ข้ามไปเนื้อหา

คลองหัวกระบือ

จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี
คลองหัวกระบือ
คลองเฉลิมชัยพัฒนา
คลองหัวกระบือบริเวณวัดหัวกระบือ
ระบบอุทกวิทยา
แอ่งสมุทรมหาสมุทรแปซิฟิก
ลุ่มน้ำประธานลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยา
ชื่อแหล่งน้ำคลองหัวกระบือ
คลองเฉลิมชัยพัฒนา
ข้อมูลทั่วไป
ประเภทคลองธรรมชาติ
ที่ตั้งของต้นน้ำคลองหัวกระบือ: คลองเฉลิมชัยพัฒนา
คลองเฉลิมชัยพัฒนา: คลองสนามชัย
ท้ายน้ำคลองหัวกระบือ: จุดตัดระหว่างคลองนากับคลองขุนราชพินิจใจ
คลองเฉลิมชัยพัฒนา: จุดตัดระหว่างคลองหัวกระบือกับคลองบางขโมย

คลองหัวกระบือ และ คลองเฉลิมชัยพัฒนา เป็นคลองในแขวงท่าข้าม เขตบางขุนเทียน กรุงเทพมหานคร แยกจากคลองสนามชัย ไหลลงทิศใต้ไปบรรจบกับคลองอีกสองสาย คือ คลองนาและคลองขุนราชพินิจใจ

ประวัติ

[แก้]

คลองหัวกระบือมีชุมชนเก่าแก่ บริเวณวัดหัวกระบือซึ่งเป็นวัดโบราณ[1] วัดหัวกระบือสร้างขึ้นเมื่อ พ.ศ. 2281 ปรากฏหลักฐานใน นิราศนรินทร์ (พ.ศ. 2352) และ นิราศสามเณรกลั่น (ประมาณ พ.ศ. 2376) รวมถึงพบสมุดข่อยสมัยอยุธยาตอนปลาย จารึกบอกศักราชไว้ว่าจารขึ้นเมื่อ พ.ศ. 2286

แผนที่ที่ชาวยุโรปเขียนขึ้นเมื่อสมัยสมเด็จพระเจ้าปราสาททอง และคัดลอกกันต่อมาในแผ่นดินสมเด็จพระนารายณ์มหาราช มีพิมพ์รวมอยู่ในจดหมายเหตุลาลูแบร์ มีชื่อหนึ่งที่ระบุด้วยอักษรโรมันว่า Banquebeux บอกตำบลบ้านที่อยู่บนเส้นทางคลองด่าน ซึ่งก็ดูใกล้เคียงกับชื่อย่าน "หัวกระบือ" ต่อมาภายหลังมีการขุดคลองลัดโคกขามในแผ่นดินสมเด็จพระเจ้าเสือและสมเด็จพระเจ้าท้ายสระจึงทำให้คลองหัวกระบือเป็นเส้นทางสาขาที่แยกออกไปต่างหาก[2]

จากแผนที่กรุงเทพ ร.ศ. 120 (พ.ศ. 2444) ปรากฏว่าทั้งคลองด่าน คลองสนามชัย และคลองหัวกระบือเป็นคลองเดียวกันและต่อเนื่องกันลงไปทางทิศใต้ และมีลักษณะภูมิประเทศและเส้นทางน้ำที่เป็นหลักฐานให้เชื่อว่าเป็นเส้นทางน้ำเก่าที่ติดต่อทะเลได้ ทะเลในอดีตอยู่ลึกเข้ามาในแผ่นดินแถบหมู่บ้านลูกวัวในปัจจุบัน เมื่อชายฝั่งทะเลลดลงมาที่ตำแหน่งปัจจุบัน จึงมีการคลองขุดราชพินิจใจต่อจากคลองหัวกระบือติดต่อกับทะเล

ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร พระองค์มีพระราชดำริให้ขุดคลองลัดคลองหัวกระบือที่มีสภาพคดเคี้ยวมากเป็นเส้นตรง (ในปัจจุบันคือคลองเฉลิมชัยพัฒนา) เพื่อให้เกิดเป็นเส้นทางเร่งระบายน้ำลงสู่ทะเล ช่วยแก้ปัญหาน้ำท่วม ทำให้เกิดเกาะกลางน้ำหลายเกาะ เช่น เกาะไทรงาม เกาะพอเพียง เกาะคุณกะลา เกาะประลองยุทธ เกาะต้นจาก เกาะวังมัจฉา เกาะมะพร้าวเล็ก เกาะมะพร้าวใหญ่ เกาะเฝ้าทรัพย์ เป็นต้น ภายหลังกรุงเทพมหานครมีโครงการพัฒนาการท่องเที่ยวของเขตบางขุนเทียน เป็นสวนสาธารณะที่มีลักษณะเป็นกลุ่มเกาะแห่งแรกของกรุงเทพมหานคร ตั้งอยู่ฝั่งตรงข้ามของด้านหลังสวนบวรประชานันท์[3]

สถานที่ริมคลอง

[แก้]

ริมคลองหัวกระบือเป็นที่ตั้งของวัดหัวกระบือ ส่วนริมคลองเฉลิมชัยพัฒนามีสวนบวรประชานันท์ สวนสาธารณะเก่าแก่ที่ตั้งชื่อตามขุนบวรประชานันท์ นายอำเภอคนแรกของบางขุนเทียน มีการสร้างเส้นทางเดิน–วิ่งและเส้นทางปั่นจักรยานความยาว 700 เมตร โดยเริ่มจากสวนบวรประชานันท์ไปสิ้นสุดที่วัดหัวกระบือ

บริเวณคลองหัวกระบือและคลองเฉลิมชัยพัฒนาพบฝูงลิงแสมอาศัยอยู่ตามธรรมชาติอย่หลายแห่ง รวมประมาณ 500–600 ตัว[4] และเป็นที่ตั้งของอนุสาวรีย์คุณกะลา ซึ่งเป็นอดีตลิงทรงเลี้ยงของพระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ในปัจจุบันลูกหลานของคุณกะลายังคงอาศัยอยู่ในบริเวณนี้ประมาณ 300 ตัว

อ้างอิง

[แก้]
  1. อภิญญา นนท์นาท, พรพิมล เจริญบุตร, ณัฐวิทย์ พิมพ์ทอง. "สรุปกิจกรรมวันเล็ก-ประไพ รำลึก ครั้งที่ ๑๒". มูลนิธิเล็ก-ประไพ วิริยะพันธุ์. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2022-02-19. สืบค้นเมื่อ 2022-02-19.{{cite web}}: CS1 maint: multiple names: authors list (ลิงก์)
  2. "วัดหัวกระบือ". คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2022-02-19. สืบค้นเมื่อ 2022-02-19.
  3. "เชื่อมต่อการท่องเที่ยว…ล่องเรือทางน้ำจากธนบุรี สู่เมืองชายทะเลบางขุนเทียน".
  4. "คลองประมงทะเลบางขุนเทียน".