ผลต่างระหว่างรุ่นของ "ผังอาสนวิหาร"
ล Setawut ย้ายหน้า แผนผังมหาวิหาร ไปยัง ผังอาสนวิหาร |
ล แทนที่ "แผนผังมหาวิหาร" → "ผังอาสนวิหาร" +แทนที่ "มหาวิหาร" → "อาสนวิหาร" ด้วยสจห. |
||
บรรทัด 1: | บรรทัด 1: | ||
{{ใช้ปีคศ|width=300px}} |
{{ใช้ปีคศ|width=300px}} |
||
[[ไฟล์:Amiens cathedral floorplan 03.JPG|thumb|300px|ผังของ |
[[ไฟล์:Amiens cathedral floorplan 03.JPG|thumb|300px|ผังของอาสนวิหารอาเมียง ที่ประเทศฝรั่งเศส แสดงให้เห็นเสาใหญ่รับน้ำหนักหอด้านหน้าวัด; แขนกางเขนสั้น; ชาเปล 7 ชาเปล ที่เรียกว่า “chevet” รอบมุขโค้งด้านสกัดออกมาจากจรมุข]] |
||
''' |
'''ผังอาสนวิหาร''' ({{lang-en|Cathedral diagram, Cathedral plan, Cathedral floorplan}}) แสดงให้เห็นลักษณะโครงสร้างและองค์ประกอบทางสถาปัตยกรรมของ[[อาสนวิหาร]]ใน[[ยุโรปตะวันตก]] แผนผังจะแสดงกำแพง แนวเสาทำให้เห็นโครงสร้าง เส้นสองเส้นบนกำแพงด้านนอกคือหน้าต่างกระจก เส้น x เป็นสัญลักษณ์สำหรับเพดานโค้ง ตามปกติผังของวัดทาง[[คริสต์ศาสนา]]จะวางเหมือนการวางแผนที่ ด้านเหนืออยู่บน ด้านตะวันตกถือกันว่าเป็นด้านหน้าของวัด ด้านตะวันออกที่เป็นบริเวณที่ทำคริสต์ศาสนพิธีอยู่ทางขวา |
||
== ด้านหน้าของวัด == |
== ด้านหน้าของวัด == |
||
ด้านหน้าของวัดที่เรียกว่า “มุขตะวันตก” (West front) เพราะตำแหน่งที่ตั้งของ |
ด้านหน้าของวัดที่เรียกว่า “มุขตะวันตก” (West front) เพราะตำแหน่งที่ตั้งของอาสนวิหารมักจะเป็นแนวตะวันตกตะวันออก ด้านตะวันตกถือว่าเป็นด้านหน้าของวัด บางวัดที่ไม่สามารถวางตามทิศที่ว่าก็ยังเรียกด้านหน้าวัดว่า “มุขตะวันตก” ด้านนี้จะเป็นส่วนสำคัญที่สุดภายนอกของวัดและจะมีการตกแต่งมากที่สุดและจะมีประตูใหญ่สำหรับขบวนพิธี ส่วนใหญ่จะมีสามประตูและมักจะตกแต่งด้วยกลุ่มรูปปั้นรอบประตู ทำด้วยหินอ่อน หรือหินที่แกะสลักอย่างวิจิตร เหนือประตูเป็นสามเหลี่ยมมักจะเป็นภาพแกะสลักใหญ่ ที่นิยมแกะกันคือ “[[การตัดสินครั้งสุดท้าย]]” (The Last Judgment) เหนือประตูขึ้นไปบางครั้งจะมีหน้าต่างใหญ่ หรือบางทีก็จะมีหน้าต่างกลมใหญ่เหมือนล้อที่เป็นหิน “ฉลุ” ตกแต่งด้วยกระจกสีที่เรียกว่า [[หน้าต่างกุหลาบ]] หรือรูปปั้นเรียงรายเป็นแถวอย่างเช่นที่[[อาสนวิหารซอลสบรี]]หรือ[[อาสนวิหารเวลส์]] นอกจากนั้นมักจะมีหอคอยสองหอขนาบเช่นที่[[อาสนวิหารน็อทร์-ดามแห่งปารีส|อาสนวิหารน็อทร์-ดาม]]ที่ปารีส ประเทศฝรั่งเศส |
||
== ด้านหน้า |
== ด้านหน้าอาสนวิหาร == |
||
[[ไฟล์:Salisbury cathedral plan.jpg|thumb|400px|ผังของ |
[[ไฟล์:Salisbury cathedral plan.jpg|thumb|400px|ผังของอาสนวิหารซอลสบรีที่เป็นกางเขน สองชั้น]] |
||
ด้านหน้าวัดหรือด้านที่มีการตกแต่งจะเรียกกันว่า Facade หรือ façade ตามความหมายของศัพท์บัญญัติของราชบัณฑิตยสถานให้ความหมายไว้ว่า “ด้านหน้าวัด” ซึ่งถ้ากล่าวถึง |
ด้านหน้าวัดหรือด้านที่มีการตกแต่งจะเรียกกันว่า Facade หรือ façade ตามความหมายของศัพท์บัญญัติของราชบัณฑิตยสถานให้ความหมายไว้ว่า “ด้านหน้าวัด” ซึ่งถ้ากล่าวถึงอาสนวิหารจะเป็นความหมายที่ออกจะกำกวม เพราะคำนี้มาจากภาษาฝรั่งเศส “frontage” หรือ “หน้า” ซึ่งด้านหน้าที่กล่าวถึงนี้หมายถึงด้านนอกด้านใดด้านหนึ่งของสิ่งก่อสร้าง ซึ่งส่วนใหญ่จะเป็นด้านหน้าของตัวอาคารจริงๆ แต่ก็จะไม่เสมอไป “facade” อาจจะอยู่ด้านข้างหรือด้านหลังของอาสนวิหารก็ได้ เช่นที่[[อาสนวิหารอาเมียง]]ที่[[ประเทศฝรั่งเศส]]ที่มีการตกแต่ง “facade” ถึงสามด้าน |
||
== โถงทางเข้าโบสถ์ == |
== โถงทางเข้าโบสถ์ == |
||
บรรทัด 16: | บรรทัด 16: | ||
== บริเวณกลางโบสถ์ == |
== บริเวณกลางโบสถ์ == |
||
{{Main|บริเวณกลางโบสถ์}} |
{{Main|บริเวณกลางโบสถ์}} |
||
“[[บริเวณกลางโบสถ์]]” ({{lang-en|nave}}) หรือ “โถงกลาง” เป็นเนื้อที่หลักของตัว |
“[[บริเวณกลางโบสถ์]]” ({{lang-en|nave}}) หรือ “โถงกลาง” เป็นเนื้อที่หลักของตัวอาสนวิหารจะเป็นส่วนที่แล่นยาวจากตะวันตกไปตะวันออก หรือจากประตูทางเข้าวัดไปจนถึงบริเวณประกอบพิธีกรรม เป็นพื้นที่สำหรับคริสต์ศาสนิกชนผู้มาเข้าร่วมพิธีศาสนาในอาสนวิหารนั้น |
||
คำว่า “nave” มาจาก [[ภาษาละติน]] แปลว่าเรือ |
คำว่า “nave” มาจาก [[ภาษาละติน]] แปลว่าเรือ อาสนวิหารก็เปรียบเหมือนเรือสำหรับบรรทุกผู้ศรัทธาในพระเจ้าฝ่าอุปสรรคต่าง ๆ ในชีวิต นอกจากนั้นเพดานไม้ของวัดใหญ่ ๆ จะมีลักษณะเหมือนท้องเรือ <ref>W. H. Auden, ''"Cathedrals, Luxury liners laden with souls, Holding to the East their hulls of stone"''</ref> |
||
== ช่องทางเดินข้าง == |
== ช่องทางเดินข้าง == |
||
[[ไฟล์:MuensterDomGrundriss1761.jpg|thumb|250px|ผังของ |
[[ไฟล์:MuensterDomGrundriss1761.jpg|thumb|250px|ผังของอาสนวิหารมึนสเตอร์ ประเทศเยอรมนี แสดงให้เห็นชาเปลรอบจรมุขทางด้านหลังของวัด และมุขเล็กด้านหน้าวัด ด้านเหนือเป็น[[ระเบียงคด]]]] |
||
{{Main|ช่องทางเดินข้าง}} |
{{Main|ช่องทางเดินข้าง}} |
||
“ช่องทางเดินข้าง” ({{lang-en|aisle}}) วัดยุคแรก ๆ จะไม่มีทางเดินข้างแต่เมื่อมีผู้ร่วมศรัทธาเพิ่มมากขึ้นทางวัดก็ต้องขยายให้กว้างขึ้นโดยเพิ่มทางเดินสองข้างประกบทางเดินกลาง แยกจากทางเดินกลางด้วยแนวเสาหรือซุ้มโค้ง ส่วนใหญ่เพดานเหนือทางเดินข้างจะมีระดับต่ำกว่าทางเดินกลาง “ทางเดินข้าง” ช่วยแบ่งเบาการจราจรจาก “ทางเดินกลาง” โดยเฉพาะเมื่อวัดแน่นไปด้วยผู้เข้าร่วมพิธี นอกจากนั้นยังช่วยทำให้สิ่งก็สร้างแข็งแรงขึ้นเพราะจะใช้เป็นผนังค้ำที่ยันผนังภายในไว้ในตัวทำให้ตัวสิ่งก่อสร้างสามารถรับน้ำหนักกดทับจากหลังคาที่มักจะทำด้วยหินได้ |
“ช่องทางเดินข้าง” ({{lang-en|aisle}}) วัดยุคแรก ๆ จะไม่มีทางเดินข้างแต่เมื่อมีผู้ร่วมศรัทธาเพิ่มมากขึ้นทางวัดก็ต้องขยายให้กว้างขึ้นโดยเพิ่มทางเดินสองข้างประกบทางเดินกลาง แยกจากทางเดินกลางด้วยแนวเสาหรือซุ้มโค้ง ส่วนใหญ่เพดานเหนือทางเดินข้างจะมีระดับต่ำกว่าทางเดินกลาง “ทางเดินข้าง” ช่วยแบ่งเบาการจราจรจาก “ทางเดินกลาง” โดยเฉพาะเมื่อวัดแน่นไปด้วยผู้เข้าร่วมพิธี นอกจากนั้นยังช่วยทำให้สิ่งก็สร้างแข็งแรงขึ้นเพราะจะใช้เป็นผนังค้ำที่ยันผนังภายในไว้ในตัวทำให้ตัวสิ่งก่อสร้างสามารถรับน้ำหนักกดทับจากหลังคาที่มักจะทำด้วยหินได้ |
||
บรรทัด 27: | บรรทัด 27: | ||
== มุขข้างโบสถ์ == |
== มุขข้างโบสถ์ == |
||
{{Main|มุขข้างโบสถ์}} |
{{Main|มุขข้างโบสถ์}} |
||
“มุขข้างโบสถ์” หรือ “ปีกซ้ายขวา” ({{lang-en|transept}}) ส่วนขวางที่ตัดกับ[[บริเวณกลางโบสถ์]] |
“มุขข้างโบสถ์” หรือ “ปีกซ้ายขวา” ({{lang-en|transept}}) ส่วนขวางที่ตัดกับ[[บริเวณกลางโบสถ์]] อาสนวิหารในประเทศอังกฤษบางแห่งก็จะมีปีกซ้ายขวาซ้อนกันสองชั้นที่เป็นลักษณะเอกลักษณ์ของการสร้างอาสนวิหารของอังกฤษเช่นที่[[อาสนวิหารซอลส์บรี]] |
||
== จุดตัด == |
== จุดตัด == |
||
[[ไฟล์:Chevet.cathedrale.Amiens.png|thumb|250px|left|[[คริสต์ศาสนสถาน|ชาเปล]]ที่กระจายออกไปจากมุขตะวันออกของ[[ |
[[ไฟล์:Chevet.cathedrale.Amiens.png|thumb|250px|left|[[คริสต์ศาสนสถาน|ชาเปล]]ที่กระจายออกไปจากมุขตะวันออกของ[[อาสนวิหารอาเมียง]] ที่เรียกว่า “ชาเปลดาวกระจาย” (Chevet)]] |
||
{{Main|จุดตัดกลางโบสถ์}} |
{{Main|จุดตัดกลางโบสถ์}} |
||
[[ไฟล์:Catedral jaen224.jpg|thumb|250px|Catedral de Jaen ประเทศสเปนซึ่งไม่มีมุขโค้งด้านตะวันออกอย่างวิหารอื่นและโครงสร้างสั้น]] |
[[ไฟล์:Catedral jaen224.jpg|thumb|250px|Catedral de Jaen ประเทศสเปนซึ่งไม่มีมุขโค้งด้านตะวันออกอย่างวิหารอื่นและโครงสร้างสั้น]] |
||
“[[จุดตัดกลางโบสถ์|จุดตัด]]” ({{lang-en|crossing}}) คือจุดที่แขนกางเขนหรือปีกซ้ายขวาตัดกับทางเดินกลาง เหนือจุดตัดมักจะเป็นหอที่มียอดแหลม หรือยอดแหลมเฉยๆ ที่เรียกว่า “มณฑป” (fleche) ที่อาจจะทำด้วยไม้ หิน หรือโลหะก็ได้ เช่นที่[[ |
“[[จุดตัดกลางโบสถ์|จุดตัด]]” ({{lang-en|crossing}}) คือจุดที่แขนกางเขนหรือปีกซ้ายขวาตัดกับทางเดินกลาง เหนือจุดตัดมักจะเป็นหอที่มียอดแหลม หรือยอดแหลมเฉยๆ ที่เรียกว่า “มณฑป” (fleche) ที่อาจจะทำด้วยไม้ หิน หรือโลหะก็ได้ เช่นที่[[อาสนวิหารโอเทิง]] [[ประเทศฝรั่งเศส]] หรืออาสนวิหารซอลส์บรีที่มีหอทำด้วยหินสูงที่สุดในสหราชอาณาจักรอังกฤษ (404 ฟุต) หรืออาจจะเป็นโดม หรือเป็นหอเฉย ๆ ที่ไม่มียอดก็ได้ เช่น ที่[[อาสนวิหารวินเชสเตอร์]] อังกฤษ ถ้าหอเป็นแบบโปร่งซึ่งสามารถให้แสงส่องลงมากลางวัดได้ก็เรียกว่า “หอตะเกียง” เช่น ที่[[อาสนวิหารบูร์โกส]] ประเทศสเปน |
||
== ด้านหลังวัด == |
== ด้านหลังวัด == |
||
“บริเวณพิธี” หรือ “East end” คือบริเวณจากทางเดินกลางไปจนจรดท้ายสุดของวัด ตอนปลายอาจจะเป็นรูปโค้งเว้าเป็นแฉกออกมาอย่าง |
“บริเวณพิธี” หรือ “East end” คือบริเวณจากทางเดินกลางไปจนจรดท้ายสุดของวัด ตอนปลายอาจจะเป็นรูปโค้งเว้าเป็นแฉกออกมาอย่างอาสนวิหารอาเมียงหรือเป็นป้านสี่เหลี่ยมอย่างของอาสนวิหารซอลสบรีเช่นในรูปก็ได้ บริเวณนี้จะเป็นบริเวณที่สำคัญที่สุดของวัดเพราะเป็นที่ตั้งของแท่นบูชาหลัก บริเวณประกอบพิธีทางศาสนา ที่นั่งของนักบวชและผู้ร้องเพลงสวด ที่ตั้งของชาเปล หรือ คูหาสวดมนต์ ทางเดินรอบมุข อนุสาวรีย์ของคนสำคัญๆ ที่เก็บ[[วัตถุมงคลในคริสต์ศาสนา|วัตถุมงคล]] และที่เก็บสิ่งของมีค่าของวัด จะเป็นส่วนที่แตกต่างจากกันมากที่สุดทางรูปทรงสถาปัตยกรรม |
||
=== บริเวณร้องเพลงสวด === |
=== บริเวณร้องเพลงสวด === |
||
{{Main|บริเวณร้องเพลงสวด}} |
{{Main|บริเวณร้องเพลงสวด}} |
||
“[[บริเวณร้องเพลงสวด]]” ({{lang-en|choir, quire}}) เป็นบริเวณที่ใช้เป็นที่นั่งของนักบวชและสำหรับร้องเพลงสวดซึ่งมักจะเป็นผู้ชายหรือเด็กผู้ชาย บริเวณนี้อาจจะแยกจากทางเดินกลางด้วยฉากขวางที่อาจจะทำด้วยไม้ฉลุอย่างละเอียด หรือฉากที่ทำด้วยหินแกะสลัก ในบริเวณนี้ในบาง |
“[[บริเวณร้องเพลงสวด]]” ({{lang-en|choir, quire}}) เป็นบริเวณที่ใช้เป็นที่นั่งของนักบวชและสำหรับร้องเพลงสวดซึ่งมักจะเป็นผู้ชายหรือเด็กผู้ชาย บริเวณนี้อาจจะแยกจากทางเดินกลางด้วยฉากขวางที่อาจจะทำด้วยไม้ฉลุอย่างละเอียด หรือฉากที่ทำด้วยหินแกะสลัก ในบริเวณนี้ในบางอาสนวิหารจะมีที่นั่งจะเป็นไม้สลักเสลาอย่างงดงามเช่นที่[[อาสนวิหารเอ็กซีเตอร์]] นอกจากนั้นก็อาจจะเป็นที่ตั้งของ[[ออร์แกน]]และบัลลังก์ของบาทหลวง |
||
=== มุขโค้งด้านสกัด === |
=== มุขโค้งด้านสกัด === |
||
บรรทัด 48: | บรรทัด 48: | ||
=== จรมณฑล === |
=== จรมณฑล === |
||
{{Main|จรมณฑล}} |
{{Main|จรมณฑล}} |
||
“[[จรมณฑล]]” ({{lang-en|ambulatory}}) คือทางเดินรอบด้านหลังมุขตะวันออกของตัว |
“[[จรมณฑล]]” ({{lang-en|ambulatory}}) คือทางเดินรอบด้านหลังมุขตะวันออกของตัวอาสนวิหาร ขนาดจรมุขของอาสนวิหารที่มี[[วัตถุมงคล]]จะกว้างเพื่อให้ผู้มีศรัทธาได้เข้ามาสักการะวัตถุมงคลที่ประสงค์จะมาเยี่ยมชม |
||
== ชาเปลหรือคูหาสวดมนต์ == |
== ชาเปลหรือคูหาสวดมนต์ == |
||
{{Main|ชาเปล}} |
{{Main|ชาเปล}} |
||
[[ไฟล์:Amiens cathedral floorplan 04.JPG|thumb|500px|ด้านขวางของ[[ |
[[ไฟล์:Amiens cathedral floorplan 04.JPG|thumb|500px|ด้านขวางของ[[อาสนวิหารอาเมียง]]]] |
||
“[[ชาเปล]]” หรือ “คูหาสวดมนต์” ({{lang-en|chapel}}) มักจะตั้งอยู่ระหว่างช่วง[[ทางเดินข้าง]]ของ |
“[[ชาเปล]]” หรือ “คูหาสวดมนต์” ({{lang-en|chapel}}) มักจะตั้งอยู่ระหว่างช่วง[[ทางเดินข้าง]]ของอาสนวิหารเป็นระยะๆ หรือสร้างรอบ[[มุขด้านตะวันออก]]ที่เรียกกันว่า “ชาเปลดาวกระจาย” ( “Radiatiating chapels” หรือ “Chevet”) ซึ่งเป็นรัศมียื่นออกไปจากด้านหลังของวัด เช่นที่ [[อาสนวิหารอาเมียง]] ขนาดของชาเปลจะไม่ค่อยเท่ากัน การตกแต่งก็ไม่เท่าเทียมกันแล้วแต่ฐานะของผู้ศรัทธา บางครอบครัวที่มั่งคั่งหน่อยก็จะทำอย่างหรูหราเป็นคูหาสวดมนต์ส่วนตัวไปเลย |
||
== ครีบยัน == |
== ครีบยัน == |
||
“[[ครีบยัน]]” ({{lang-en|buttress}}) เป็นกำแพงที่สร้างขึ้นเพื่อรับน้ำหนักของหลังคาและกำแพงของ |
“[[ครีบยัน]]” ({{lang-en|buttress}}) เป็นกำแพงที่สร้างขึ้นเพื่อรับน้ำหนักของหลังคาและกำแพงของอาสนวิหาร มาถึงสมัยกอธิค ครีบยันจะเป็นแบบปีกกางออกมาที่เรียกว่า [[ครีบยันลอย]] นอกจากมีประโยชน์ในการช่วยแบ่งรับน้ำหนักจากกำแพงแล้วยังใช้เป็นเครื่องตกแต่งทางสถาปัตยกรรมด้วย |
||
== อ้างอิง == |
== อ้างอิง == |
||
บรรทัด 66: | บรรทัด 66: | ||
* [[สถาปัตยกรรมโรมาเนสก์]] |
* [[สถาปัตยกรรมโรมาเนสก์]] |
||
* [[สถาปัตยกรรมไบแซนไทน์]] |
* [[สถาปัตยกรรมไบแซนไทน์]] |
||
* [[สถาปัตยกรรมการก่อสร้าง |
* [[สถาปัตยกรรมการก่อสร้างอาสนวิหารในยุโรปตะวันตก]] |
||
* [[:หมวดหมู่:ส่วนประกอบของคริสต์ศาสนสถาน|ส่วนประกอบของคริสต์ศาสนสถาน]] |
* [[:หมวดหมู่:ส่วนประกอบของคริสต์ศาสนสถาน|ส่วนประกอบของคริสต์ศาสนสถาน]] |
||
* [[คริสต์ศาสนสถาน]] |
* [[คริสต์ศาสนสถาน]] |
||
* [[ |
* [[อาสนวิหาร]] |
||
* [[บริเวณกลางโบสถ์]] |
* [[บริเวณกลางโบสถ์]] |
||
* [[หน้าบัน]] |
* [[หน้าบัน]] |
||
บรรทัด 83: | บรรทัด 83: | ||
{{คอมมอนส์-หมวดหมู่-บรรทัด|Cathedral plans}} |
{{คอมมอนส์-หมวดหมู่-บรรทัด|Cathedral plans}} |
||
* [http://commons.wikimedia.org/wiki/Church_architectural_elements พจนานุกรมศัพท์สถาปัตยกรรมคริสต์ศาสนา] |
* [http://commons.wikimedia.org/wiki/Church_architectural_elements พจนานุกรมศัพท์สถาปัตยกรรมคริสต์ศาสนา] |
||
* [http://www.owlnet.rice.edu/~hart205/Cathedrals/Plan/plan.html แผนผังโรมานเนสก์ของซองเซอแนง ที่ตูลูส และ |
* [http://www.owlnet.rice.edu/~hart205/Cathedrals/Plan/plan.html แผนผังโรมานเนสก์ของซองเซอแนง ที่ตูลูส และอาสนวิหารอาเมียงเปรียบเทียบกัยผังอาสนวิหารอื่น] |
||
* [http://www.salisburycathedral.org.uk/visitor.plan.php |
* [http://www.salisburycathedral.org.uk/visitor.plan.php ผังอาสนวิหารซอลสบรี] |
||
* [http://www.holycross.edu/departments/visarts/vraguin/CANT.HTM |
* [http://www.holycross.edu/departments/visarts/vraguin/CANT.HTM ผังอาสนวิหารแคนเตอร์บรี] several floor plans |
||
* [http://www.wsu.edu:8080/~hanly/chaucer/images/canterburyplan1a.html |
* [http://www.wsu.edu:8080/~hanly/chaucer/images/canterburyplan1a.html ผังอาสนวิหารแคนเตอร์บรี] |
||
[[หมวดหมู่:สถาปัตยกรรมตะวันตก|ผ]] |
[[หมวดหมู่:สถาปัตยกรรมตะวันตก|ผ]] |
รุ่นแก้ไขเมื่อ 03:46, 31 ธันวาคม 2560
ผังอาสนวิหาร (อังกฤษ: Cathedral diagram, Cathedral plan, Cathedral floorplan) แสดงให้เห็นลักษณะโครงสร้างและองค์ประกอบทางสถาปัตยกรรมของอาสนวิหารในยุโรปตะวันตก แผนผังจะแสดงกำแพง แนวเสาทำให้เห็นโครงสร้าง เส้นสองเส้นบนกำแพงด้านนอกคือหน้าต่างกระจก เส้น x เป็นสัญลักษณ์สำหรับเพดานโค้ง ตามปกติผังของวัดทางคริสต์ศาสนาจะวางเหมือนการวางแผนที่ ด้านเหนืออยู่บน ด้านตะวันตกถือกันว่าเป็นด้านหน้าของวัด ด้านตะวันออกที่เป็นบริเวณที่ทำคริสต์ศาสนพิธีอยู่ทางขวา
ด้านหน้าของวัด
ด้านหน้าของวัดที่เรียกว่า “มุขตะวันตก” (West front) เพราะตำแหน่งที่ตั้งของอาสนวิหารมักจะเป็นแนวตะวันตกตะวันออก ด้านตะวันตกถือว่าเป็นด้านหน้าของวัด บางวัดที่ไม่สามารถวางตามทิศที่ว่าก็ยังเรียกด้านหน้าวัดว่า “มุขตะวันตก” ด้านนี้จะเป็นส่วนสำคัญที่สุดภายนอกของวัดและจะมีการตกแต่งมากที่สุดและจะมีประตูใหญ่สำหรับขบวนพิธี ส่วนใหญ่จะมีสามประตูและมักจะตกแต่งด้วยกลุ่มรูปปั้นรอบประตู ทำด้วยหินอ่อน หรือหินที่แกะสลักอย่างวิจิตร เหนือประตูเป็นสามเหลี่ยมมักจะเป็นภาพแกะสลักใหญ่ ที่นิยมแกะกันคือ “การตัดสินครั้งสุดท้าย” (The Last Judgment) เหนือประตูขึ้นไปบางครั้งจะมีหน้าต่างใหญ่ หรือบางทีก็จะมีหน้าต่างกลมใหญ่เหมือนล้อที่เป็นหิน “ฉลุ” ตกแต่งด้วยกระจกสีที่เรียกว่า หน้าต่างกุหลาบ หรือรูปปั้นเรียงรายเป็นแถวอย่างเช่นที่อาสนวิหารซอลสบรีหรืออาสนวิหารเวลส์ นอกจากนั้นมักจะมีหอคอยสองหอขนาบเช่นที่อาสนวิหารน็อทร์-ดามที่ปารีส ประเทศฝรั่งเศส
ด้านหน้าอาสนวิหาร
ด้านหน้าวัดหรือด้านที่มีการตกแต่งจะเรียกกันว่า Facade หรือ façade ตามความหมายของศัพท์บัญญัติของราชบัณฑิตยสถานให้ความหมายไว้ว่า “ด้านหน้าวัด” ซึ่งถ้ากล่าวถึงอาสนวิหารจะเป็นความหมายที่ออกจะกำกวม เพราะคำนี้มาจากภาษาฝรั่งเศส “frontage” หรือ “หน้า” ซึ่งด้านหน้าที่กล่าวถึงนี้หมายถึงด้านนอกด้านใดด้านหนึ่งของสิ่งก่อสร้าง ซึ่งส่วนใหญ่จะเป็นด้านหน้าของตัวอาคารจริงๆ แต่ก็จะไม่เสมอไป “facade” อาจจะอยู่ด้านข้างหรือด้านหลังของอาสนวิหารก็ได้ เช่นที่อาสนวิหารอาเมียงที่ประเทศฝรั่งเศสที่มีการตกแต่ง “facade” ถึงสามด้าน
โถงทางเข้าโบสถ์
“โถงทางเข้าโบสถ์” (อังกฤษ: narthex) คือบริเวณทางเข้าที่เป็นบริเวณรับรองที่ตั้งอยู่ตอนปลายสุดของบริเวณกลางโบสถ์ด้านตรงข้ามกับบริเวณที่ตั้งของแท่นบูชาเอกที่ไม่ถือว่าเป็นส่วนหนึ่งของตัวสิ่งก่อสร้างหลัก ตามธรรมเนียมเป็นบริเวณสำหรับผู้ไม่มีสิทธิ์ในการเข้าร่วมพิธีกับศาสนิกชนที่เป็นสมาชิกของวัดอื่น ๆ เช่นผู้ที่ยังไม่ได้รับศีลจุ่มหรือผู้ที่มีความผิดอย่างใดอย่างหนึ่งในการเข้าร่วมพิธีในบริเวณที่จัดให้เฉพาะ
บริเวณกลางโบสถ์
“บริเวณกลางโบสถ์” (อังกฤษ: nave) หรือ “โถงกลาง” เป็นเนื้อที่หลักของตัวอาสนวิหารจะเป็นส่วนที่แล่นยาวจากตะวันตกไปตะวันออก หรือจากประตูทางเข้าวัดไปจนถึงบริเวณประกอบพิธีกรรม เป็นพื้นที่สำหรับคริสต์ศาสนิกชนผู้มาเข้าร่วมพิธีศาสนาในอาสนวิหารนั้น
คำว่า “nave” มาจาก ภาษาละติน แปลว่าเรือ อาสนวิหารก็เปรียบเหมือนเรือสำหรับบรรทุกผู้ศรัทธาในพระเจ้าฝ่าอุปสรรคต่าง ๆ ในชีวิต นอกจากนั้นเพดานไม้ของวัดใหญ่ ๆ จะมีลักษณะเหมือนท้องเรือ [1]
ช่องทางเดินข้าง
“ช่องทางเดินข้าง” (อังกฤษ: aisle) วัดยุคแรก ๆ จะไม่มีทางเดินข้างแต่เมื่อมีผู้ร่วมศรัทธาเพิ่มมากขึ้นทางวัดก็ต้องขยายให้กว้างขึ้นโดยเพิ่มทางเดินสองข้างประกบทางเดินกลาง แยกจากทางเดินกลางด้วยแนวเสาหรือซุ้มโค้ง ส่วนใหญ่เพดานเหนือทางเดินข้างจะมีระดับต่ำกว่าทางเดินกลาง “ทางเดินข้าง” ช่วยแบ่งเบาการจราจรจาก “ทางเดินกลาง” โดยเฉพาะเมื่อวัดแน่นไปด้วยผู้เข้าร่วมพิธี นอกจากนั้นยังช่วยทำให้สิ่งก็สร้างแข็งแรงขึ้นเพราะจะใช้เป็นผนังค้ำที่ยันผนังภายในไว้ในตัวทำให้ตัวสิ่งก่อสร้างสามารถรับน้ำหนักกดทับจากหลังคาที่มักจะทำด้วยหินได้
มุขข้างโบสถ์
“มุขข้างโบสถ์” หรือ “ปีกซ้ายขวา” (อังกฤษ: transept) ส่วนขวางที่ตัดกับบริเวณกลางโบสถ์ อาสนวิหารในประเทศอังกฤษบางแห่งก็จะมีปีกซ้ายขวาซ้อนกันสองชั้นที่เป็นลักษณะเอกลักษณ์ของการสร้างอาสนวิหารของอังกฤษเช่นที่อาสนวิหารซอลส์บรี
จุดตัด
“จุดตัด” (อังกฤษ: crossing) คือจุดที่แขนกางเขนหรือปีกซ้ายขวาตัดกับทางเดินกลาง เหนือจุดตัดมักจะเป็นหอที่มียอดแหลม หรือยอดแหลมเฉยๆ ที่เรียกว่า “มณฑป” (fleche) ที่อาจจะทำด้วยไม้ หิน หรือโลหะก็ได้ เช่นที่อาสนวิหารโอเทิง ประเทศฝรั่งเศส หรืออาสนวิหารซอลส์บรีที่มีหอทำด้วยหินสูงที่สุดในสหราชอาณาจักรอังกฤษ (404 ฟุต) หรืออาจจะเป็นโดม หรือเป็นหอเฉย ๆ ที่ไม่มียอดก็ได้ เช่น ที่อาสนวิหารวินเชสเตอร์ อังกฤษ ถ้าหอเป็นแบบโปร่งซึ่งสามารถให้แสงส่องลงมากลางวัดได้ก็เรียกว่า “หอตะเกียง” เช่น ที่อาสนวิหารบูร์โกส ประเทศสเปน
ด้านหลังวัด
“บริเวณพิธี” หรือ “East end” คือบริเวณจากทางเดินกลางไปจนจรดท้ายสุดของวัด ตอนปลายอาจจะเป็นรูปโค้งเว้าเป็นแฉกออกมาอย่างอาสนวิหารอาเมียงหรือเป็นป้านสี่เหลี่ยมอย่างของอาสนวิหารซอลสบรีเช่นในรูปก็ได้ บริเวณนี้จะเป็นบริเวณที่สำคัญที่สุดของวัดเพราะเป็นที่ตั้งของแท่นบูชาหลัก บริเวณประกอบพิธีทางศาสนา ที่นั่งของนักบวชและผู้ร้องเพลงสวด ที่ตั้งของชาเปล หรือ คูหาสวดมนต์ ทางเดินรอบมุข อนุสาวรีย์ของคนสำคัญๆ ที่เก็บวัตถุมงคล และที่เก็บสิ่งของมีค่าของวัด จะเป็นส่วนที่แตกต่างจากกันมากที่สุดทางรูปทรงสถาปัตยกรรม
บริเวณร้องเพลงสวด
“บริเวณร้องเพลงสวด” (อังกฤษ: choir, quire) เป็นบริเวณที่ใช้เป็นที่นั่งของนักบวชและสำหรับร้องเพลงสวดซึ่งมักจะเป็นผู้ชายหรือเด็กผู้ชาย บริเวณนี้อาจจะแยกจากทางเดินกลางด้วยฉากขวางที่อาจจะทำด้วยไม้ฉลุอย่างละเอียด หรือฉากที่ทำด้วยหินแกะสลัก ในบริเวณนี้ในบางอาสนวิหารจะมีที่นั่งจะเป็นไม้สลักเสลาอย่างงดงามเช่นที่อาสนวิหารเอ็กซีเตอร์ นอกจากนั้นก็อาจจะเป็นที่ตั้งของออร์แกนและบัลลังก์ของบาทหลวง
มุขโค้งด้านสกัด
“มุขโค้งด้านสกัด” (อังกฤษ: apse) เป็นมุขครึ่งวงกลมมักจะเป็นที่ตั้งแท่นบูชาเอก และบัลลังก์หรืออาสนะบาทหลวง มุขด้านตะวันออกได้รับอิทธิพลมาจากการก่อสร้างแบบบาซิลิกาของโรมัน ซึ่งจะเป็นลักษณะโค้งยื่นออกไปจากตัวสิ่งก่อสร้างทางด้านหลัง
จรมณฑล
“จรมณฑล” (อังกฤษ: ambulatory) คือทางเดินรอบด้านหลังมุขตะวันออกของตัวอาสนวิหาร ขนาดจรมุขของอาสนวิหารที่มีวัตถุมงคลจะกว้างเพื่อให้ผู้มีศรัทธาได้เข้ามาสักการะวัตถุมงคลที่ประสงค์จะมาเยี่ยมชม
ชาเปลหรือคูหาสวดมนต์
“ชาเปล” หรือ “คูหาสวดมนต์” (อังกฤษ: chapel) มักจะตั้งอยู่ระหว่างช่วงทางเดินข้างของอาสนวิหารเป็นระยะๆ หรือสร้างรอบมุขด้านตะวันออกที่เรียกกันว่า “ชาเปลดาวกระจาย” ( “Radiatiating chapels” หรือ “Chevet”) ซึ่งเป็นรัศมียื่นออกไปจากด้านหลังของวัด เช่นที่ อาสนวิหารอาเมียง ขนาดของชาเปลจะไม่ค่อยเท่ากัน การตกแต่งก็ไม่เท่าเทียมกันแล้วแต่ฐานะของผู้ศรัทธา บางครอบครัวที่มั่งคั่งหน่อยก็จะทำอย่างหรูหราเป็นคูหาสวดมนต์ส่วนตัวไปเลย
ครีบยัน
“ครีบยัน” (อังกฤษ: buttress) เป็นกำแพงที่สร้างขึ้นเพื่อรับน้ำหนักของหลังคาและกำแพงของอาสนวิหาร มาถึงสมัยกอธิค ครีบยันจะเป็นแบบปีกกางออกมาที่เรียกว่า ครีบยันลอย นอกจากมีประโยชน์ในการช่วยแบ่งรับน้ำหนักจากกำแพงแล้วยังใช้เป็นเครื่องตกแต่งทางสถาปัตยกรรมด้วย
อ้างอิง
- ↑ W. H. Auden, "Cathedrals, Luxury liners laden with souls, Holding to the East their hulls of stone"
ดูเพิ่ม
- สถาปัตยกรรมกอธิค
- สถาปัตยกรรมบาโรก
- สถาปัตยกรรมฟื้นฟูศิลปวิทยา
- สถาปัตยกรรมโรมาเนสก์
- สถาปัตยกรรมไบแซนไทน์
- สถาปัตยกรรมการก่อสร้างอาสนวิหารในยุโรปตะวันตก
- ส่วนประกอบของคริสต์ศาสนสถาน
- คริสต์ศาสนสถาน
- อาสนวิหาร
- บริเวณกลางโบสถ์
- หน้าบัน
- โครงสร้างทรงโค้ง
- หอประชุมสงฆ์
- ระเบียงคด
- หน้าต่างกลม
- ช่องรับแสง
- หน้าต่างประดับกระจกสี
- ห้องเก็บเครื่องพิธี
แหล่งข้อมูลอื่น
วิกิมีเดียคอมมอนส์มีสื่อเกี่ยวกับ Cathedral plans