หญ้าทะเล

หญ้าทะเล ช่วงเวลาที่มีชีวิตอยู่: 70–0Ma PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N
Zostera marina – สปีชีส์หญ้าทะเลที่พบมากสุดในซีกโลกเหนือ
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
โดเมน:	ยูแคริโอตา
อาณาจักร:	พืช
เคลด:	พืชมีท่อลำเลียง
เคลด:	พืชดอก
เคลด:	พืชใบเลี้ยงเดี่ยว
อันดับ:	อันดับขาเขียด R.Br. ex Bercht. & J.Presl
วงศ์
ดูอนุกรมวิธาน

หญ้าทะเล (อังกฤษ: seagrass) เป็นพืชดอกพวกหนึ่ง ซึ่งมีวิวัฒนาการให้สามารถกลับไปดำรงชีวิตในทะเลอีกครั้ง หลังจากพืชชั้นสูงต่างอพยพขึ้นมาสู่พื้นแผ่นดินอันปราศจากน้ำเค็มเมื่อ 400 ล้านปีมาแล้ว จากซากดึกดำบรรพ์ทำให้เราทราบว่า บรรพบุรุษของหญ้าทะเล เริ่มกลับลงสู่ทะเลอีกครั้งเมื่อประมาณ 100 ล้านปีมาแล้ว นับแต่นั้นมาถึงปัจจุบัน หญ้าทะเลต่างก็ได้มีการปรับเปลี่ยนโครงสร้างและการดำรงชีวิตให้สามารถอยู่ใน ในทะเล ซึ่งได้รับปัจจัยทางสิ่งแวดล้อมที่แตกต่างออกไปกับบนพื้นแผ่นดิน ทั้งน้ำที่มีความเข้มข้นของไอออนต่างๆ อยู่สูง ทั้งคลื่นลม รวมถึงการขึ้นลงของน้ำในช่วงวัน

ลักษณะของหญ้าทะเลคล้ายกับหญ้าที่ขึ้นอยู่บนบกทั่วไป (แต่จะเหมือนพวกพลับพลึง และขิงข่า มากกว่าหญ้าจริงๆ) คือ มีส่วนของลำต้นและใบที่ตั้งชูชันในทิศทางตรงกันข้ามกับแรงดึงดูดของโลก มีส่วนของ rhizome หรือไหล ที่แทงไปตามพื้นดินเพื่อการขยายพันธุ์ มีระบบรากที่แท้จริง (เป็นรากที่มีท่อลำเลียงอาหาร และน้ำ) ไว้คอยหาอาหาร และทำหน้าที่ในการค้ำจุนลำต้น และยังมีระบบท่อลำเลียงภายในลำต้น และใบเพื่อการขนส่งแร่ธาตุและก๊าซ ลักษณะสำคัญที่ทำให้หญ้าทะเลแตกต่างจากสาหร่าย คือ หญ้าทะเลสามารถมีดอกที่จะเจริญไปเป็นผล และเมล็ดได้

หญ้าทะเล เดิมเคยเป็นพืชที่อยู่บนบกมาก่อน ไม่ใช่สิ่งมีชีวิตโบราณแบบเดียวกับฟองน้ำหรือปะการัง จึงมีโครงสร้างแบบพืชบนบกในปัจจุบันปรากฏให้เห็น

การสืบพันธุ์

หญ้าทะเลสามารถขยายพันธุ์ได้ 2 วิธีคือ

1. การสืบพันธุ์แบบอาศัยเพศ โดยการผลิตดอกและมีการถ่ายละอองเกสรโดยใช้น้ำและคลื่นลมเป็นตัวพัดพา จากนั้นมื่อมีการปฏิสนธิดอกตัวเมียจะพัฒนาเป็นผลซึ่งภายในมีเมล็ดที่ใช้ในการแพร่ขยายพันธ์ต่อไปได้

2. การสืบพันธุ์แบบไม่อาศัยเพศ โดยการแตกแขนงของลำต้นใต้ดินและเจริญเป็นต้นใหม่ขึ้นมาจากผิวดิน

การแพร่กระจาย

ทั่วโลกพบหญ้าทะเลทั้งสิ้นประมาณ 50-60 ชนิด โดยสามารถพบเจอได้ทั่วไปทั้งในเขตร้อนและเขตอบอุ่น สำหรับในประเทศไทยพบหญ้าทะเลทั้งสิ้น 13 ชนิด โดยพบทางฝั่งอ่าวไทย 12 ชนิด และพบทางฝั่งอันดามัน 12 ชนิด ดังนี้

1. Enhalus acoroides (L.f.) Royle (หญ้าคาทะล, หญ้าชะเงา, หญ้าชะเงาใบยาว, ว่านน้ำ, หญ้าเงา, หญ้างอ, หญ้าหางหมู)

2. Halodule uninervis (Forsskal) Ascherson (หญ้ากุยช่ายทะเล, หญ้าชะเงาใบแคบ, หญ้าชะเงาเขียวปลายใบแฉก)

3.Halodule pinifolia (Miki) den Hartog (หญ้ากุยช่ายเข็ม, หญ้าชะเงาฝอย, หญ้าผมนาง)

4.Thalassia hemprichii (Ehrenberg) Ascherson (หญ้าชะเงาเต่า, หญ้าเงาเต่า, หญ้าเต่า)

5. Cymodocea serrulata (R. Brown) Ascherson et Magnus (หญ้าชะเงาใบฟันเลื่อย, หญ้าชะเงาสั้นปลายหนาม, หญ้าชะเงาใบสั้นปล้องยาว)

6. Cymodocea rotundata Ehrenberg et Hemprich, ex Ascherson (หญ้าชะเงาใบมน, หญ้าชะเงาสั้นปลายมน, หญ้าชะเงาใบสั้นสีน้ำตาล)

7. Syingodium isoetifolium (Ascherson) Dandy (หญ้าใบสน,หญ้าต้นหอมทะเล)

8. Halophila ovalis (R. Brown.) Hooker f. (หญ้าเงา, หญ้าใบมะกรูด, หญ้าใบกลม, หญ้าอำพัน)

9. Halophila decipiens Ostenfeld (หญ้าเงาใส, หญ้าใบมะกรูดขน)

10.Halophila minor (Zollinger) den Hartog (หญ้าใบมะกรูดแคระ,หญ้าเงาใบเล็ก, หญ้าเงารูปไข่)

11. Halophila beccarii Ascherson (หญ้าใบพาย, หญ้าเงาแคระ)

12. Halophila major (Zoll.) Miquel (หญ้าใบมะกรูดยักษ์, หญ้าเงาใบใหญ่) ซึ่งในปัจจุบันนี้มีรายงานพบเฉพาะทางฝั่งอันดามัน

13. Ruppia maritima Linnaeis (หญ้าตะกานน้ำเค็ม) ซึ่งพบเฉพาะในฝั่งอ่าวไทย

โดยแหล่งที่มีหญ้าทะเลกระจายพันธุ์อยู่มากที่สุดในโลก คือ อ่าวชาร์ก ทางตะวันตกของประเทศออสเตรเลีย มีหญ้าทะเลขึ้นเป็นพื้นที่ประมาณ 1,500 ตารางไมล์

แหล่งข้อมูลอื่น

• หญ้าทะเล เก็บถาวร 2008-01-10 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน จากมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์
• หญ้าทะเล เก็บถาวร 2008-02-03 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน จากเว็บทะเลไทย