นกปากกบปักษ์ใต้
| นกปากกบปักษ์ใต้ | |
|---|---|
.jpg)
| |
| นกปากกบปักษ์ใต้ในอุทยานแห่งชาติศรีพังงา | |
| สถานะการอนุรักษ์ | |
| การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์ | |
| อาณาจักร: | Animalia |
| ไฟลัม: | Chordata |
| ชั้น: | Aves |
| อันดับ: | Caprimulgiformes |
| วงศ์: | Podargidae |
| สกุล: | Batrachostomus |
| สปีชีส์: | B. stellatus |
| ชื่อทวินาม | |
| Batrachostomus stellatus (Gould, 1837) | |
| |
| แหล่งกระจายพันธุ์ของนกปากกบปักษ์ใต้ (B. stellatus) | |
นกปากกบปักษ์ใต้ (อังกฤษ: Gould's frogmouth; ชื่อวิทยาศาสตร์: Batrachostomus stellatus) เป็นนกหากินกลางคืนในอันดับ Caprimulgiformes และในวงศ์ Podargidae เป็นหนึ่งใน 12 ชนิดในสกุลนกปากกบ (Batrahostomus)[2] หายาก อาศัยในป่าที่ราบลุ่มและเชิงเขาในบรูไน อินโดนีเซีย มาเลเซีย และภาคใต้ของไทย ลักษณะเด่นคือ ปากที่กว้าง อวบใหญ่ คล้ายปากกบ และมีจุดขาวกระจัดกระจายบนปีกและส่วนใต้ท้องสีขาวหรือขาวหม่นมีดวงสีขาวขอบน้ำตาล องค์การระหว่างประเทศเพื่อการอนุรักษ์ธรรมชาติได้ระบุสถานะเกือบอยู่ในข่ายเสี่ยงต่อการสูญพันธุ์
อนุกรมวิธานและศัพทมูลวิทยา
[แก้]ชื่อสามัญภาษาอังกฤษ "Gould's frogmouth" เพื่อระลึกถึงนักปักษีวิทยาชาวอังกฤษและศิลปินภาพนก จอห์น โกลด์ (John Gould, 1804-1881)[3] ชื่อสกุลมาจากภาษากรีก batracho (βατραχο) แปลว่า "กบ" และ stoma (στομα) "ปาก" (frogmouth)[4] ชื่อลักษณะ stella และ atus แปลว่า (เป็นดวง ๆ ) "ลายดาว"[5]
นกปากกบปักษ์ใต้ (B. stellatus) เป็นหนึ่งนกในสกุลนกปากกบ 4 ชนิดที่พบในประเทศไทย[6] คือ นกปากกบยักษ์, นกปากกบพันธุ์ชวา, นกปากกบลายดำ และนกปากกบปักษ์ใต้
ชื่ออื่น
[แก้]ภาษามลายู: Burung Segan Bintik Emas, Burung Segan Bintik Mas[7]
ภาษาอินโดนีเซีย: Burung Paruh-kodok Bintang, Paruhkodok Bintang, Paruh-kodok bintang[7]
ลักษณะทางกายวิภาค
[แก้]นกปากกบปักษ์ใต้ (B. stellatus) เป็นนกขนาดกลางที่มีน้ำหนักประมาณ 47 ถึง 48.5 กรัม และวัดความยาวได้ 21 ถึง 25 เซนติเมตร[8] สามารถแบ่งได้ในสองรูปแบบที่แตกต่างกัน คือ สีน้ำตาลอ่อนและสีน้ำตาลเข้ม ทั้งสองมีลวดลายเหมือนกัน[9] ลำตัวส่วนใหญ่เป็นสีน้ำตาลและมีจุดสีขาวกระจายอยู่บนปีก เส้นรอบคอขาว ลำตัวด้านล่าง (อกส่วนล่างและท้องส่วนบน) สีขาวหม่นมีจุดขนาดใหญ่ (เป็นดวง) รูปไข่สีขาวขอบน้ำตาล[8][10] ลักษณะภาวะทวิสันฐานทางเพศที่ตรงข้ามกับนกปากกบชนิดอื่น ๆ นกปากกบปักษ์ใต้ตัวผู้และตัวเมียมีความคล้ายคลึงกันมาก ความแตกต่างเพียงเล็กน้อยที่สามารถระบเพศตนได้คือ นกตัวเมียจะมีสีน้ำตาลแดงเข้ม ม่านตาสีน้ำตาล และขาสีเหลือง ในขณะที่ตัวผู้มีม่านตาสีเหลืองและขาสีชมพู[11]
พฤติกรรมและถิ่นอาศัย
[แก้]นกชนิดนี้พบได้เฉพาะในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ เป็นนกประจำถิ่นของประเทศบรูไน บางภูมิภาคของอินโดนีเซีย พบมากในมาเลเซีย[2] และมีสถานะสูญพันธุ์แล้วในสิงคโปร์[12] และเป็นนกประจำถิ่นที่ถูกระบุว่าเป็นนกที่หายากในประเทศไทยเฉพาะในภาคใต้ของประเทศ ถิ่นที่อยู่ของนกปากกบปักษ์ใต้คือป่าฝนเขตร้อน มักพบในป่าดงดิบ หรือป่าปฐมภูมิที่ไม่ถูกรบกวนจากมนุษย์ หรือยังคงสภาพไม้พื้นเมืองที่หนาแน่น มักอาศัยอยู่ในป่าที่ราบลุ่มจนถึงระดับความสูงไม่เกิน 500 เมตร[11]
ในประเทศไทย นกปากกบปักษ์ใต้อาศัยค่อนข้างเบาบางโดยมีค่าความหนาแน่น 2.92 ตัว ต่อตารางกิโลเมตร[13] สามารถอาจพบได้ในเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าฮาลา-บาลา จังหวัดนราธิวาส อุทยานแห่งชาติศรีพังงา จังหวัดพังงา[6][14]
ร้องเสียงดัง “วี้ว - วี้" หรือร้องแบบต่อเนื่องยาว "วิ้ว" และเป็นช่วง "วุ๊ก ๆ ๆ" อย่างรวดเร็วซึ่งคล้ายเป็นเสียงเตือน[9]
อาหาร
[แก้]เป็นนกกินแมลงเหมือนกับนกปากกบอื่น ๆ ในภูมิภาค นกปากกบปักษ์ใต้กินผีเสื้อกลางคืนชนิดต่าง ๆ ด้วงบางชนิด และตั๊กแตน[11]
การผสมพันธุ์
[แก้]ฤดูผสมพันธุ์ของนกปากกบปักษ์ใต้อาจแตกต่างกันไปตามถิ่นอาศัย ในพื้นที่มาเลเซียเริ่มตั้งแต่เดือนมิถุนายน ถึง กันยายน และในเกาะบอร์เนียวเริ่มตั้งแต่ กุมภาพันธ์ ถึง กรกฎาคม[11] ระยะฟักไข่ประมาณ 30 วัน โดยทั้งพ่อและแม่จะทำการฟักไข่
การทำรัง
[แก้]รังทำด้วยรังของขนร่วงของพ่อแม่นกบางส่วนและมักมีขนาดเล็กและตื้น ผสมกับการใช้กิ่งไม้และไลเคนบางชนิด พ่อแม่นกมักซ่อนรังเพื่อป้องกันจากผู้ล่า[15] รังส่วนใหญ่สูงจากพื้น 1.3 เมตร และตัวเมียวางไข่ครั้งละ 1 ฟองต่อคลอก ไข่มีลักษณะเป็นวงรีและมีสีขาว[8]
สถานะการอนุรักษ์และภัยคุกคาม
[แก้]จากข้อมูลของสหภาพนานาชาติเพื่อการอนุรักษ์ธรรมชาติ (IUCN) นกปากกบปักษ์ใต้ถูกจัดสถานะใกล้ถูกคุกคาม (NT) ประชากรนกลดลงอย่างต่อเนื่อง[12][16] เนื่องจากภัยคุกคามต่อถิ่นที่อยู่ในภาคใต้ของประเทศไทย จำนวนนกที่อาศัยอยู่ในพื้นที่ลุ่มลดลงอย่างมากจากกิจกรรมของมนุษย์โดยเฉพาะการตัดไม้ทำลายป่าในที่ราบลุ่ม[12] ซึ่งทำลายถิ่นที่อยู่ของสัตว์หลายชนิด[17] แม้นกปากกบปักษ์ใต้กำลังเผชิญกับการสูญพันธุ์ในประเทศไทย แต่นกชนิดนี้แพร่กระจายโดยกว้างในหลายภูมิภาคของเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ซึ่งช่วยลดความเสี่ยงของการสูญพันธุ์ลงได้บ้าง[8]
นกปากกบปักษ์ใต้ เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองในบัญชีแนบท้ายกฎกระทรวง กำหนดให้เป็นสัตว์ป่าบางชนิดเป็นสัตว์ป่าคุ้มครอง พ.ศ. 2546 ตามพระราชบัญญัติสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า พ.ศ.2535 ลำดับที่ 598[18]
อ้างอิง
[แก้]- ↑ BirdLife International (2012). "Batrachostomus stellatus". IUCN Red List of Threatened Species. 2012. สืบค้นเมื่อ 26 November 2013.
- ↑ 2.0 2.1 Avibase (n.d.). "Podarge étoilé".
{{cite web}}: CS1 maint: url-status (ลิงก์) - ↑ Beolens, Bo; Watkins, Michael (2003). Whose Bird? Men and Women Commemorated in the Common Names of Birds. London: Christopher Helm. pp. 145–146.
- ↑ Liddell, Henry George (1871). A lexicon. Robert Scott. Oxford. ISBN 0-19-910207-4. OCLC 4060180.
- ↑ "stellatus - Wiktionary". en.wiktionary.org (ภาษาอังกฤษ).
- ↑ 6.0 6.1 Parks, Creative Commons Attribution-ShareAlike 4 0 International Thai National. "Batrachostomus stellatus, Gould's frogmouth". Thai National Parks (ภาษาอังกฤษ).
- ↑ 7.0 7.1 "Batrachostomus stellatus (Gould's Frogmouth) - Avibase". avibase.bsc-eoc.org.
- ↑ 8.0 8.1 8.2 8.3 Holyoak (2016). "Gould's Frogmouth". Birds of the World.
{{cite journal}}: CS1 maint: url-status (ลิงก์) - ↑ 9.0 9.1 Ebird (n.d.). "Podarge étoilé". Merlin.
{{cite web}}: CS1 maint: url-status (ลิงก์) - ↑ "นกปากกบปักษ์ใต้ - eBird". ebird.org.
- ↑ 11.0 11.1 11.2 11.3 Le-Dantec (2010). "Podarge étoilé". oiseaux.net.
{{cite web}}: CS1 maint: url-status (ลิงก์) - ↑ 12.0 12.1 12.2 International), BirdLife International (BirdLife (2016-10-01). "IUCN Red List of Threatened Species: Batrachostomus stellatus". IUCN Red List of Threatened Species.
- ↑ ศิริพร ทองอารีย์ สุวิทย์ สุวรรณพงศ์ สมชัย อาแว. 2555. ชนิดและประชากรของนกหากินกลางคืนในป่าบาลา จังหวัดนราธิวาส. หน้า 79-86. ใน ผลงานวิจัย และรายงานความก้าวหน้างานวิจัย ประจำปี 2554. กลุ่มงานวิจัยสัตว์ป่า สำนักอนุรักษ์สัตว์ป่า กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช. กรุงเทพฯ.
- ↑ โครงการประเมินและติดตามตรวจสอบพื้นที่สำคัญเพื่อการอนุรักษ์นกและความหลากหลายทางชีวภาพ (IBAs) ในประเทศไทย (CEPF Project). สมาคมอนุรักษ์นกและธรรมชาติแห่งประเทศไทย.
- ↑ Schwartz (2008). "Caprimulgiform". Encyclopedia Britannica.
{{cite web}}: CS1 maint: url-status (ลิงก์) - ↑ Encyclopedia of Life (2018). "Gould's Frogmouth". National museum of natural history.
{{cite web}}: CS1 maint: url-status (ลิงก์) - ↑ Treesucon and Round (1989). "Report on threatened birds in Thailand". Tiger Paper.
{{cite web}}: CS1 maint: url-status (ลิงก์) - ↑ "สัตว์ป่าคุ้มครอง - โลกสีเขียว". www.verdantplanet.org.