ผลต่างระหว่างรุ่นของ "ลิลิตยวนพ่าย"
เนื้อหาที่ลบ เนื้อหาที่เพิ่ม
เริ่มเก็บกวาด |
ไม่มีความย่อการแก้ไข |
||
| บรรทัด 3: | บรรทัด 3: | ||
{{รออ้างอิง}} |
{{รออ้างอิง}} |
||
'''ลิลิตยวนพ่าย''' เป็นวรรณคดีประเภทสดุดีวีรกรรมของ[[พระมหากษัตริย์]] จัดเป็นวรรณคดีประวัติศาสตร์ ไม่ปรากฏนามผู้แต่ง แต่สันนิษฐานว่าแต่งขึ้นในรัชสมัย[[สมเด็จพระรามาธิบดีที่ 2]] เพื่อเฉลิมพระเกียรติ[[สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ]] ลิลิตยวนพ่ายแต่งเป็นลิลิตดั้น กล่าวคือ เป็นร่ายดั้นและโคลงดั้นบาทกุญชร<ref> [http://kanchanapisek.or.th/kp6/BOOK24/chapter1/t24-1-l2.htm#sect1 ลิลิตยวนพ่าย]</ref> ต่อมา ไม่ใช่คำว่าลิลิตเรียกเพราะการแต่งไม่ได้มีร่ายดั้นประกอบทุกบท มีเพียงร่ายดั้นนำเพียงตอนแรกเท่านั้นจึงเรียกว่า ยวนพ่ายโคลงดั้น{{อ้างอิง}} |
'''ลิลิตยวนพ่าย''' เป็นวรรณคดีประเภทสดุดีวีรกรรมของ[[พระมหากษัตริย์]] จัดเป็นวรรณคดีประวัติศาสตร์ ไม่ปรากฏนามผู้แต่ง แต่สันนิษฐานว่าแต่งขึ้นในรัชสมัย[[สมเด็จพระรามาธิบดีที่ 2]] เพื่อเฉลิมพระเกียรติ[[สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ]] ลิลิตยวนพ่ายแต่งเป็นลิลิตดั้น กล่าวคือ เป็นร่ายดั้นและโคลงดั้นบาทกุญชร<ref> [http://kanchanapisek.or.th/kp6/BOOK24/chapter1/t24-1-l2.htm#sect1 ลิลิตยวนพ่าย]</ref> ต่อมา ไม่ใช่คำว่าลิลิตเรียกเพราะการแต่งไม่ได้มีร่ายดั้นประกอบทุกบท มีเพียงร่ายดั้นนำเพียงตอนแรกเท่านั้นจึงเรียกว่า ยวนพ่ายโคลงดั้น{{อ้างอิง}} คำว่า "ลิลิต" หมายถึง คำประพันธ์ประเภทร้อยกรองแบบหนึ่งซึ่งใช้โคลงและร่ายต่อสัมผัสกันเป็นเรื่องยาว ส่วน "ยวน" หมายถึง ชาวไทยทางล้านนา เรียกกันว่า ไทยยวน เพี้ยนมาจาก โยน หรือ โยนก ดังนั้น ลิลิตยวนพ่ายจึงมีเนื้อหากล่าวถึง สงครามที่กรุงศรีอยุธยามีชัยเหนือไทยเหนือ หรือ ล้านนา นั่นเอง <ref>พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2542</ref> |
||
| ⚫ | |||
ความมุ่งหมายของการแต่ง เพื่อยอพระเกียรติพระมหากษัตริย์ |
|||
== เนื้อหา == |
|||
ความหมายของคำว่า “ลิลิต” พจพนานุกรมฉบับราชบัณฑิยสถาน 2525 (2538:735) ให้คำนิยามไว้ว่า “ คำประพันธ์ ซึ่งใช้โคลงและร่ายสัมผัสกัน” ในด้านเนื้อหาเป็นการสดุดีวีรกรรมพระมหากษัตริย์ |
|||
เนื้อเรื่องของลิลิตยวนพ่ายจะกล่าวถึงพระราชประวัติของสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ โดยเริ่มจากการกล่าวนมัสการพระพุทธเจ้าและยกหัวข้อธรรมะเพื่อสรรเสริญสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ แล้วจึงเริ่มกล่าวถึงพระราชประวัติของพระองค์ตั้งแต่ประสูติจนกระทั่งเสด็จขึ้นครองราชสมบัติเป็นพระมหากษัตริย์แห่งกรุงศรีอยุธยา ต่อมา เจ้าเมืองพิษณุโลกเอาใจออกห่างกรุงศรีอยุธยาโดยหันไปติดต่อกับ[[พระเจ้าติโลกราช]] พระองค์จึงทรงยกทัพไปขึ้นไปตีและปราบปรามมาจนสงบและเสด็จประทับที่[[เมืองพิษณุโลก]] |
|||
ความหมายของคำว่า “ยวน” คำว่า ยวน ในที่นี้หมายถึงคนล้านนา เพี้ยนมาจาก โยน หรือ โยนก เรียกกันสามัญว่าไท-ยวน ได้แก่คนไทยถิ่นเหนือนั่นเอง |
|||
| ⚫ | ต่อมา จึงกล่าวถึงเหตุการณ์ที่พระเจ้าติโลกราชเสียพระจริตประหารหนานบุญเรือง ราชบุตรและหมื่นดังนคร เจ้าเมืองเชียงชื่น เป็นเหตุให้ภรรยาของหมื่นดังนครไม่พอใจและส่งสารมาพึ่งพระบรมโพธิสมภารของสมเด็จสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ พระองค์จึงยอทัพไปช่วยจนเกิดสงครามระหว่างกรุงศรีอยุธยากับเมืองเชียงใหม่ พระเจ้าติโลกราชทรงยอทัพมาป้องกันเมืองเชียงชื่น เสร็จแล้วเสด็จกลับไปรักษาเมืองเชียงใหม่ สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถทรงกรีธาทัพหลวงขึ้นไปรบตีเชียงใหม่พ่ายไปได้เมืองเชียงชื่น ตอนสุดท้ายป็นการยอพระเกียรติสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถอีกครั้งหนึ่ง |
||
เหตุการณ์ทางประวัติศาสตร์และเนื้อหา กล่าวถึงสงครามระหว่างไทยใต้(อยุธยา) และไทยเหนือ (ล้านนา) กล่าวโดยสรุปดังนี้ |
|||
| ⚫ | |||
1. เป็นโครงดั้นยอพระเกียรติ สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ 60 บท คือ โครงบทที่ 1 – 60 กล่าวถึงเหตุการณ์สมัยพระราชบิดาของสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถยกทัพไปรบเขมร พระองค์ประสูติตอนที่พระราชบิดาประชุมพล พระราชบิดาปราบเขมรได้ พระราชบิดาสวรรคต พระองค์ขึ้นเสวยราช |
|||
2. โคลบทที่ 61 – 112 กล่าวถึงเจ้าเมืองพิษณุโลกเอาใจออกห่างจากกรุงศรีอยุธยาไปติดต่อกับพระเจ้าติโลกราชเจ้าเมืองเชียงใหม่ สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถจึงยกทัพไปตีและปราบปรามมาจนสงบ (ยวนพ่าย) เสด็จประทับที่เมืองพิษณุโลก ทรงทุนุบำรุงพระพุทธศาสนาส่งพระราชบุตรไปลังกา นิมนต์พระเถระมาเผยแพร่พุทธศาสนา พระองค์ทรงผนวชและสร้างวัดพุทธไธศวรรย์ |
|||
3.โคลงตั้งแต่บทที่ 113 เป็นต้นไป กล่าวถึงพระเจ้าติโลกราชตั้งหมื่นด้งนครเจ้าเชียงชื่น พระเจ้าติโลกราชเสยจริตประหารชีวิตราชบุตรและเรียกหมื่นด้งนครไปเชียงใหม่และประหารชีวิต ภรรยาหมื่นด้งนครแค้นใจ ได้ขอให้สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถช่วย จึงเกิดสงครามระหว่างกรุงศรีอยุธยากับเชียงใหม่ (ยวนพ่าย) |
|||
4. โครงตั้งแต่บทที่ 290 – 365 เป็นการยอพระเกียรติสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ |
|||
เรื่องย่อ |
|||
ตอนต้นกล่าวนมัสการพระพุทธเจ้าและนำหัวข้อธรรมมาแจกแจงทำนองยกย่องสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถว่า ทรงคุณธรรมข้อนั้น ๆ กล่าวถึงพระราชประวัติ ตั้งแต่ประสูติจนได้ราชสมบัติ ต่อมาเจ้าเมืองเชียงชื่น(เชลียง) |
|||
เอาใจออกหาง นำทัพเชียงใหม่มาตีเมืองชัยนาท แต่ถูกสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถตีแตกกลับไป และยึดเมืองสุโขทัยคืนมาได้ แล้วประทับอยู่เมืองพิษณุโลก เสด็จออกบวชชั่วระยะหนึ่ง ต่อจากนั้นกล่าวถึงการทำสงครามกับ |
|||
| ⚫ | |||
พ่ายไปได้เมืองเชียวชื่ม ตอนสุดท้ายสรรเสริญพระบารมีสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถอีกครั้งหนึ่ง |
|||
ลักษณะคำประพันธ์และภาษาที่ใช้ เป็นร่ายดั้น 2 ตอน และโคลงดั้นบาทกุญชร จำนวน 365 บท ภาษาที่ใช้เป็นภาษาไทยโบราณ เขมรและสันสกฤต – บาลี จำนวนมาก อ่านเข้าใจยาก แต่มีความไพเราะ หนักแน่นและประณีตบรรจง |
ลักษณะคำประพันธ์และภาษาที่ใช้ เป็นร่ายดั้น 2 ตอน และโคลงดั้นบาทกุญชร จำนวน 365 บท ภาษาที่ใช้เป็นภาษาไทยโบราณ เขมรและสันสกฤต – บาลี จำนวนมาก อ่านเข้าใจยาก แต่มีความไพเราะ หนักแน่นและประณีตบรรจง |
||
1.ร่ายนำต้นเรื่อง |
|||
ศรีสิทธิสวัสดิ์ ชยัศดุมงคล วิมลวิบุล อดุลยาดิเรก |
|||
เอกภูธรกรกช ทสนัชสมุขชลิต วิกสิตสโรดม บรมนพอภิวาท |
|||
บทรโชพระโคดม สมนุพระสัทธรรมาทิตย์ บพิตรมหิทธิมเหาฬาร …..ฯลฯ |
|||
2.โคลงบทแรก |
|||
พรหมพิษณุปรเมศเจ้า จอมเมรุมาศเฮย |
|||
ยำเมศมารุตอร อาศนม้า |
|||
พรุณคนิกุเพนทรา สูรยเสพย |
|||
เรืองรวีวรจ้าจ้า แจ่มจันทร์ |
|||
3.โคลงที่แสดงอรรถธรรมลึกซึ้ง |
|||
เบญเจนทริเยศบั้น เบญจา |
|||
นันตริยเบญจัก ไปล่เปลื้อง |
|||
เบญจประการนา พิธมารค ก็ดี |
|||
เบญจยศนั้นเรื้อง รวดพรหม |
|||
4. โครงที่แทรงอารมณ์ขันลึกๆ |
|||
เชลยลากลู่ม้า มือมัด |
|||
เขาเมื่อยจูงขาย แลกเหล้า |
|||
พระยศพ่อท่านทัด ไตรโลกย์ |
|||
ดินหื่นหอมฟ้าเร้า รวดขจร |
|||
5. อ้างวรรณกรรมอินเดียหลายเรื่อง ในยวนพ่าย กวีผู้ประพันธ์ได้อ้างอิงชื่อตัวละครสำคัญในภารตวรรณกรรมหลายเรื่อง (วรรรณกรรมในอิน เดีย) เช่น รามายณะ และ ภารยุทธ์ เป็นต้น ตัวอย่าง |
|||
(1)พระทรงทัณฑาศเพี้ยง ยมยุทธ ยิ่งแฮ |
|||
ทรงคทาเทียมภิม เลิศล้น |
|||
กลทรงสราวุธ ราเมศ เพี้ยงพอ |
|||
ขมาศโจมรพ้น ที่เทียง |
|||
(2) การช้างพิฆเนศร์น่าว ปูนปาน ท่านนา |
|||
อัศวทำเทียมกลางรงค์ เลิศแล้ว |
|||
การยุทธเชี่ยวชาญกล กลแกว่น |
|||
ไหรหว่าอรชุนแก้ว ก่อนบรรพ์ |
|||
(3) กลริรณแม่นเพี้ยง พระกฤษณ |
|||
กลต่อกลกันกล เกียจกั้ง |
|||
กลกลตอบกลคิด กลใคร่ ถึงเลย |
|||
กลต่อกลตั้งไว้ รอยรณ |
|||
ข้อสังเกต มีการเล่นคำว่า “กล” ด้วย |
|||
6. ร่ายระบุพระนามสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ ลิลิตยวนพ่ายมีหลักฐานที่ทำให้นักวรรคดีวินิจฉัยว่า แต่งสดุดีสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ ดังนี้ |
|||
“แต่นั้นบั้นนฤเมนทรนฤเบศ นเรศนรินทราธิบดีศรีสรรเพชรญ์ |
|||
สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถนายกดิลกผู้เป็นเจ้า เกล้าภูมิพล |
|||
สกลชมพูธิเบศ คือเดชกษัตรีพงศ์ ทรงมงกุฎรัตน์พสราภรณ์ |
|||
วิภูสิตเสร็จ เสด็จเหรนือปฤษภาคกุญชร ดุจอมรสถิตเอราวัณ |
|||
ครรไลยังนครคู่ฟ้า ถวัลย์วิภูผ่านหล้า แหล่งเฟี้ยมฟีกบุญ ท่านนา” |
|||
แต่ประการสำคัญที่พึงกล่าวไว้คือ ไม่สามารถทราบได้ว่า ใครคือผู้แต่ง |
|||
7. ตัวอย่างโคลงถวายพระราชสดุดียอพระเกียรติ ในลิลิตยวนพ่ายอุดมไปด้วยร่ายและโคลงยอพระเกียรติ เช่น |
|||
“ชัยยานุภาพท้าว เทียนทิน- กรแฮ |
|||
เมืองเทพคนธรรพฤๅ อยู่ถ้อย |
|||
ชัยชัยพ่อเพียงอินทร นุภาพ |
|||
บุญเบิกเมืองถ้วนร้อย รอบถวาย |
|||
ชัยชัยเมื่อปราบอ้อม กำแพงเพชร |
|||
ผืนแผ่นผายเสมา ออกกว้าง |
|||
ชัยชัยท่านตรัสเตร็จ ในนารถ |
|||
ยศโยคบุญท้าวอ้าง อาจครวญ |
|||
กษัตริย์สุรราชเรื้อง รสธรรม์ |
|||
บรรหายศยอยวน พ่ายฟ้า |
|||
สมภารปราบไปกัลป์ ทุกทวีป |
|||
ร้อยพิภาพเหลื่มหล้า อยู่เย็น |
|||
ร้อยท้าวรวมรีบเข้า มาทูล ท่านนา |
|||
ถวายประทุมทองเป็น ปิ่นเกล้า |
|||
สมภารพ่อเพียงสูรย์ โศภิต |
|||
มอญและยวนพ่ายเข้า ข่ายเขมร |
|||
ลิลิตยวนพ่าย มีลักษณะมาจนทุกวันนี้ ยังสมบูรณ์หรือถูกแต่งเหมือนวรรณคดีบางเรื่อง ถ้อยคำที่ใช้ในโบราณและคำสันสกฤตส่วนมาก ถึงแม้จะใช้ถ้อยคำเหล่านี้ยังไม่ถูกดัดแปลงแก้ไขจากคนชั้นหลัง จึงเป็นประโยชน์แก่การศึกษาด้านภาษาอย่างมาก ถึงแม้จะใช้ถ้อยคำสำนวนที่เข้าใจยาก และเรื่องส่วนใหญ่เกี่ยวกับการรบทัพจับศึก แต่ลิลิต |
ลิลิตยวนพ่าย มีลักษณะมาจนทุกวันนี้ ยังสมบูรณ์หรือถูกแต่งเหมือนวรรณคดีบางเรื่อง ถ้อยคำที่ใช้ในโบราณและคำสันสกฤตส่วนมาก ถึงแม้จะใช้ถ้อยคำเหล่านี้ยังไม่ถูกดัดแปลงแก้ไขจากคนชั้นหลัง จึงเป็นประโยชน์แก่การศึกษาด้านภาษาอย่างมาก ถึงแม้จะใช้ถ้อยคำสำนวนที่เข้าใจยาก และเรื่องส่วนใหญ่เกี่ยวกับการรบทัพจับศึก แต่ลิลิต |
||
เรื่องนี้ก็ยังมีลักษณะวรรณคดีดีเด่นเพราะใช้ถ้อยคำไพเราะ โวหารพรรณนาที่ |
เรื่องนี้ก็ยังมีลักษณะวรรณคดีดีเด่นเพราะใช้ถ้อยคำไพเราะ โวหารพรรณนาที่ |
||
รุ่นแก้ไขเมื่อ 19:34, 22 สิงหาคม 2553
 | มีข้อสงสัยว่าบทความนี้อาจละเมิดลิขสิทธิ์ แต่ระบุไม่ได้ชัดเจนเพราะขาดแหล่งที่มา หรืออ้างถึงสิ่งพิมพ์ที่ยังตรวจสอบไม่ได้ หากแสดงได้ว่าบทความนี้ละเมิดลิขสิทธิ์ ให้แทนป้ายนี้ด้วย {{ละเมิดลิขสิทธิ์}} หากคุณมั่นใจว่าบทความนี้ไม่ได้ละเมิดลิขสิทธิ์ ให้แสดงหลักฐานในหน้าอภิปราย โปรดอย่านำป้ายนี้ออกก่อนมีข้อสรุป |
 | บทความนี้ต้องการการจัดหน้า จัดหมวดหมู่ ใส่ลิงก์ภายใน หรือเก็บกวาดเนื้อหา ให้มีคุณภาพดีขึ้น คุณสามารถปรับปรุงแก้ไขบทความนี้ได้ และนำป้ายออก พิจารณาใช้ป้ายข้อความอื่นเพื่อชี้ชัดข้อบกพร่อง |
 | บทความนี้ไม่มีการอ้างอิงจากแหล่งที่มาใด |
ลิลิตยวนพ่าย เป็นวรรณคดีประเภทสดุดีวีรกรรมของพระมหากษัตริย์ จัดเป็นวรรณคดีประวัติศาสตร์ ไม่ปรากฏนามผู้แต่ง แต่สันนิษฐานว่าแต่งขึ้นในรัชสมัยสมเด็จพระรามาธิบดีที่ 2 เพื่อเฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ ลิลิตยวนพ่ายแต่งเป็นลิลิตดั้น กล่าวคือ เป็นร่ายดั้นและโคลงดั้นบาทกุญชร[1] ต่อมา ไม่ใช่คำว่าลิลิตเรียกเพราะการแต่งไม่ได้มีร่ายดั้นประกอบทุกบท มีเพียงร่ายดั้นนำเพียงตอนแรกเท่านั้นจึงเรียกว่า ยวนพ่ายโคลงดั้น[ต้องการอ้างอิง] คำว่า "ลิลิต" หมายถึง คำประพันธ์ประเภทร้อยกรองแบบหนึ่งซึ่งใช้โคลงและร่ายต่อสัมผัสกันเป็นเรื่องยาว ส่วน "ยวน" หมายถึง ชาวไทยทางล้านนา เรียกกันว่า ไทยยวน เพี้ยนมาจาก โยน หรือ โยนก ดังนั้น ลิลิตยวนพ่ายจึงมีเนื้อหากล่าวถึง สงครามที่กรุงศรีอยุธยามีชัยเหนือไทยเหนือ หรือ ล้านนา นั่นเอง [2]
เนื้อหา
เนื้อเรื่องของลิลิตยวนพ่ายจะกล่าวถึงพระราชประวัติของสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ โดยเริ่มจากการกล่าวนมัสการพระพุทธเจ้าและยกหัวข้อธรรมะเพื่อสรรเสริญสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ แล้วจึงเริ่มกล่าวถึงพระราชประวัติของพระองค์ตั้งแต่ประสูติจนกระทั่งเสด็จขึ้นครองราชสมบัติเป็นพระมหากษัตริย์แห่งกรุงศรีอยุธยา ต่อมา เจ้าเมืองพิษณุโลกเอาใจออกห่างกรุงศรีอยุธยาโดยหันไปติดต่อกับพระเจ้าติโลกราช พระองค์จึงทรงยกทัพไปขึ้นไปตีและปราบปรามมาจนสงบและเสด็จประทับที่เมืองพิษณุโลก
ต่อมา จึงกล่าวถึงเหตุการณ์ที่พระเจ้าติโลกราชเสียพระจริตประหารหนานบุญเรือง ราชบุตรและหมื่นดังนคร เจ้าเมืองเชียงชื่น เป็นเหตุให้ภรรยาของหมื่นดังนครไม่พอใจและส่งสารมาพึ่งพระบรมโพธิสมภารของสมเด็จสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ พระองค์จึงยอทัพไปช่วยจนเกิดสงครามระหว่างกรุงศรีอยุธยากับเมืองเชียงใหม่ พระเจ้าติโลกราชทรงยอทัพมาป้องกันเมืองเชียงชื่น เสร็จแล้วเสด็จกลับไปรักษาเมืองเชียงใหม่ สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถทรงกรีธาทัพหลวงขึ้นไปรบตีเชียงใหม่พ่ายไปได้เมืองเชียงชื่น ตอนสุดท้ายป็นการยอพระเกียรติสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถอีกครั้งหนึ่ง
อ้างอิง
- ↑ ลิลิตยวนพ่าย
- ↑ พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2542