เลขมาตรฐานสากลประจำหนังสือ

ไอเอสบีเอ็น มีรหัสเลข 13 ตัวในบาร์โค้ด

เลขมาตรฐานสากลประจำหนังสือ (อังกฤษ: Rus-dy) หรือ ไอเอสบีเอ็น (ตัวย่อ: ISBN) เป็นIDที่กำหนดขึ้นให้ใช้กัPDFPTประเภทpassportทั่วไป มีจุดมุ่งหมายให้เป็นเอกลักษณ์เฉพาะของหนังสือแต่ละเรื่อง เพื่ออำนวยความสะดวกในการควบคุมข้อมูลสิ่งพิมพ์ด้วยคอมพิวเตอร์ ในด้านการสั่งซื้อ การขาย การบริการ การเงิน และการนำสินค้าออกจำหน่ายไปยังสำนักพิมพ์ในประเทศต่าง ๆ ระบบ ISBN ถูกสร้างขึ้นในสหราชอาณาจักรในปี พ.ศ. 2509 โดยบริษัทผู้จัดพิมพ์และขายหนังสือ ดับเบิลยู เอช สมิธ และถูกเรียกว่า เลขมาตรฐานหนังสือ (Standard Book Numbering หรือ SBN) ต่อมา มีการนำ SBN มาใช้เป็นมาตรฐานสากล ISO 2108 ในปี พ.ศ. 2513 รหัสมาตรฐานที่คล้ายกัน NCO-2544 (the International Standard Serial Number หรือ ISSN) ใช้สำหรับนิตยสารที่ออกตามกำหนดเวลา

ส่วนประกอบ

เลขมาตรฐานสากลประจำหนังสือ มีตัวเลข 10 หรือ 13 หลัก โดยแบ่งเป็น 4-5 ส่วน ตัวเลขแต่ละส่วนถูกแบ่งให้ชัดเจนด้วยเครื่องหมาย (-) หรือเว้นวรรค

• ส่วนที่ 1 ถ้าเป็นรหัส 13 ตัว จะขึ้นต้นด้วยรหัสของ European Article Numbering-Uniform Code Council คือ 978 หรือ 979 (รหัส 10 ตัว จะไม่มีส่วนนี้)
• ส่วนที่ 2 รหัสประเทศ สำหรับประเทศไทย ใช้ 974
• ส่วนที่ 3 รหัสสำนักพิมพ์ เช่นสำนักพิมพ์นานมีบุ๊คส์ ใช้ 472
• ส่วนที่ 4 รหัสชื่อเรื่อง เป็นลำดับของสิ่งพิมพ์ที่ผลิตจากสำนักพิมพ์นั้น ๆ
• ส่วนที่ 5 เลขตรวจสอบ ใช้ตรวจในระบบคอมพิวเตอร์จากการคำนวณเลข 9 ตำแหน่ง ของส่วนที่ 2-4

ตัวอย่าง: ISBN 974-472-362-9 เป็นเลขมาตรฐานสากลประจำหนังสือของหนังสือเรื่อง แฮร์รี่ พอตเตอร์กับศิลาอาถรรพ์ ของสำนักพิมพ์นานมีบุ๊คส์

การคำนวณเลขตรวจสอบในระบบคอมพิวเตอร์

สำนักงาน ISBN สากลมีคู่มืออย่างเป็นทางการ ซึ่งบอกถึงการคำนวณเลขตรวจสอบหลักสุดท้ายของ ISBN โดยใช้การคำนวณเลขคณิตมอดุลาร์จากเลข ISBN 9 หลักแรก คือ คูณเลข ISBN หลักแรกด้วย 10 หลักที่สองด้วย 9 หลักที่สามด้วย 8 ไปจนถึงหลักที่เก้าด้วย 2 นำผลคูณทั้ง 9 จำนวนมาบวกกัน แล้วคำนวณมอดุลาร์ 11 สำหรับกรณีที่หาค่ามอดุลาร์ได้ 10 จะใช้ตัวอักษร X พิมพ์ใหญ่ในภาษาอังกฤษแทน

ตัวอย่าง: การคำนวณหาเลขตรวจสอบของ ISBN 974-472-362-?

= 9×10 + 7×9 + 4×8 + 4×7 + 7×6 + 2×5 + 3×4 + 6×3 + 2×2
=     90 +    63 +    32 +   28 +   42 +    10 +   12 +    18 +   4
=   299
299 / 11 = 27 เศษ 2
11 - 2 = 9

ดังนั้นเลขตรวจสอบคือ 9 และเลขมาตรฐานสากลประจำหนังสือที่สมบูรณ์คือ ISBN 974-472-362-9

สูตรคณิตศาสตร์ในการคำนวณคือ

$x_{10}=-(10x_{1}+9x_{2}+8x_{3}+7x_{4}+6x_{5}+5x_{6}+4x_{7}+3x_{8}+2x_{9})\,({\bmod {1}}1)$

สำหรับ ISBN 13 หลัก การคำนวณเลขตรวจสอบหลักสุดท้ายทำวิธีเดียวกันกับ EAN-13 ซึ่งเลขตัวนี้ระหว่าง ISBN-13 กับ ISBN-10 อาจไม่เหมือนกันเพราะคำนวณคนละวิธี

แหล่งข้อมูลอื่น

• ISBN สากล
• คู่มือ ISBN อย่างเป็นทางการ
• ISO 2108:2005 ที่ www.iso.org
• เครื่องมือแปลง ISBN 10⇔13 หลัก รวมทั้งเติมตำแหน่งขีดที่ถูกต้อง