คลองบางบาล

คลองบางบาล เป็นคลองสาขาแยกมาจากแม่น้ำเจ้าพระยา มีความยาวประมาณ 16 กิโลเมตร ไหลผ่านอำเภอบางบาล จังหวัดพระนครศรีอยุธยา ครอบคลุมพื้นที่ 10 ตำบล ได้แก่ ตำบลบางชะนี ตำบลไทรน้อย ตำบลบางบาล ตำบลวัดยม ตำบลมหาพราหมณ์ ตำบลสะพานไทย ตำบลกบเจา ตำบลบ้านคลัง ตำบลพระขาว และตำบลน้ำเต้า

ประวัติ

แม่น้ำเจ้าพระยาจากจังหวัดอ่างทองไหลลงไปถึงหน้าวัดจุฬามณีได้แยกออกเป็น 2 สาย คือแม่น้ำสายเดิมแยกเข้าคลองบางบาลไปลงแม่น้ำน้อยและแม่น้ำเจ้าพระยาปัจจุบันที่ผ่านคลองบ้านใหม่หรือคลองบ้านกุ่มไปยังหัวแหลมท้ายเกาะเมืองพระนครศรีอยุธยา เป็นคลองที่ขยายกว้างในภายหลัง คลองบางบาลไหลลงไปบรรจบกับแม่น้ำน้อยบริเวณตรงข้ามวัดสีกุก

บริเวณริมคลองบางบาลน่าจะเคยเป็นแม่น้ำใหญ่มาก่อน มีผู้คนอยู่อาศัยหนาแน่น คาดว่าน่าจะมีชุมชนมาตั้งแต่สมัยกรุงศรีอยุธยาตอนต้น มีหลายวัดที่ตั้งอยู่ริมน้ำ เช่นวัดยมซึ่งมีเจดีย์สมัยอยุธยาตอนต้น วัดเก้าห้องซึ่งพบใบเสมาหินทรายแดงแบบหนาของสมัยอยุธยาตอนต้น วัดโบสถ์ซึ่งพบใบเสมาหินชนวน

สาเหตุของการเปลี่ยนแปลงทางน้ำของคลองบางบาลหรือแม่น้ำเจ้าพระยาสายเดิม สันนิษฐานว่าเมื่อราว พ.ศ. 2400 มีการขุดคลองบ้านกุ่มจากวัดจุฬามณี เป็นคลองลัดมาลงแม่น้ำที่บ้านใหม่ และขุดออกจากท้องคุ้งเช่นเดียวกัน น้ำไหลลงทางคลองนี้แรงและเชี่ยวจัดทำให้แม่น้ำทางอำเภอบางบาลตื้นและแคบเข้าในเวลาไม่ถึงร้อยปี แม่น้ำเจ้าพระยาจากวัดจุฬามณีได้เปลี่ยนแนวกลับมาเป็นทางบ้านใหม่ เกาะเมืองอยุธยา บางปะอิน บางไทร ซึ่งเป็นแม่น้ำเดิม นับเป็นการเปลี่ยนเป็นครั้งที่ 2 และยังคงเป็นอยู่มาจนทุกวันนี้ที่สีกุกก็เช่นเดียวกับที่เกาะเมืองอยุธยา โดยเป็นที่รวมของแม่น้ำสีกุก ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของแม่น้ำน้อยในปัจจุบัน และแม่น้ำน้อยสายเดิมซึ่งเป็นแม่น้ำเจ้าพระยาที่เปลี่ยนเป็นครั้งที่ 1 และเป็นคลองบางบาลในปัจจุบัน

การใช้พื้นที่ริมคลอง

ในปัจจุบันชุมชนริมคลองบางบาลเป็นชุมชนชาวนาดั้งเดิม มีบ้านเรือนเป็นเรือนไทยมีใต้ถุน เนื่องจากยังมีสภาพน้ำหลากทุกปี ชุมชนยังมีกลุ่มงานปั้นจิ๋วในพื้นที่ด้วย

ตลอดคลองบางบาลมีศาสนสถานทั้งหมด 25 แห่ง โดยแบ่งเป็นวัด 23 แห่ง ได้แก่ วัดจุฬามณี วัดปราสาททอง วัดเก้าห้อง วัดยม วัดบ้านแดง วัดสีกุก วัดไทรน้อย วัดโบสถ์ วัดท่าสุทธาวาส วัดธรรมจักร์ วัดนกกระจาบ วัดแจ้ง วัดไผ่ล้อม วัดกำแพงแก้ว วัดจันทาราม วัดโพธิ์กบเจา วัดใหม่กบเจา วัดธรรมโชติการาม วัดพิกุลโสคันธ์ วัดพระขาว วัดสันติการาม วัดบางปลาหมอ และมัสยิด 2 แห่ง คือมัสยิดอาปลียิ้ลฮูดาและมัสยิดสมคิดอิสลาม