แชมพู

ขวดแชมพูในยุคแรก

แชมพู หรือ ยาสระผม หมายถึง สิ่งปรุงแต่งของสารลดแรงตึงผิว (surfactant) ใช้ขจัดสิ่งสกปรกออกจากเส้นผมและหนังศีรษะ ซึ่งอยู่ในรูปของเหลว ครีม เจล ผงหรือเม็ด ก้อน หรือฟอง

ส่วนประกอบ

=== ส่วนประกอบที่มักใช้ === ก้อนเบ้อเร้อ ได้แก่ สารชำระล้าง (detergents) หรือ สารลดแรงตึงผิว (surfactants) แบ่งออกเป็นหลายกลุ่มได้แก่

• สารชำระล้างชนิดประจุลบ (anionic surfactants)
• สารชำระล้างชนิดประจุบวก (cationic surfactants)
• สารชำระล้างชนิดไม่มีประจุ (nonionic surfactants)
• สารชำระล้างชนิดมีสองประจุ (amphoteric surfactants)

ส่วนประกอบเสริม

• สารปรับสภาพเส้นผม (conditioning agent)
• สารเพิ่มฟอง (foam builder)
• สารช่วยทำให้ข้น (thickening agent)
• สารช่วยทำให้ใส (clarify agent)
• สารช่วยให้ทึบแสง (opacifying agent)
• สารกันการรวมตัวหรือสารซีเควสเตอร์ (sequestering agent)
• สารปรับความเป็นกรดด่าง (pH adjuster)
• สารกันเสีย (preservative)
• ส่วนประกอบอื่นๆ เช่น สี น้ำหอม สารขจัดรังแค สมุนไพร น้ำมันจากสัตว์ ฯลฯ

มาตรฐานอุตสาหกรรมไทย

แชมพูจัดเป็นเครื่องสำอางประเภทหนึ่ง ดังนั้นจะต้องมีคุณลักษณะทั่วไปตามมาตรฐานผลิตภัณฑ์อุตสาหกรรม เครื่องสำอาง: ข้อกำหนดทั่วไป (มอก. 152-2539) และมาตรฐานผลิตภัณฑ์อุตสาหกรรมแชมพู (มอก. 162-2541) ดังนี้

1. ต้องไม่มีสารหรือวัตถุห้ามใช้ตามข้อ ก. 1 (มอก. 152-2539)
2. สารที่กำหนดปริมาณการใช้ ต้องไม่เกินเกณฑ์ที่กำหนดในภาคผนวก ข. (มอก. 152-2539)
3. สีที่ใช้ในเครื่องสำอาง ต้องเป็นไปตามเกณฑ์ที่กำหนดในภาคผนวก ค. (มอก. 152-2539)
4. การระคายเคืองต่อผิวหนัง ต้องไม่ระคายเคืองต่อผิวหนัง ดัชนีการระคายเคืองต่อผิวหนังต้องไม่เกิน 1 โดยเมื่อทดสอบตามภาคผนวก ง. (มอก. 152-2539)
5. ความคงสภาพ คืออยู่ในสภาพที่ดี ไม่แปรสภาพหรือเสื่อมคุณภาพในระยะเวลาตามที่กำหนด (มอก. 152-2539)
6. ต้องไม่มีสิ่งแปลกปลอมอื่นใดที่ไม่ได้เกิดขึ้นโดยตรงจากกรรมวิธีผลิตตามปกติวิสัยและสิ่งแปลกปลอมอื่นใดที่ไม่ควรมีอยู่ในสารต่างๆของส่วนประกอบแชมพู
7. คุณลักษณะทางจุลชีววิทยา ต้องอยู่ในเกณฑ์กำหนด (มอก. 152-2539)
8. ต้องผ่านคุณลักษณะการใช้งาน 2 ประการ
   1. ความสามารถในการขจัดสิ่งสกปรก ฝุ่นละอองบนเส้นผมและหนังศีรษะ ทั้งในน้ำอ่อนและน้ำกระด้าง
   2. ความสามารถที่ทำให้ผมนุ่มสลวย หวีและจัดทรงได้ง่าย
9. ความเป็นกรด-ด่างในช่วง 5.0 – 8.0 (ยกเว้นแชมพูสำหรับเด็ก ค่าความเป็นกรด-ด่างในช่วง 6.5 – 7.5)
10. ต้องไม่ก่อให้เกิดการระคายเคืองต่อตา
11. สารขจัดรังแค (เฉพาะแชมพูสำหรับขจัดรังแค) ต้องมีสารขจัดรังแคตามชนิดและปริมาณที่ระบุไว้ที่ฉลาก ไม่เกินร้อยละ 2.0