จักรพรรดิสุยหยาง

จักรพรรดิสุยหยาง
จักรพรรดิแห่งราชวงศ์สุยของจีน
ครองราชย์	21 สิงหาคม ค.ศ. 604 – 11 เมษายน ค.ศ. 618
ก่อนหน้า	จักรพรรดิสุยเหวิน (隋文帝)
ถัดไป	หยาง โย่ว (楊侑)
ประสูติ	ค.ศ. 569
สวรรคต	11 เมษายน ค.ศ. 618 (49 ชันษา) ตานหยาง (丹陽), จักรวรรดิสุย
ฝังพระศพ	เจียงตู (江都)
พระนามเต็ม หยาง กวั่ง (楊廣) พระสมัญญานาม ตามเอกสารราชวงศ์ถัง: หยาง (煬) ตามหยาง ถง (楊侗): หมิง (明) ตามโต้ว เจี้ยนเต๋อ (竇建德): หมิ่น (閔) วัดประจำรัชกาล ชื่อจู่ (世祖)
ราชวงศ์	ราชวงศ์สุย
พระราชบิดา	จักรพรรดิสุยเหวิน (隋文帝)
พระราชมารดา	ตู๋กู เจียหลัว (獨孤伽羅)

สมเด็จพระจักรพรรดิสุยหยาง (จีน: 隋煬帝; พินอิน: Suí Yáng Dì; ค.ศ. 569 – 11 เมษายน ค.ศ. 618) ชื่อตัวว่า หยาง กวั่ง (楊廣) ชื่อเดิมว่า หยาง ยิง (英) และชื่อรองว่า อาหมัว (阿摩) เป็นจักรพรรดิพระองค์ที่ 2 แห่งราชวงศ์สุย (隋朝) ของจีนโบราณ และเป็นโอรสพระองค์ที่ 2 ของจักรพรรดิสุยเหวิน (隋文帝)

หยาง กวั่ง เดิมชื่อ หยาง ยิง แต่หยาง เจียน (楊堅) ผู้เป็นบิดา ซึ่งต่อมาคือจักรพรรดิสุยเหวิน ให้เปลี่ยนชื่อเป็น หยาง กวั่ง ตามคำพยากรณ์ที่ได้รับ เมื่อหยาง เจียน ตั้งราชวงศ์สุยใน ค.ศ. 581 และขึ้นเป็นจักรพรรดิสุยเหวินแล้ว ก็ตั้งหยาง กวั่ง เป็นเจ้า ฐานันดรศักดิ์ว่า จิ้นหวัง (晋王) ครั้น ค.ศ. 588 จักรพรรดิสุยเหวินให้หยาง กวั่ง นำทหารห้ากองไปตีราชวงศ์เฉิน (陳朝) ทางใต้เป็นผลสำเร็จ ทำให้หยาง กวั่ง เป็นที่ชื่นชมไปทั่ว ภายหลัง หยาง กวั่ง ทำเล่ห์กลใส่หยาง หย่ง (楊勇) ผู้เป็นพี่ชาย จนตนเองได้เป็นรัชทายาทใน ค.ศ. 600 ครั้นจักรพรรดิสุยเหวินสิ้นพระชนม์ใน ค.ศ. 604 เกิดร่ำลือกันว่า การสิ้นพระชนม์เป็นฝีมือของหยาง กวั่ง แต่ไร้หลักฐานยืนยัน กระนั้น หยาง กวั่ง ในฐานะรัชทายาท ก็ได้สืบราชสมบัติต่อจากจักรพรรดิสุยเหวินผู้เป็นบิดา

หยาง กวั่ง ครองราชย์ช่วง ค.ศ. 604–618 ระหว่างนั้น เขาจัดทำโครงการใหญ่หลายอย่าง ที่ลือชื่อที่สุดเห็นจะเป็นการขุดเจาะคลองสัญจรหลวง (大运河) รวมถึงการบูรณะกำแพงยาว (長城) ที่ทำให้แรงงานล้มตายราว 6 ล้านคน นอกจากนี้ เขายังจัดทัพไปโจมตีบ้านอื่นเมืองอื่นอย่างต่อเนื่อง หนึ่งในนั้น คือ การโจมตีอาณาจักรจามปาซึ่งปัจจุบันอยู่ในเวียดนามตอนกลางและตอนใต้ ทำให้ทแกล้วทหารราชวงศ์สุยหลายพันนายล้มตายลงเพราะมาลาเรีย อนึ่ง เขายังส่งทัพไปตีอาณาจักรโคกูรยอในเกาหลี ซึ่งพ่ายแพ้ยับเยิน ทั้งทำให้ท้องพระคลังแห้งเหือด เดือดร้อนทุกหย่อมหญ้า ชาวประชาลุกขึ้นต่อต้านราชวงศ์ ที่สุดแล้ว ขุนพลยฺหวี่เหวิน ฮฺว่าจี๋ (宇文化及) ยึดอำนาจสำเร็จ แล้วจับหยาง กวั่ง รัดคอตายในนครเจียงตู (江都) ซึ่งปัจจุบันอยู่ในหยางโจว (扬州) มณฑลเจียงซู (江苏)

แม้หยาง กวั่ง จะสร้างผลงานไว้มากมาย แต่นักประวัติศาสตร์แต่เดิมมามักถือว่า เขาเป็นหนึ่งในทรราชที่เลวร้ายที่สุดในหน้าประวัติศาสตร์ และเป็นเหตุผลที่ราชวงศ์สุยครองอำนาจได้ไม่นาน โดยมองว่า การปราชัยในศึกที่เกาหลี การบังคับเกณฑ์คนไปเป็นทหาร การขึ้นภาษีเพื่อนำเงินมาใช้ในสงคราม และความวุ่นวายในบ้านเมืองอันเป็นผลมาจากภาษีที่สูงลิ่วนั้น ทำให้สุดท้ายแล้วราชวงศ์อยู่ไม่ได้