ฤๅษีวาสุเทพ

รูปปูนปั้นฤๅษีวาสุเทพที่วัดพระธาตุดอยสุเทพราชวรวิหาร

ฤๅษีวาสุเทพ หรือ พระสุเทวฤาษี มีเรื่องราวอยู่ในตำนานว่าเป็นผู้สร้างเมืองหลายเมืองในบริเวณลุ่มแม่น้ำปิง เช่นเมืองหริภุญไชยหรือลำพูน ในตำนาน จามเทวีวงศ์ ได้กล่าวถึงฤๅษีวาสุเทพว่า เป็นผู้นำในการสร้างเมืองหริภุญชัยเมื่อ พ.ศ. 1204 รวมถึงชื่อดอยสุเทพมาจากฤๅษีวาสุเทพ

เนื้อหาตำนาน

นักวิชาการเชื่อว่าฤๅษีวาสุเทพเป็นนักพรตชาวอินเดีย แต่ชาวพื้นเมืองเชียงใหม่–ลำพูน เชื่อว่าเป็นชาวลัวะ

ในตำนานปู่แสะย่าแสะมีปรากฏทั้งในเอกสารโบราณ เช่น ตำนานพื้นเมืองเชียงใหม่ ตำนานเชียงใหม่ปางเดิม และธรรมตำนานวัดนันทาราม ปรากฏชื่อพระสุเทวฤาษี ตามตำนานกล่าวว่าเป็นลูกชายปู่แสะย่าแสะ

ฤๅษีวาสุเทพออกบวชในพระพุทธศาสนาพร้อมกับกุลบุตรอีกสี่คนได้แก่ สุกกทันตะ อานุสิสสะ พุทธชฎิละและสุพรหมะ ต่อมาเห็นว่าวินัยสิกขาบทของพระพุทธองค์ประกอบกิจอันละเอียดเกินกว่าจะปฏิบัติตามได้ทั้งหมด จึงขอลาสิกขาไปบวชเป็นฤาษีอยู่ในป่าหิมพานต์ บำเพ็ญพรตจนสำเร็จ วันหนึ่งฤาษีทั้งห้า มีความปรารถนาจะบริโภคอาหารที่มีรสเปรี้ยวและเค็มอันเป็นอาหารของมนุษย์ จึงชวนกันเหาะออกจากป่าหิมพานต์ไปอาศัยอยู่ในสถานที่ต่าง ๆ โดยสุกกทันตฤาษีไปอยู่เมืองละโว้ อนุสิสสฤาษีไปอยู่หลิทวัลลีนคร พุทธชฎิลฤาษีอยู่ดอยชุหบรรพต และสุพรหมฤาษีอยู่ดอยเขางามเมืองนคร ส่วนวาสุเทวฤาษีลงมาอยู่ดอยอุจฉุบรรพตหรือดอยสุเทพในปัจจุบัน

ในพระราชประวัติพระนางจามเทวีใน จามเทวีวงศ์ ระบุว่าฤๅษีวาสุเทพเป็นผู้พบ "หญิงวี" ในดอกบัว ใช้วีรองรับเด็กสตรีนั้นขึ้นมาชุบเลี้ยง คือ พระนางจามเทวี แล้วส่งไปเป็นพระชายาของพระราชโอรสพระเจ้ากรุงละโว้

สถานที่อันเนื่องในตำนาน

ชื่อของดอยสุเทพมาจากนามของฤๅษีวาสุเทพ ที่วัดพระธาตุดอยสุเทพมีการสร้างรูปปูนปั้นฤๅษีวาสุเทพตั้งอยู่บริเวณลานชั้น 2 ใกล้กับบันไดทางขึ้นไปบนลานองค์พระธาตุทางด้านทิศตะวันตก ซึ่งด้านนี้มีบันไดทางขึ้นอยู่ 2 ด้าน หากหันหน้าเข้าหาองค์พระเจดีย์รูปปูนปั้นพระฤๅษีวาสุเทพตั้งอยู่ข้างบันไดทางขึ้นทางด้านขวา

บริเวณเพิงผาถ้ำฤๅษีของอุทยานแห่งชาติดอยสุเทพ-ปุย มีการสร้างศาลเพียงตาและมีรูปปั้นฤๅษีวาสุเทพตั้งไว้ให้เคารพ

เชื่อกันว่ามีอาศรมที่พำนักอยู่ที่ ม่อนฤๅษี อยู่บริเวณหลังวัดดอยติ ตำบลป่าสัก อำเภอเมือง จังหวัดลำพูน ตำนานยังกล่าวอีกว่าที่ม่อนฤๅษี เป็นสถานที่บรรจุพระเครื่องของขลัง วัดดอยติ ได้แก่ พระเลี่ยม พระสิบสอง เป็นต้น