คลองบางบาล
คลองบางบาล เป็นคลองสาขาแยกมาจากแม่น้ำเจ้าพระยา มีความยาวประมาณ 16 กิโลเมตร[1] ไหลผ่านอำเภอบางบาล จังหวัดพระนครศรีอยุธยา ครอบคลุมพื้นที่ 10 ตำบล ได้แก่ ตำบลบางชะนี ตำบลไทรน้อย ตำบลบางบาล ตำบลวัดยม ตำบลมหาพราหมณ์ ตำบลสะพานไทย ตำบลกบเจา ตำบลบ้านคลัง ตำบลพระขาว และตำบลน้ำเต้า
ประวัติ
[แก้]แม่น้ำเจ้าพระยาจากจังหวัดอ่างทองไหลลงไปถึงหน้าวัดจุฬามณีได้แยกออกเป็น 2 สาย คือแม่น้ำสายเดิมแยกเข้าคลองบางบาลไปลงแม่น้ำน้อยและแม่น้ำเจ้าพระยาปัจจุบันที่ผ่านคลองบ้านใหม่หรือคลองบ้านกุ่มไปยังหัวแหลมท้ายเกาะเมืองพระนครศรีอยุธยา เป็นคลองที่ขยายกว้างในภายหลัง คลองบางบาลไหลลงไปบรรจบกับแม่น้ำน้อยบริเวณตรงข้ามวัดสีกุก
บริเวณริมคลองบางบาลน่าจะเคยเป็นแม่น้ำใหญ่มาก่อน มีผู้คนอยู่อาศัยหนาแน่น คาดว่าน่าจะมีชุมชนมาตั้งแต่สมัยกรุงศรีอยุธยาตอนต้น มีหลายวัดที่ตั้งอยู่ริมน้ำ เช่นวัดยมซึ่งมีเจดีย์สมัยอยุธยาตอนต้น วัดเก้าห้องซึ่งพบใบเสมาหินทรายแดงแบบหนาของสมัยอยุธยาตอนต้น วัดโบสถ์ซึ่งพบใบเสมาหินชนวน[2]
สาเหตุของการเปลี่ยนแปลงทางน้ำของคลองบางบาลหรือแม่น้ำเจ้าพระยาสายเดิม สันนิษฐานว่าเมื่อราว พ.ศ. 2400 มีการขุดคลองบ้านกุ่มจากวัดจุฬามณี เป็นคลองลัดมาลงแม่น้ำที่บ้านใหม่ และขุดออกจากท้องคุ้งเช่นเดียวกัน น้ำไหลลงทางคลองนี้แรงและเชี่ยวจัดทำให้แม่น้ำทางอำเภอบางบาลตื้นและแคบเข้าในเวลาไม่ถึงร้อยปี แม่น้ำเจ้าพระยาจากวัดจุฬามณีได้เปลี่ยนแนวกลับมาเป็นทางบ้านใหม่ เกาะเมืองอยุธยา บางปะอิน บางไทร ซึ่งเป็นแม่น้ำเดิม นับเป็นการเปลี่ยนเป็นครั้งที่ 2 และยังคงเป็นอยู่มาจนทุกวันนี้ที่สีกุกก็เช่นเดียวกับที่เกาะเมืองอยุธยา โดยเป็นที่รวมของแม่น้ำสีกุก ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของแม่น้ำน้อยในปัจจุบัน และแม่น้ำน้อยสายเดิมซึ่งเป็นแม่น้ำเจ้าพระยาที่เปลี่ยนเป็นครั้งที่ 1 และเป็นคลองบางบาลในปัจจุบัน[3]
การใช้พื้นที่ริมคลอง
[แก้]ในปัจจุบันชุมชนริมคลองบางบาลเป็นชุมชนชาวนาดั้งเดิม มีบ้านเรือนเป็นเรือนไทยมีใต้ถุน เนื่องจากยังมีสภาพน้ำหลากทุกปี ชุมชนยังมีกลุ่มงานปั้นจิ๋วในพื้นที่ด้วย[4]
ตลอดคลองบางบาลมีศาสนสถานทั้งหมด 25 แห่ง โดยแบ่งเป็นวัด 23 แห่ง ได้แก่ วัดจุฬามณี วัดปราสาททอง วัดเก้าห้อง วัดยม วัดบ้านแดง วัดสีกุก วัดไทรน้อย วัดโบสถ์ วัดท่าสุทธาวาส วัดธรรมจักร์ วัดนกกระจาบ วัดแจ้ง วัดไผ่ล้อม วัดกำแพงแก้ว วัดจันทาราม วัดโพธิ์กบเจา วัดใหม่กบเจา วัดธรรมโชติการาม วัดพิกุลโสคันธ์ วัดพระขาว วัดสันติการาม วัดบางปลาหมอ และมัสยิด 2 แห่ง คือมัสยิดอาปลียิ้ลฮูดาและมัสยิดสมคิดอิสลาม[3]
อ้างอิง
[แก้]- ↑ Theerachet Chaomeepurm. "สมบัติทางกายภาพและโครงสร้างของตะกอนตลิ่งแม่น้ำ บริเวณคลองบางบาล อำเภอบางบาล จังหวัดพระนครศรีอยุธยา".
- ↑ "คลองบางบาล คือแม่น้ำเจ้าพระยา (สายเดิม) และคลองมหาพราหมณ์ อ. บางบาล อยุธยา". มติชน.
- ↑ 3.0 3.1 สถาปัตย์ สร้อยจำปา. "การจัดการภูมิทัศน์วัฒนธรรม: กรณีศึกษา ชุมชนริมคลองบางบาลอำเภอบางบาล จังหวัดพระนครศรีอยุธยา" (PDF). มหาวิทยาลัยศิลปากร.[ลิงก์เสีย]
- ↑ "ชุมชนหมู่บ้านริมคลองบางบาล". แหล่งศิลปกรรมอันควรอนุรักษ์ - สิ่งแวดล้อมศิลปกรรม.