อเนื่อง และเราต้องสร้างความมั่นใจในตนเอง และสร้างแรงจูงใจในการเรียนและพัฒนากลยุทธ์ในการเรียนจากการเรียนรู้ร่วมกับผู้อื่น

ทฤษฎีการเรียนรู้ตามแนวคอนสตรัคติวิซึม (Finding IT Consulting, มมป.) ทฤษฎีคอนสตรัคติวิสต์ (Constructivist Theory) เป็นทฤษฎีที่ว่าด้วยการสร้างความรู้ ได้มีการเปลี่ยนจากเดิมที่เน้นการศึกษาปัจจัยภายนอกมาเป็น สิ่งเร้าภายใน ซึ่งได้แก่ ความรู้ความเข้าใจ หรือกระบวนการรู้คิด กระบวนการคิด(Cognitive processes) ที่ช่วยส่งเสริมการเรียนรู้ จากผลการศึกษาพบว่า ปัจจัยภายในมีส่วนช่วยทำให้เกิดการเรียนรู้อย่างมีความหมาย และความรู้เดิมมีส่วนเกี่ยวข้องและเสริมสร้างความเข้าใจของผู้เรียน แนวคิดของทฤษฎีคอนสตรัคติวิสซึม(Constructivism) การเรียนรู้เป็นกระบวนการที่เกิดขึ้นภายในของผู้เรียน โดยมีผู้เรียนเป็นผู้สร้างความรู้จากความสัมพันธ์ระหว่างสิ่งที่พบเห็นกับความรู้เดิมที่มีมาก่อน โดยพยายามนำความเข้าใจเกี่ยวกับเหตุการณ์และปรากฏการณ์ที่ตนได้พบเห็นมาสร้างเป็นโครงสร้างทางปัญญา โดยการเชื่อมโยงกับประสบการณ์เดิมของตนเอง เพื่อให้ปรับเข้าสู่สภาพสมดุล ของแต่ละบุคคล หรือเกิดการเรียนรู้ หลักการสำคัญ 2 ประการสำหรับการนำทฤษฎีไปใช้ในการจัดการเรียนรู้ได้แก่ 1. การเรียนรู้เป็นกระบวนการที่ลงมือปฏิบัติ ประสบการณ์เดิมและการค้นหาวิธีการแก้ปัญหาเป็นสิ่งที่จำเป็นต่อการดูดซึมและการปรับโครงสร้างทางปัญญาวิธีการนำเสนอสารสนเทศเป็นสิ่งสำคัญ เมื่อสารสนเทศถูกนำเข้ามาในฐานที่เป็นสิ่งที่ช่วยแก้ปัญหา อาจจะทำหน้าที่เป็นเครื่องมือมากกว่าจะเป็นข้อเท็จจริงอย่างแท้จริง 2. การเรียนรู้ควรเป็นองค์รวม เน้นสภาพจริงและสิ่งที่เป็นจริง

ไฟล์:System001.gif

ภาพที่ 1 องค์ประกอบของระบบ

การออกแบบระบบการสอน การออกแบบระบบการสอนเป็นกระบวนการ(Instructional Design as a process) การออกแบบระบบการสอนเป็นการพัฒนาด้านการเรียนการสอนอย่างมีระบบ โดยการนำ ทฤษฎีการเรียนรู้และการสอนมาใช้เพื่อประกันคุณภาพด้านการเรียนการสอนเป็นกระบวนการทั้งหมดของการวิเคราะห์ความต้องการการเรียน เป้าหมายการเรียนรู้และการพัฒนาระบบการถ่ายทอดเพื่อให้ตอบสนองความต้องการดังกล่าว การออกแบบการสอนจะรวมไปถึงการพัฒนาสื่อการเรียนการสอนตลอดจนกิจกรรมการเรียนการสอนการนำไปใช้และการประเมินผลทั้งด้านการสอนและเกี่ยวกับผู้เรียนด้วย การออกแบบระบบการเรียนการสอนและพัฒนาระบบการเรียนการสอนเป็นการนำวิธีระบบมาใช้ หรือการวางแผน

วิธีระบบ (System approach) วิธีระบบ คือแนวทางในการพิจารณาและแก้ไขปัญหา เป็นการจัดสิ่งต่างๆในการทำงานอย่างเป็นระเบียบเรียบร้อยเป็นการวางแผนเพื่อป้องกันความสับสน อาจมีการออกกฎระเบียบในการทำงานเพื่อขจัดความขัดแย้งระหว่างผู้ร่วมงานหรือผู้ที่อยู่ในระบบ ระบบยังเอื้อให้เกิดความสะดวกรวดเร็วไม่ซ้ำซ้อนในการทำงาน ทำให้ทำงานงานง่ายประหยัดเวลาและงบประมาณ การทำงานจะสำเร็จตามวัตถุประสงค์ที่ตั้งไว้อย่างมีประสิทธิภาพและประสิทธิผล

ภาพที่ 1 องค์ประกอบของระบบ ระบบการเรียนการสอน ระบบการเรียนการสอน เป็นเรื่องเกี่ยวกับกระบวนการเรียนการสอน ที่มีการจัดให้ผู้สอนและผู้เรียนมี ปฏิสัมพันธ์กัน โดยที่มีจุดมุ่งหมายของการปฏิสัมพันธ์นี้คือการเอื้ออำนวยให้ผู้เรียนเกิดการเรียนรู้มากที่สุด (กิดานันท์ มลิทอง,2548) แนวคิดของวิธีระบบ ถือได้ว่าเป็นรากฐานของระบบการเรียนการสอน โดยเฉพาะความเชื่อที่ว่า ระบบจะประกอบด้วยองค์ประกอบต่าง ๆ ที่ทำงานสัมพันธ์กัน และระบบสามารถปรับปรุง ปรับทิศทางของตนเองได้ จากการตรวจสอบจากข้อมูลป้อนกลับ (Feedback) วิธีระบบถูกนำมาใช้ในระบบการศึกษาและได้รับการพัฒนา ปรับปรุงขึ้นเป็นลำดับ โดยได้มีผู้พัฒนารูปแบบการสอน (Model) ขึ้นหลากหลายรูปแบบ รูปแบบเหล่านี้เรียกชื่อว่า ระบบการออกแบบการเรียนการสอน (instructional design systems) หรือเรียกสั้นลงไปอีกว่า การออกแบบการเรียนการสอน (instructional design) การออกแบบการเรียนการสอนจะประกอบด้วยองค์ประกอบที่เป็นขั้นตอนต่าง ๆ ที่อาศัยหลักการและทฤษฎีสนับสนุนจากองค์ความรู้และการวิจัยทางการศึกษา

การออกแบบการเรียนการสอน กิจกรรมการออกแบบการเรียนการสอน (instructional design) นั้นไม่ใช่กิจกรรมการออกแบบและสร้างระบบการสอนขึ้นใหม่ แต่เป็นกระบวนการนำรูปแบบ (model) ที่มีผู้คิดสร้างไว้แล้วมาใช้ตามขั้นตอน (step) ต่าง ๆ ที่เจ้าของรูปแบบนั้นกำหนดไว้อาจจะมีคำถามว่า ถ้าไม่ได้ออกแบบระบบเอง ทำไมจึงใช้คำว่า “ ออกแบบการเรียนการสอน” คำตอบที่ชัดเจนก็คือ ผู้ใช้รูปแบบ (model) ของการสอนนั้นจำเป็นต้องออกแบบตามขั้นตอนต่าง ๆ ของรูปแบบนั้น ๆ ทั้งนี้เนื่องจากรูปแบบ (model) ที่มีผู้สร้างไว้ให้นั้นเป็นเพียงกรอบและแนวทางในการดำเนินงานเท่านั้น รายละเอียดต่างๆ ภายในขั้นตอนจะแตกต่างกันออกไปตามสภาพปัญหา จุดมุ่งหมายของการเรียนการสอน ลักษณะของผู้เรียน และเงื่อนไขต่าง ๆ

องค์ประกอบของการออกแบบการเรียนการสอน การออกแบบการเรียนการสอนให้หลักการแนวทางของระบบ ดังนั้นในการออกแบบการเรียนการสอนจึงประกอบด้วยองค์ประกอบต่าง ๆ ที่สัมพันธ์กันอย่างแยกไม่ได้ และในกระบวนการออกแบบการเรียนการสอนก็จะมีกลไกในการปรับปรุงแก้ไขตัวเอง อันได้แก่ กระบวนการใช้ข้อมูลป้อนกลับ (Feedback) จากการประเมินผลที่เรียกว่า การประเมินผลเพื่อการปรับปรุง (formative evaluation) เนื่องจากมีรูปแบบ (Model) สำหรับนำไปใช้ในการออกแบบการเรียนการสอนอยู่มากมายจึงมีความหลากหลายในองค์ประกอบในรูปแบบนั้น ๆ แต่อย่างไรก็ตาม รูปแบบการเรียนการสอนใด ๆ ก็จะยึดแนวทางของรูปแบบดั้งเดิม (generic model)

รูปแบบดั้งเดิม (Generic model) 1. การวิเคราะห์ (Analysis) 2. การออกแบบ (Design) 3. การพัฒนา (Development) 4. การนำไปใช้ (Implementation) 5. การประเมินผล (Evaluation)

ADDIE MODEL คือการออกแบบระบบการเรียนการสอน กล่าวคือกระบวนการพัฒนาโปรแกรมการสอน จากจุดเริ่มต้นจนถึงจุดสิ้นสุด มีแบบจำลองจำนวนมากมายที่นักออกแบบการสอนใช้ และสำหรับตามความประสงค์ทางการสอนต่างๆ กระบวนการออกแบบการเรียนการสอน

ขั้นการวิเคราะห์ (Analysis) ขั้นตอนการวิเคราะห์เป็นรากฐานสำหรับขั้นตอนการออกแบบการสอนขั้นตอนอื่นๆ ในระหว่างขั้นตอนนี้ คุณจะต้องระบุปัญหา, ระบุแหล่งของปัญหา และวินิจฉัยคำตอบที่ทำได้ ขั้นตอนนี้อาจประกอบด้วยเทคนิคการวินิจฉัยเฉพาะ เช่น การวิเคราะห์ความต้องการ(ความจำเป็น) , การวิเคราะห์งาน, การวิเคราะห์ภารกิจ ผลลัพธ์ของขั้นตอนนี้มักประกอบด้วย เป้าหมาย และ รายการภารกิจที่จะสอน ผลลัพธ์เหล่านี้จะถูกนำเข้าไปยังขั้นตอนการออกแบบต่อไป

ขั้นการออกแบบ (Design) ขั้นตอนการออกแบบเกี่ยวข้องกับการใช้ผลลัพธ์จากขั้นตอนการวิเคราะห์ เพื่อวางแผนกลยุทธ์สำหรับพัฒนาการสอน ในระหว่างขั้นตอนนี้คุณจะต้องกำหนดโครงร่างวิธีการให้บรรลุถึงเป้าหมายการสอน ซึ่งได้รับการวินิจฉัยในระหว่างขั้นตอนการวิเคราะห์ และขยายผลสารัตถะการสอน ประกอบด้วยรายละเอียดแต่ละส่วน ดังนี้ 1. การออกแบบ Courseware (การออกแบบบทเรียน) ซึ่งจะประกอบด้วยส่วนต่างๆ ได้แก่ วัตถุประสงค์เชิงพฤติกรรม เนื้อหา แบบทดสอบก่อนบทเรียน (Pre-test) สื่อ กิจกรรม วิธีการนำเสนอ และแบบทดสอบหลังบทเรียน (Post-test) 2. การออกแบบผังงาน (Flowchart) และการออกแบบบทดำเนินเรื่อง (Storyboard)(ขั้นตอนการเขียนผังงานและสตอรี่บอร์ดของ อลาสซี่) 3. การออกแบบหน้าจอภาพ (Screen Design)การออกแบบหน้าจอภาพ หมายถึง การจัดพื้นที่ของจอภาพเพื่อใช้ในการนำเสนอเนื้อหา ภาพ และส่วนประกอบอื่นๆ สิ่งที่ต้องพิจารณา มีดังนี้ 1. การกำหนดความละเอียดภาพ (Resolution) 2. การจัดพื้นที่แต่ละหน้าจอภาพในการนำเสนอ 3. การเลือกรูปแบบและขนาดของตัวอักษรทั้งภาษาไทยและภาษาอังกฤษ 4. การกำหนดสี ได้แก่ สีของตัวอักษร (Font Color) ,สีของฉากหลัง (Background),สีของส่วนอื่นๆ 5. การกำหนดส่วนอื่นๆ ที่เป็นสิ่งอำนวยความสะดวกในการใช้บทเรียน ขั้นการพัฒนา (Development) ขั้นตอนการพัฒนาสร้างขึ้นบนบนขั้นตอนการวิเคราะห์และการออกแบบ จุดมุ่งหมายของขั้นตอนนี้คือ สร้างแผนการสอนและสื่อของบทเรียน ในระหว่างขั้นตอนนี้คุณจะต้องพัฒนาการสอน และสื่อทั้งหมดที่ใช้ในการสอน และเอกสารสนับสนุนต่างๆ

ขั้นการนำไปใช้ (Implementation) เป็นขั้นตอนการดำเนินการให้เป็นผล หมายถึงการนำส่งที่แท้จริงของการสอน ไม่ว่าจะเป็นรูปแบบชั้นเรียน หรือห้องทดลอง หรือรูปแบบใช้คอมพิวเตอร์เป็นฐานก็ตาม จุดมุ่งหมายของขั้นตอนนี้คือการนำส่งการสอนอย่างมีประสิทธิภาพและประสิทธิผล ขั้นตอนนี้จะต้องให้การส่งเสริมความเข้าใจของผู้เรียนในสารปัจจัยต่างๆ, สนับสนุนการเรียนรอบรู้ของผู้เรียนในวัตถุประสงค์ต่างๆ และ เป็นหลักประกันในการถ่ายโอนความรู้ของผู้เรียนจากสภาพแวดล้อมการเรียนไปยังการงานได้เป็นการนำบทเรียนคอมพิวเตอร์ไปใช้ โดยใช้กับกลุ่มตัวอย่างมาย เพื่อตรวจสอบความเหมาะสมของบทเรียนในขั้นต้น หลังจากนั้น จึงทำการปรับปรุงแก้ไขก่อนที่จะนำไปใช้กับกลุ่มเป้าหมายจริง เพื่อหาประสิทธิภาพของบทเรียน และนำไปให้ผู้เชี่ยวชาญตรวจสอบความเหมาะสมและประสิทธิภาพ

ขั้นการประเมินผล (Evaluation) การประเมินผล คือ การเปรียบเทียบกับการเรียนการสอนแบบปกติ โดยแบ่งผู้เรียนออกเป็น 2 กลุ่ม เรียนด้วยบทเรียน ที่สร้างขึ้น 1 กลุ่ม และเรียนด้วยการสอนปกติอีก 1 กลุ่ม หลังจากนั้นจึงให้ผู้เรียนทั้งสองกลุ่ม ทำแบบทดสอบชุดเดียวกัน และแปลผลคะแนนที่ได้ สรุปเป็นประสิทธิภาพของบทเรียนขั้นตอนนี้วัดผลประสิทธิภาพและประสิทธิผลของการสอน การประเมินผลเกิดขึ้นตลอดกระบวนการออกแบบการสอนทั้งหมด กล่าวคือ ภายในขั้นตอนต่างๆ และระหว่างขั้นตอนต่างๆ และภายหลังการดำเนินการให้เป็นผลแล้ว การประเมินผล อาจจะเป็นการประเมินผลเพื่อพัฒนา (Formative evaluation) หรือการประเมินผลรวม (Summative evaluation) โดยสองขั้นตอนนี้จำดำเนินการดังนี้

การประเมินผลเพื่อพัฒนา (Formative evaluation) ดำเนินการต่อเนื่องในภายในและระหว่างขั้นตอนต่างๆ จุดมุ่งหมายของการประเมินผลชนิดนี้ คือ เพื่อปรับปรุงการสอนก่อนที่จะนำแบบฉบับขั้นสุดท้ายไปใช้ให้เป็นผล

การประเมินผลรวม (Summative evaluation) โดยปกติเกิดขึ้นภายหลังการสอน เมื่อแบบฉบับขั้นสุดท้ายได้รับการดำเนินการใช้ให้เป็นผลแล้ว การประเมินผลประเภทนี้จะประเมินประสิทธิผลการสอนทั้งหมด ข้อมูลจากการประเมินผลรวมโดยปกติมักจะถูกใช้เพื่อการตัดสินใจเกี่ยวกับการสอน ( เช่นจะซื้อชุดการสอนนั้นหรือไม่ หรือจะดำเนินการต่อไปหรือไม่) (MSU Knowledge Management มหาวิทยาลัยมหาสารคราม,2557:ออนไลน์)

ทฤษฏีทางการศึกษากับการออกแบบระบบการสอน

สุมาลี ชัยเจริญ(2557) ได้กล่าวว่า นักเทคโนโลยีทางการศึกษาจำเป็นต้องออกแบบระบบการเรียนการสอนให้สอดคล้องกับทฤษฏีทางการศึกษา โดยใช้พื้นฐานความเชื่อเพื่อก่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลงในตัวของผู้เรียน ซึ่งประกอบไปด้วย ทฤษฎีการเรียนรู้กลุ่มพฤติกรรมนิยม ทฤษฎีการเรียนรู้กลุ่มพุทธิปัญญา และทฤษฎีการเรียนรู้กลุ่มคอนสตรัคติวิสต์ โดยออกแบบระบบการสอนให้สอดคล้องกับทฤษฎีการเรียนรู้ดังต่อไปนี้

การออกแบบระบบการสอนตามแนวทฤษฎีกลุ่มพฤติกรรมนิยม การออกแบบตามแนวความคิดกลุ่มพฤติกรรมนิยมเป็นแนวคิด ของการเรียนรู้คือ การเปลี่ยนแปลงพฤติกรรม ซึ่งเป็นผลมาจากประสบการณ์ที่บุคคลมีความปฏิสัมพันธ์กับสิ่งแวดล้อมหรือจากการฝึกหัด ในการออกแบบการสอนที่เป็นรายบุคคล ซึ่งเป็นกระบวนการเชิงเส้น(Linear Process) มีการวางแผนที่เป็นลำดับขั้นตอนและดำเนินไปตามลำดับ มีรูปแบบระบบการเรียนการสอน สามารถแบ่งขั้นตอนได้ 5 ขั้นตอนคือ ขั้นที่ 1 การวิเคราะห์(Analysis) ขั้นที่ 2 การออกแบบ(Design) ขั้นที่ 3 การผลิต(Production)และการพัฒนา(Development) ขั้นที่ 4 การนำไปใช้(Implementation) ขั้นที่ 5 การปรับปรุง(Maintenance and revision )

การออกแบบระบบการสอนตามแนวทฤษฎีกลุ่มพุทธิปัญญานิยม การเรียนรู้ตามแนวทฤษฎีของกลุ่มพุทธิปัญญานิยมได้ เน้นเชิงพุทธิปัญญา(Cognitive) มากกว่าเชิงพฤติกรรม(Behavioral) การเรียนรู้เป็นผลจากการจัดหมวดหมู่ความจำ(Memory)ลงสู่โครงสร้างทางปัญญา(Cognitive structure)ซึ่งเรียกว่าเมลทอลโมเดล(Mental Model) ดังนั้นแนวคิดในการออกแบบการออกแบบระบบการสอนตามแนวทฤษฎีกลุ่มพุทธิปัญญานิยม ประกอบไปด้วย พื้นฐานเชิงทฤษฎีที่มีการหลอมรวมทั้งความรู้เกี่ยวกับการออกแบบการสอนและกำหนดวิธีในการออกแบบการเรียนการสอน เป็นวิธีการสำหรับการนำเสนอความรู้ที่มีวัตถุประสงค์เพื่อการตัดสินใจเกี่ยวกับการเรียนการสอน เป็นการรวบรวมระบบเชี่ยวชาญในแต่ละส่วนจะมีฐานความรู้ที่เกี่ยวข้องกับการตัดสินใจในการออกแบบการเรียนการสอนที่เฉพาะหรือชุดของการตัดสินใจ มีห้องสมุดสำหรับการจัดการเรียนการสอนและความสามารถที่จะเพิ่มรายการใหม่หรือที่มีมาก่อนในห้องสมุด โปรแกรมออนไลน์ที่เป็นที่ปรึกษาเชิงปัญญาที่ให้การบริการผู้เรียนในลักษณะที่เป็นพลวัตรระหว่างการเรียนการสอนที่อาศัยพื้นฐานที่มีการสนทนากับผู้เรียน

การออกแบบระบบการสอนตามแนวทฤษฎีกลุ่มคอนสตรัคติวิสต์ คอนสตัคติวิสต์ (สุมาลี ชัยเจริญ, 2554)เป็นกรอบแนวคิดเชิงทฤษฎีที่ไม่ได้เป็นโมเดลเฉพาะของการออกแบบการสอน และให้ความสำคัญกับความวับซ้อนและมุมมองที่หลากหลาย ที่ตอบสนองฐานความรู้ของสังคมการเรียนรู้ตลอดชีวิตรวมทั้งเป็นการเน้นพัฒนาผู้เรียนให้เป็นผู้สร้างมากว่าผู้รับดังนั้นแนวในการออกแบบระบบการสอนจึงมุ่งเน้นดังต่อไปนี้ 1. มุ่งเน้นการสร้างการเรียนรู้(Learning constructed) การเรียนรู้เป็นกระบวนการสร้างผู้เรียนสร้างสิ่งแทนความรู้ภายใน 2. การเรียนรู้เป็นการแปลความหมายของตนเอง(Personal interpretation) การเรียนรู้เป็นผลที่เกิดจากการแปลความหมายที่อาศัยประสบการณ์แต่ละคน 3. การเรียนรู้เกิดจากการลงมือทำ(Active Learning) การเรียนรู้เป็นกระบวนการที่เกิดจาการกระทำ สร้างความหมายที่พัฒนาจากพื้นฐานของประสบการณ์ 4. การร่วมมือกันเรียนรู้(Collaboration learning)การพัฒนาแนวคิดที่เกิดจากการร่วมมือกันแก้ปัญหาและเสนอแนวคิดหรือมุมมองที่หลากหลาย 5. การเรียนรู้ที่เหมาะสม (Situated Learning) การเรียนรู้ที่เกิดขึ้นในสภาพจริงหรือบริบทที่เหมาะสม 6. การทดสอบเชิงบูรณา(Testing integrated) การการทดสอบควรเป็นสิ่งที่บูรณาการเข้ากันได้กับภารกิจการเรียนรู้ ไม่ควรเป็นกิจกรรมที่แยกจากภารกิจการเรียนรู้ 7. เน้นการประเมินผลเพื่อปรับปรุง(Formative evaluation) 8. เน้นข้อมูลเชิงอัตนัย(Subjective)

สรุป การจัดการศึกษาในปัจจุบันจึงจำเป็นให้มีการจัดการศึกษาที่เตรียมพร้อมสำหรับการเปลี่ยนแปลง การออกแบบการสอนเป็นสิ่งที่มีความสำคัญต่อการพัฒนาการเรียนรู้ของผู้เรียน เพื่อให้บรรลุถึงผลสัมฤทธิ์ที่ต้องการ ซึ่งการออกแบบระบบการสอน เป็นการจัดกิจกรรมการเรียนการสอน ตลอดจนการสร้างและการพัฒนาสื่อการเรียนการสอนต่างๆ กระบวนการในการออกแบบการเรียนการสอนเพื่อให้ผู้เรียนเกิดทักษะ การออกแบบระบบการสอนจึงมีความสำคัญอย่างยิ่งในกระบวนการจัดการศึกษา การออกแบบระบบการสอนต้องใช้ทฤษฎีทางการศึกษาที่เกี่ยวข้องเป็นฐานความคิด ในการออกแบบระบบการสอน ทฤษฎีการศึกษาเป็นข้อความที่อธิบายปรากฏการณ์ต่าง ๆ เกี่ยวกับการเรียนรู้ของมนุษย์ซึ่ง บทบาทของทฤษฎีการศึกษาที่มีต่อการออกแบบระบบการสอนคือ 1) ใช้เป็นกรอบแนวคิดในการออกแบบระบบการสอน 2) ช่วยในการจัดเนื้อหา ออกแบบกิจกรรมการสอน ให้ เหมาะกับผู้เรียน 3) ช่วยปรับพฤติกรรมการเรียนรู้ของผู้เรียน และ 4) ช่วยในการวางแบบแผนการเรียนรู้ และทบทวน ค้นคว้า ส่งเสริมการเรียนรู้ของผู้เรียนได้อย่างเป็นระบบตลอดจนสนองความต้องการของสังคมการเรียนรู้ตลอดชีวิต เป็นการเตรียมความพร้อมในการจัดการศึกษาเพื่อพัฒนาทักษะแห่งศตวรรษที่ 21 ได้อย่างสมบูรณ์

--Wichien999 (พูดคุย) 10:18, 12 มีนาคม 2559 (ICT)