เพ็งอิม

เพ็งอิม (pêng¹ im¹) หรือชื่อเต็มว่า เตี่ยจิวอ่วยเพ็งอิมฮวงอั่ว (จีนตัวย่อ: 潮州话拼音方案; จีนตัวเต็ม: 潮州話拼音方案; dio⁵ ziu¹ uê⁷ pêng¹ im¹ huang¹ uan³) เป็นระบบการเขียนถอดเสียงอ่านภาษาแต้จิ๋วเป็นอักษรละติน ได้รับการเสนอขึ้นโดยหน่วยงานของรัฐบาลมณฑลกวางตุ้งในเดือนกันยายน ปี 1960 โดยเป็นส่วนหนึ่งของกว่างตงพินอินฟางอ้าน

ภาพรวม

เพ็งอิงมีการใช้ตัวอักษรละตินพื้นฐาน 20 ตัว (ไม่ใช้ j, q, v, w, x, y) โดยมี ê เป็นอักษรตัวเดียวที่ประกอบขึ้นจากเครื่องหมายเสริมสัทอักษร มีการใช้พยัญชนะ 2 ตัวแทนเสียงพยัญชนะเดียวอยู่ 3 ตัวได้แก่ bh, gh และ ng

การแสดงเสียงวรรณยุกต์ใช้ตัวเลข 1 ถึง 8 แทนวรรณยุกต์ทั้ง 8 เสียงของภาษาแต้จิ๋ว เขียนตามหลักแล้วจะโดยเป็นตัวยกวางไว้ที่มุมขวาบน

รูปเขียนโดยรวมยืนพื้นจากพินอินของภาษาจีนกลางจึงมีความใกล้เคียงกันมาก ทำให้ผู้รู้พินอินอยู่แล้วสามารถอ่านเพ็งอิมได้โดยง่าย อย่างไรก็ตามหน่วยเสียงภาษาแต้จิ๋วมีมีความแตกต่างจากภาษาจีนกลางดังนั้นจึงมีอักษรบางตัวออกเสียงไม่เหมือนพินอิน

วรรณยุกต์

ภาษาแต้จิ๋วมีเสียงวรรณยุกต์ทั้งหมด 8 เสียง โดยในระบบเพ็งอิมจะใช้ตัวเลขระบุแต่ละเสียง อย่างไรก็ตาม เสียงวรรณยุกต์ที่ปรากฏจะต่างไปขึ้นอยู่กับว่าอยู่พยางค์สุดท้ายของคำหรือว่านำหน้าพยางค์อื่นเพื่อทำหน้าที่ขยายหรือเป็นคำกริยาที่มีกรรมตามหลัง

เสียงวรรณยุกต์ในภาษาแต้จิ๋วแต่ละสำเนียงถิ่นแสดงดังนี้ (ด้านบนแสดงเสียงเมื่ออยู่พยางค์ท้าย และด้านล่างแสดงเสียงเมื่อนำหน้าพยางค์อื่น ตัวเลขและขีดที่แสดงในตารางนี้เป็นการแบ่งระดับเสียงสูงต่ำออกเป็น 5 ระดับ)

ท้องถิ่น	1	2	3	4	5	6	7	8
แต้จิ๋ว	˧˧ (33)	˥˧ (53)	˨˩˧ (213)	˨˩ (21)	˥˥ (55)	˧˥ (35)	˩˩ (11)	˦˦ (44)
	꜕꜔ (23)	꜕꜓ (24)	꜓꜕ / ꜒꜔ (42/53)	꜔꜔ / ꜓꜓ (33/44)	꜕꜖꜔ (213)	꜕꜖ (21)	꜖꜕ (12)	꜕꜖ (21)
ซัวเถา	˧˧ (33)	˥˧ (53)	˨˩˧ (213)	˨ (2)	˥˥ (55)	˧˥ (35)	˩˩ (11)	˥ (5)
	꜔꜔ (33)	꜔꜒ (35)	꜒꜒ (55)	꜒꜒ (55)	꜖꜖ (11)	꜕꜖ (21)	꜖꜕ (12)	꜕ (2)
กิ๊กเอี๊ย	˧˧ (33)	˧˩ (31)	˨˩˧ (213)	˨ (2)	˥˥ (55)	˧˥ (35)	˩˩ (11)	˥ (5)
	꜔꜔ (33)	꜕꜔ / ꜔꜒ (23/35)	꜔꜖ / ꜓꜕ (31/42)	꜕ / ꜒ (2/5)	꜕꜕ (22)	꜕꜖ (21)	꜕꜖ (21)	꜕ (2)
เตี่ยเอี๊ย	˧˧ (33)	˥˧ (53)	˧˩ (31)	˩˩ (11)	˥˥ (55)	˧˩˧ (313)	˩˩ (11)	˥˥ (55)
	꜔꜔ (33)	꜔꜖ (31)	꜒꜒ (55)	꜒꜒ (55)	꜖꜖ (11)	꜔꜔ (33)	꜔꜔ (33)	꜖꜖ (11)
เหยี่ยวเพ้ง	˧˧ (33)	˥˧ (53)	˨˩˧ (213)	˨˩ (21)	˥˥ (55)	˧˥ (35)	˨˩ (21)	˦˦ (44)
	꜕꜔ (23)	꜔꜒ (35)	꜒꜒ (55)	꜓꜓ (44)	꜖꜕ (21)	꜕꜖ (21)	꜖꜕ (12)	꜕꜖ (21)
เถ่งไฮ่	˧˧ (33)	˥˧ (53)	˨˩˨ (212)	˨ (2)	˥˥ (55)	˧˥ (35)	˩˩ (11)	˥ (5)
	꜔꜔ (33)	꜕꜓ (24)	꜓꜕ (42)	꜒ (5)	꜖꜖ (11)	꜕꜖ (21)	꜖꜖ (11)	꜕ (2)

ในการเขียนทับศัพท์คำภาษาแต้จิ๋วเป็นภาษาไทยมักจะยึดสำเนียงซัวเถาเป็นหลัก ซึ่งอาจเขียนแทนวรรณยุกต์ได้ดังนี้

	พยางค์ท้าย		นำหน้าพยางค์อื่น
a1	˧˧ (33)	อา	꜔꜔ (33)	อา
a2	˥˧ (53)	อ้า	꜔꜒ (35)	อ๋า
a3	˨˩˧ (213)	อ่า	꜒꜒ (55)	อ๊า
ah4	˨ (2)	อะ	꜒꜒ (55)	อ๊ะ
a5	˥˥ (55)	อ๊า	꜖꜖ (11)	อา
a6	˧˥ (35)	อ๋า	꜕꜖ (21)	อ่า
a7	˩˩ (11)	อ่า	꜖꜕ (12)	อ่า
ah8	˥ (5)	อ๊ะ	꜕ (2)	อะ

วรรณยุกต์ 4 กับ 8 นั้นสำหรับแทนคำตาย คือพยางค์ที่ลงท้ายด้วย b, g หรือ h ซึ่งก็คือตัวสะกด บ, ก หรือเสียงกักเส้นเสียง ในขณะที่วรรณยุกต์อื่นจะใช้กับคำเป็น คือพยางค์ที่ไม่มีตัวสะกด หรือลงท้ายด้วยตัวสะกดอื่นที่ไม่ใช่ b, g หรือ h

พยัญชนะต้น

ภาษาแต้จิ๋วมีเสียงพยัญชนะต้นทั้งหมด 17 เสียง แทนด้วยเพ็งอิมดังนี้

เพ็งอิม	สัทอักษรสากล	เทียบเสียงไทย	ตัวอย่าง
-	-	อ	阿 a1 อา
b	[p]	ป	波 bo1 ปอ
p	[pʰ]	พ, ผ	抱 po6 ผอ
bh	[b]	บ	無 bho5 บ๊อ
m	[m]	ม	毛 mo5 ม้อ
d	[t]	ต	刀 do1 ตอ
t	[tʰ]	ท, ถ	妥 to2 ท่อ
n	[n]	น	挪 no5 น้อ
l	[l]	ล	羅 lo5 ล้อ
g	[k]	ก	哥 go1 กอ
k	[kʰ]	ค, ข	戈 ko1 คอ
gh	[g]	ง	鵝 gho5 ง้อ
ng	[ŋ]	ง	俄 ngo5 ง้อ
h	[h]	ฮ, ห	何 ho5 ฮ้อ
z	[ʦ]	จ	之 ze1 จือ
c	[ʦʰ]	ช, ฉ	此 ce2 ชื่อ
r	[ʣ]	ย	而 re5 ยื้อ
s	[s]	ซ, ส	思 se1 ซือ

ช่องเทียบเสียงไทยในที่นี้มีบางส่วนที่ไม่ได้ตรงกับภาษาไทยพอดี แค่ประมาณใกล้เคียงเท่านั้น ดังนี้

• gh: คล้ายเสียง ง ในภาษาไทย แต่เป็นเสียงแบบไม่ออกจมูก
• z: เหมือน z ในจีนกลาง ต่างจาก จ ในภาษาไทยเล็กน้อย
• c: เหมือน c ในจีนกลาง ต่างจาก ช ในภาษาไทยเล็กน้อย
• r: เป็นเสียงระหว่าง ย กับ จ

นอกจาก 4 เสียงดังกล่าวแล้ว พยัญชนะเสียงอื่นไม่มีความแตกต่างไปจากเสียงในภาษาไทย

สระและตัวสะกด

ภาษาแต้จิ๋วประกอบด้วยสระเดี่ยวและสระประสม 2 ถึง 3 เสียง โดยมีการปรากฎคู่กับตัวสะกดต่างกันไป รูปแบบประสมสระและตัวสะกดที่อาจเจอได้ทั้งหมดในภาษาแต้จิ๋วสำเนียงซัวเถาแสดงด้วยเพ็งอิมดังนี้

สระ	ตัวสะกด
	-	n [~] *	m [m] ม	ng [ŋ] ง	b [p̚] บ	g [k̚] ก	h [ʔ] (กักเส้นเสียง)
a อา	a อา	an อา*	am อัม	ang อัง	ab อับ	ag อัก	ah อะ
e[ɯ] อือ	e อือ			eng อึง		eg อึก
ê[e] แอ / เอ	ê แอ	ên แอ*		êng เอ็ง		êg เอ็ก	êh แอะ
i อี	i อี	in อี*	im อิม	ing อิง	ib อิบ	ig อิก	ih อิ
o ออ / โอ	o ออ			ong อง		og อก	oh เอาะ
u อู	u อู			ung อุง		ug อุก	uh อุ
ai ไอ	ai ไอ	ain ไอ*
ao[au] เอา	ao เอา	aon เอา*					aoh เอา(ะ)
ia เอีย	ia เอีย	ian เอีย*	iam เอียม	iang เอียง	iab เอียบ	iag เอียก	iah เอียะ
io เอีย	io เอีย	ion เอีย*		iong ยง		iog ยก	ioh เอียะ
iu อิว	iu อิว	iun อิว*
oi โอย	oi โอย	oin โอย*					oih โอย(ะ)
ou โอว	ou โอว	oun โอว*
ua อ้ว	ua อัว	uan อัว*	uam อวม	uang อวง	uab อวบ	uag อวก	uah อัวะ
uê[ue] อวย	uê อวย	uên อวย*					uêh เอวะ
ui อุย	ui อุย	uin อุย*
iao[iau] เอียว	iao เอียว
uai ไอว	uai ไอว	uain ไอว*
(ไม่มีสระ)			m อึม	ng อึง

ในที่นี้ n ไม่ได้แทนตัวสะกดแต่แสดงถึงการลงท้ายด้วยเสียงนาสิก ในที่นี้แทนด้วย * แต่โดยทั่วไปคนไทยไม่สามารถแยกแยะเสียงนี้ได้ จึงได้ยินเหมือนกรณีไม่มี n และเวลาเขียนเป็นคำทับศัพท์ก็มักจะละเสียงนี้ไปเลย

บางรูปสระจะออกเสียงต่างกันขึ้นอยู่กับว่ามีตัวสะกดหรือไม่ เช่น ê จะเป็นสระเอเมื่อมีตัวสะกด แต่จะเป็นสระแอเมื่อไม่มีตัวสะกด

o จะเป็นสระโอเมื่อมีตัวสะกด แต่จะเป็นสระออเมื่อไม่มีตัวสะกด

io นั้นเป็นเสียงสระอี+โอ ฟังแล้วคล้ายสระเอีย แต่ว่าเป็นคนละสระกับ ia ซึงเป็นสระอี+อา นอกจากนี้แล้วยังมีบางสำเนียงที่มีเสียง iê คือเป็นสระอี+เอ ทั้งหมดนี้คนไทยมักได้ยินเป็น "เอีย" แยกแยะได้ลำบาก

เสียง aoh เป็นสระเอาที่มีการกักเส้นเสียง ส่วน oih แทนเสียงสระโอและตัวสะกด ย ที่มีการกักเส้นเสียง เนื่องจากเป็นเสียงที่ไม่สามารถแสดงด้วยระบบการเขียนอักษรไทยได้ เวลาทับศัพท์จึงมักเขียนเป็น "เอา" และ "โอย" เฉย ๆ

ความแตกต่างระหว่างสำเนียงถิ่น

นอกจากตารางข้างต้นที่ยกมาซึ่งเป็นของสำเนียงซัวเถาแล้ว ในสำเนียงถิ่นอื่น ๆ ยังมีเสียงที่ต่างออกไปเล็กน้อยในรายละเอียด ซึ่งอาจแสดงด้วยเพ็งอิมที่ต่างกัน โดยรวมแล้วสำเนียงเหยี่ยวเพ้งเกือบเหมือนกับสำเนียงซัวเถา ตารางต่อไปนี้แสดงการเปรียบเทียบเสียงในกรณีทั่วไป ไม่รวมข้อยกเว้นต่าง ๆ สำหรับบางกรณีเฉพาะ

ซัวเถา	เหยี่ยวเพ้ง	แต้จิ๋ว	เถ่งไฮ่	โผวเล้ง	กิ๊กเอี๊ย	เตี่ยเอี๊ย	ไหฮง	ตัวอย่าง
e				e		u	i	余, 许, 猪, 祠
oi				ôi			ei	鞋
uin				ui	ui	uain		跪, 柜
oin	oin/êng			ain	ain	ain	ain	闲, 殿
oih							eih	狹
iao/iou	iao	iou	iou	io/iao				摇, 要
io		ie	ie	io				腰
ion		ien	ien	ion				羊
ioh		ieh	ieh	ioh				借, 惜, 药, 石
am[am]			ang[aŋ]	am[am]				庵
ab[ap]			ag[ak]	ap				盒
iam[iam]		iem[iem]	iang[iaŋ]	iam[iam]				严
iab[iap]		ieb[iep]	iag [iak]	iap				压
im[im]			ing [iŋ]	im				音
ib[ip]			ig [ik]	ip				湿
ang[aŋ]				ang				安
ag [ak]				âk				达
iang[iaŋ]		iêng[ieŋ]		iang				仙
iag [iak]		iêg[iek]		iâk				杰, 设
uang[uaŋ]		uêng[ueŋ]		uâng				全, 完, 缘, 弯
uag [uak]		uêg [uek]		uâk				粤
eng [ɯŋ]	eng/ing			êng/ung	êng[eŋ]	ing[iŋ]	ng/eng	斤
eg [ɯk]				êg [ek]	êg [ek]	ig[ik]		乞
ing[iŋ]				ing	êng[eŋ]		in[in]	因
ung[uŋ]				ung			un[un]	温