กองหลัง

กองหลังของโบลตัน (ชุดขาว) กำลังป้องกันการรุกของผู้เล่นจากฟูลัม (ชุดฟ้า)

กองหลัง (อังกฤษ: defender) เป็นตำแหน่งในกีฬาฟุตบอล ผู้เล่นที่เล่นเป็นกองหลังมีหน้าที่ป้องกันการบุกของคู่ต่อสู้ โดยกองหลังจะยืนอยู่ถัดจากกองกลาง และอยู่ก่อนหน้าผู้รักษาประตู

กองหลังมีรูปแบบย่อยอีก 4 แบบ คือ เซ็นเตอร์แบ็ก, ฟุลแบ็ก, วิงแบ็ก และสวีปเปอร์

เซ็นเตอร์แบ็ก

เซ็นเตอร์แบ็ก (center back) คือกองหลังตัวกลาง ที่คอยป้องกันการบุกของผู้เล่นทีมคู่ต่อสู้ โดยเฉพาะกองหน้า ทีมส่วนมากนิยมใช้เซ็นเตอร์แบ็ก 2 คนยืนประจำอยู่หน้าผู้รักษาประตู กลยุทธที่นิยมใช้ในการป้องกันของเซ็นเตอร์แบ็กคือ การป้องกันแบบโซน (แต่ละคนมีพื้นที่รับผิดชอบ) และการมาร์คตัว (แต่ละคนรับหน้าที่ประกบกองหน้าคู่ต่อสู้แบบเจาะจงตัว)

เซ็นเตอร์แบ็กส่วนใหญ่มีรูปร่างสูง และมีทักษะในการโหม่ง การประกบ ในบางครั้งเซ็นเตอร์แบ็กที่มีรูปร่างสูงใหญ่อาจขึ้นไปช่วยโหม่งทำประตู เมื่อทีมได้ลูกตั้งเตะ เช่น ลูกเตะคอร์เนอร์ หรือฟรีคิก

เดิมทีตำแหน่งนี้ถูกเรียกว่า เซ็นเตอร์ฮาล์ฟ (center half) เนื่องจากในช่วงก่อนศตวรรษที่ 20 ทีมส่วนมากนิยมใช้แผนการเล่นแบบ 2-3-5 โดยผู้เล่นกองหลัง 3 คนสุดท้ายจะเรียกว่า เซ็นเตอร์ฮาล์ฟ

ตัวอย่างเซ็นเตอร์แบ็กที่มีชื่อเสียงในอดีต ได้แก่ ฟาบีโอ กันนาวาโร, เปาโล มัลดีนี, อาเลสซันโดร เนสตา, จอห์น เทร์รี, ลีลีย็อง ตูว์ราม, ลูซียู, การ์เลส ปูยอล, วีลียาม กาลัส, เจมี คาร์เรเกอร์ และริโอ เฟอร์ดินานด์ เป็นต้น

ส่วนเซ็นเตอร์แบ็กที่มีชื่อเสียงและยังคงเล่นอยู่ได้แก่ เซร์ฆิโอ ราโมส, เฟอร์จิล ฟัน ไดก์, ราฟาแอล วาราน, จอร์โจ กีเอลลีนี, เลโอนาร์โด โบนุชชี, เดวิด อาลาบา, รูแบน ดียัช, ฌาราร์ต ปิเก และนิคคลัส ซือเลอ เป็นต้น

ฟุลแบ็ก

ฟุลแบ็ก (full back) เป็นตำแหน่งในการป้องกันด้านกว้าง โดยยืนอยู่แต่ละข้างของขอบสนาม หน้าที่หลักคือการสกัดการส่งผ่านบอลของฝ่ายตรงข้ามเข้าสู่เขตโทษ ฟุลแบ็กส่วนใหญ่จะมีบทบาทในเกมรุก โดยขึ้นไปทางปีก และส่งผ่านบอลเข้าสู่เขตโทษของฝ่ายตรงข้าม

ในระบบ 2-3-5 ผู้เล่นกองหลังอีก 2 คนที่ไม่ใช่เซ็นเตอร์แบ็กจะเรียกว่า "ฟุลแบ็ก" และถูกเรียกต่อมาจนถึงปัจจุบัน

ตัวอย่างฟุลแบ็กที่มีชื่อเสียงได้แก่ โรแบร์ตู การ์ลุส, แอชลีย์ โคล, จันลูกา ซัมบรอตตา เป็นต้น

วิงแบ็ก

วิงแบ็ก (wing back) เป็นรูปแบบหนึ่งของฟุลแบ็ก โดยเน้นบทบาทในเกมบุกมากกว่าเดิม ชื่อวิงแบ็กนั้นเกิดจากการผสมกันของ "วิง" (ปีก) และ "แบ็ก" (กองหลัง) เดิมนิยมใช้ในระบบ 3-5-2 และถูกนับเป็นส่วนหนึ่งของกองกลาง แต่ก็อาจใช้ในแผน 5-3-2 โดยนับเป็นกองหลังได้เช่นกัน

ผู้เล่นตำแหน่งวิงแบ็กต้องมีความแข็งแกร่งของร่างกายสูง เนื่องจากเป็นตำแหน่งที่ต้องวิ่งเป็นระยะทางมากกว่าตำแหน่งอื่น

ตัวอย่างวิงแบ็กที่มีชื่อเสียงและยังเล่นอยู่ ได้แก่ โรเบร์ตู การ์ลูส, ดานีแยล อัลวิส, ฆาบิเอร์ ซาเนตติ, จันลูกา ซัมบรอตตา, ฟิลลิพ ลาห์ม, ไมกง โดกลัส ซีเซนังดู และยุน อาเนอ รีเซอ เป็นต้น

สวีปเปอร์

สวีปเปอร์ (sweeper) หรือลีเบโร (อิตาลี: libero แปลว่า "อิสระ, เสรี") เป็นรูปแบบหนึ่งของเซ็นเตอร์แบ็ก โดยเปรียบเสมือน "ตัวกวาด" ตัวสุดท้ายหน้าผู้รักษาประตู ตำแหน่งนี้มีอิสระในการเล่นสูงกว่าเซ็นเตอร์แบ็กปกติที่มีหน้าที่ประกบตัวชัดเจน สวีปเปอร์ต้องมีทักษะในการอ่านเกมสูงที่สุดในทีม และบางครั้งอาจเป็นบุคคลสำคัญที่เป็นผู้ตัดสินใจในเกมบุกแบบโต้กลับ จึงจำเป็นต้องมีทักษะในการควบคุมบอลและการส่งลูกที่ดีอีกด้วย

สวีปเปอร์ที่มีชื่อเสียงในวงการฟุตบอลมีไม่มากนัก เช่น ฟรันทซ์ เบ็คเคินเบาเออร์, มัททีอัส ซัมเมอร์ เป็นต้น ผู้เล่นในปัจจุบันได้แก่ ริโอ เฟอร์ดินานด์, มาร์โก มาเตรัซซี, ดาวิด ลูอีซ โมเรย์รา โมริญญู