อาหารเลี้ยงเชื้อ
อาหารเลี้ยงเชื้อ (อังกฤษ: culture medium) หมายถึง อาหารทั้งชนิดเหลวและแบบแข็ง (ใส่วุ้น) เพื่อสนับสนุนการเจริญเติบโตของจุลินทรีย์หรือเซลล์ [1] หรือพืชขนาดเล็กเช่น มอส (Physcomitrella patens)[2] อาหารเลี้ยงเชื้อมีหลายชนิดซึ่งจะใช้เลี้ยงจุลินทรีย์หรือเซลล์ต่างชนิดกัน[3]
อาหารเลี้ยงเชื้อควรมีลักษณะดังนี้คือ มีธาตุอาหาร และความเข้มข้นที่เหมาะสมกับการเจริญเติบโตของจุลินทรีย์ มีค่าความเป็นกรดด่าง (พีเอช) ที่เหมาะสมกับการเจริญเติบโตของจุลินทรีย์ ปราศจากสารพิษ ที่มีผลต่อการเจริญเติบโตของจุลินทรีย์ ต้องไม่มีสิ่งมีชีวิตใดๆ อยู่ในอาหารเลี้ยงเชื้อ
ชนิดของอาหารเลี้ยงเชื้อ
[แก้]อาหารเลี้ยงเชื้อที่รู้จักทั่วไปสำหรับจุลินทรีย์คือ nutrient broths (อาหารเหลว) หรือ LB medium (Lysogeny Broth) อาหารเหลวถูกทำให้เป็นอาหารแข็งด้วยการเติมวุ้นแล้วเทลงในจานเพาะเชื้อ (Petri dish) แล้วปล่อยให้แข็ง แล้วจึงนำไปเลี้ยงจุลินทรีย์ มีแบคทีเรียน้อยมากที่ย่อยสลายวุ้นได้ แบคทีเรียจึงเจริญเป็นโคโลนีบนอาหารแข็ง ถ้าในอาหารเหลว จุลินทรีย์จะเจริญในลักษณะคอลลอยด์ในอาหารเหลว
Nutrient media
[แก้]- Nutrient media เป็นแหล่งของกรดอะมิโนและไนโตรเจน เช่น สารสกัดจากเนื้อวัว สารสกัดจากยีสต์
- Basal medium ประกอบด้วยกลูโคสเป็นแหล่งคาร์บอน น้ำ และธาตุอาหารอื่นๆที่จุลินทรีย์ต้องการ
- Chemically defined medium ประกอบด้วยสารเคมีเท่านั้น ไม่มีสารสกัดจากยีสต์ สัตว์หรือพืช
- differential medium เป็นอาหารที่เติมอินดิเคเตอร์ที่จะบ่งชื้ถึงการเปลี่ยนแปลงปฏิกิริยาเคมีที่เกิดขึ้นระหว่างการเจริญ
Minimal media
[แก้]Minimal mediumประกอบด้วย แหล่งคาร์บอนสำหรับการเจริญของแบคทีเรีย เช่นกลูโคสหรืออื่นๆ ธาตุอาหารที่เหมาะสมกับแบคทีเรียแต่ละสปีชีส์ เช่น แมกนีเซียม ไนโตรเจน ฟอสฟอรัส และกำมะถัน อาหารบางชนิดจะเพิ่มกรดอะมิโนหรืออื่นให้เหมาะสมกับสายพันธุ์เฉพาะ
Selective media
[แก้]Selective media ใช้สำหรับการเจริญของจุลินทรีย์เฉพาะชนิด เช่นจุลินทรีย์ที่ทนทานต่อยาปฏิชีวนะ จะเติมยาปฏิชีวนะชนิดนั้นลงในอาหารเพื่อไม่ใช้เซลล์ชนิดอื่นเจริญได้ ถ้าสำหรับเซลล์ยูคาริโอตมักจะมี neomycin เพื่อใช้คัดเลือกเซลล์ที่ได้รับพลาสมิดที่มี neomycin resistance gene ตัวอย่างของอาหารกลุ่มนี้ได้แก่
- eosin-methylene blue agar (EMB) มีmethylene blue – เป็นพิษต่อแบคทีเรียแกรมบวก จึงมีเฉพาะแกรมลบที่เจริญได้
- YM (ยีสต์ และ รา) มีpH ต่ำ ทำให้แบคทีเรียเจริญได้ไม่ดี
- blood agar (ใช้ในstrep tests) มี bovine heart blood
- MacConkey agar สำหรับแบคทีเรียแกรมลบ
- Hektoen enteric agar (HE) สำหรับแบคทีเรียแกรมลบ
- mannitol salt agar (MSA) สำหรับแบคทีเรียแกรมบวก
- Terrific Broth (TB) ใช้กับกลีเซอรอลเพื่อเลี้ยงสายพันธุ์ของ Escherichia coliที่ถูกตัดต่อพันธุกรรม
- xylose lysine desoxyscholate (XLD), สำหรับแบคทีเรียแกรมลบ
- buffered charcoal yeast extract agar, สำหรับแบคทีเรียแกรมลบ โดยเฉพาะ Legionella pneumophila
Differential media
[แก้]ใช้คัดแยกชนิดของจุลินทรีย์ [4] ด้วยลักษณะทางชีวเคมีของจุลินทรีย์เมื่อเจริญในอาหารที่มีธาตุอาหารพิเศษหรืออินดิเคเตอร์ เช่น neutral red, phenol red, eosin y, หรือ methylene blue ตัวอย่างเช่น
- eosin methylene blue (EMB), สำหรับการหมักแลกโตสและซูโครส
- MacConkey (MCK), สำหรับการหมักแลกโตส
- mannitol salt agar (MSA), สำหรับการหมักแมนนิทอล
- X-gal plates, สำหรับการกลายพันธุ์ที่lac operon
Transport media
[แก้]ใช้สำหรับวัตถุประสงค์ต่อไปนี้
- เก็บตัวอย่างชั่วคราวระหว่างการขนย้ายไปยังห้องปฏิบัติการ
- เก็บรักษาจุลินทรีย์โดยไม่มีการเปลี่ยนแปลงปริมาณ
- มีเฉพาะบัฟเฟอร์และธาตุอาหาร
- ไม่มีคาร์บอน ไนโตรเจนและสารอินทรีย์ที่จำเป็นต่อการเจริญ เพื่อป้องกันการเพิ่มจำนวน
- ใชในการคัดแยกจุลินทรีย์ที่ไม่ใช้ออกซิเจนซึ่งต้องไม่มีโมเลกุลของออกซิเจนเจือปน
ตัวอย่างเช่น
- Thioglycolate broth สำหรับจุลินทรีย์ที่ไม่ใช้ออกซิเจน
- Stuart transport medium - มีสารที่ป้องกันการออกซิไดส์และมีผงถ่าน
- Certain bacterial inhibitors- สำหรับ gonococci, และ buffered glycerol saline สำหรับ enteric bacilli.
- Venkat-Ramakrishnan medium (VR)สำหรับ v. cholerae.
Enriched media
[แก้]ประกอบด้วยธาตุอาหารที่สนับสนุนการเจริญของสิ่งมีชีวิต ใช้เพื่อเก็บเกี่ยวจุลินทรีย์หลายชนิดในตัวอย่าง Blood agar เป็น enriched medium สำหรับตัวอย่างเลือด Chocolate agar ซึ่งเติมเลือดที่ได้รับความร้อน (40-45 °C)จนเป็นสีน้ำตาล เป็น enriched medium เช่นกัน
อ้างอิง
[แก้]- ↑ Madigan M, Martinko J (editors). (2005). Brock Biology of Microorganisms (11th ed.). Prentice Hall. ISBN 0131443291.
{{cite book}}
:|author=
มีชื่อเรียกทั่วไป (help) - ↑ Birgit Hadeler, Sirkka Scholz, Ralf Reski (1995) Gelriteand agar differently influence cytokinin-sensitivity of a moss. Journal of Plant Physiology 146, 369-371
- ↑ Ryan KJ, Ray CG (editors) (2004). Sherris Medical Microbiology (4th ed.). McGraw Hill. ISBN 0838585299.
{{cite book}}
:|author=
มีชื่อเรียกทั่วไป (help) - ↑ Washington JA (1996). "Principles of Diagnosis". Baron's Medical Microbiology (Baron S et al., eds.) (4th ed.). Univ of Texas Medical Branch. ISBN 0-9631172-1-1.
แหล่งข้อมูลอื่น
[แก้]- The Nutrient Requirements of Cells เก็บถาวร 2013-05-30 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน