ภาพลวงตาปอนโซ
บทความนี้อาจต้องการตรวจสอบต้นฉบับ ในด้านไวยากรณ์ รูปแบบการเขียน การเรียบเรียง คุณภาพ หรือการสะกด คุณสามารถช่วยพัฒนาบทความได้ |
ภาพลวงตาปอนโซ (อังกฤษ: Ponzo illusion) เป็นภาพลวงตาเชิงเรขาคณิต ที่ค้นพบโดยนักจิตวิทยาชาวอิตาลีชื่อว่า มาริโอ ปอนโซ (ค.ศ. 1882-1960) ในปี ค.ศ. 1911 (พ.ศ. 2456)[1] เขาเสนอว่า ใจมนุษย์ตัดสินขนาดของวัตถุโดยอาศัยพื้นหลัง เขาจึงสนับสนุนความคิดนี้โดยวาดเส้นตรงยาวเท่ากันสองเส้น ผ่านเส้นสองเส้นที่เบนเข้าหากัน โดยมีลักษณะคล้ายกับทางรถไฟ ซึ่งทำให้เส้นด้านบนจะดูยาวกว่าเส้นด้านล่างเพราะว่า เราแปลผลเส้นที่เบนเข้าหากันตามหลักทัศนมิติว่า เป็นเส้นขนานที่ถอยห่างออกไปเรื่อย ๆ ตามระยะทาง ดังนั้นเราจึงแปลผลเหมือนกับว่า เส้นบนนั้นอยู่ไกลกว่า และจึงเห็นมันว่ายาวกว่า โดยในมุมมอง 3 มิติแล้ว วัตถุที่ไกลกว่าต้องมีความยาวมากกว่าวัตถุที่ใกล้กว่า เพื่อที่จะมีความยาวเท่ากันปรากฏบนเรตินา
วิธีการอธิบายภาพลวงตานี้เรียกว่า สมมุติฐานทัศนมิติ (perspective hypothesis) ซึ่งกล่าวว่า ทัศนมิติที่เห็นในรูปเกิดขึ้นจากเส้นสองเส้นที่เบนหาเข้ากันซึ่งปกติมีความสัมพันธ์กับระยะทาง ซึ่งก็คือ เส้นเอียงสองเส้นดูเหมือนจะวิ่งไปบรรจบกันที่เส้นขอบฟ้าหรือที่จุดสุดสายตา ที่อยู่ไกลออกไป
วิธีการอธิบายอีกวิธีหนึ่งเรียกว่า สมมุติฐานกรอบภาพ (framing-effects hypothesis) ซึ่งกล่าวว่า ช่องระหว่างเส้นแนวนอนกับเส้นเอียง (แนวตั้ง) ที่เป็นกรอบอาจจะเป็นตัวกำหนด หรือมีส่วนในการกำหนดระดับความบิดเบือนจากความเป็นจริง ของความยาวของเส้นแนวนอนสองเส้น
โดยตัวอย่างหนึ่งของภาพลวงตาปอนโซ คือ ภาพลวงตาโดยพระจันทร์ คือการเห็นพระจันทร์พระอาทิตย์เป็นต้นที่ใกล้ ๆ เส้นขอบฟ้าใหญ่กว่าที่เห็นกลางท้องฟ้า โดยที่วัตถุปรากฏ "ไกลออกไป" (เพราะอยู่ที่ขอบฟ้า) จะต้องใหญ่กว่าวัตถุที่อยู่ข้างบน[2]
ภาพลวงตาเช่นนี้ก็เกิดขึ้นด้วยสำหรับผู้ที่ใช้อุปกรณ์ที่ส่งข้อมูลการเห็นโดยสัมผัสหรือโดยเสียง ซึ่งบุคคลนั้นต้องเคยมีการเห็นทางตาจริง ๆ มาก่อนเท่านั้น เพราะว่า คนที่พิการทางสายตาโดยสมบูรณ์มาแต่กำเนิดจะไม่ประสบกับปรากฏการณ์นี้
มีการใช้ภาพลวงตาปอนโซเพื่อแสดงการแยกออกจากกันระหว่างวิถีประสาทการเห็นเพื่อการรับรู้ และวิถีประสาทการเห็นเพื่อการเคลื่อนไหว (ดูสมมุติฐานทางสัญญาณสองทาง) กล่าวคือ การปรับเปลี่ยนขนาดของมือเพื่อที่จะยื่นออกไปจับวัตถุที่อยู่ในภาพลวงตาปอนโซไม่ปรากฏว่าเกิดการลวง[3] กล่าวอีกอย่างหนึ่งก็คือ เมื่อยื่นมือไปจับวัตถุ การอ้านิ้วชี้และนิ้วโป้งออก จะเป็นไปตามขนาดของวัตถุจริง ๆ ไม่ใช่ขนาดวัตถุที่ปรากฏในการรับรู้ โดยระบบสายตาเพื่อการเคลื่อนไหวไม่ถูกลวง ในขณะที่ระบบสายตาเพื่อการรับรู้ถูกลวง
ความแตกต่างในความเป็นอยู่ในชีวิตทำให้เกิดความไวต่อภาพลวงตาปอนโซในระดับต่าง ๆ กัน คือ คนชนบทและผู้ที่ไม่ใช่ชาวตะวันตกปรากฏว่า เกิดการลวงในระดับที่ต่ำกว่า[4] งานวิจัยในปี ค.ศ. 2011 เสนอว่า อิทธิพลของภาพลวงตาปอนโซ และของภาพลวงตาเอ็บบิงก์เฮาส์ อาจจะมีสหสัมพันธ์เชิงผกผันกับขนาดของคอร์เทกซ์สายตาปฐมภูมิ[5] โดยยิ่งขนาดของคอร์เทกซ์ใหญ่เท่าไร บุคคลนั้นก็ถูกลวงน้อยลงเท่านั้น
เชิงอรรถและอ้างอิง[แก้]
- ↑ Ponzo, M. (1911). "Intorno ad alcune illusioni nel campo delle sensazioni tattili sull'illusione di Aristotele e fenomeni analoghi". Archives Italiennes de Biologie.
- ↑ "Why does the Sun appear larger on the horizon than overhead?". Astronomy Department at Cornell University. สืบค้นเมื่อ 2012-10-02.
- ↑ Ganel T, Tanzer M, Goodale MA. (2008). "A double dissociation between action and perception in the context of visual illusions: opposite effects of real and illusory size". Psych. Sci. 19 (3): 221–5. doi:10.1111/j.1467-9280.2008.02071.x. PMID 18315792.
{{cite journal}}
: CS1 maint: multiple names: authors list (ลิงก์) - ↑ Shiraev, E.; D. (2007). Cross-Cultural Psychology (3rd ed.). Pearson Education, Inc. p. 110.
- ↑ D Samuel Schwarzkopf, Chen Song & Geraint Rees (January 2011). "The surface area of human V1 predicts the subjective experience of object size". Nature Neuroscience. 14 (1): 28–30. doi:10.1038/nn.2706. PMC 3012031. PMID 21131954.
แหล่งข้อมูลอื่น[แก้]
- Renier L, De Volder AG (2005). "Cognitive and brain mechanisms in sensory substitution of vision: a contribution to the study of human perception". Journal of Integrative Neuroscience, Special Edition in Honor of Paul Bach-y-Rita. 4 (4): 489–503. doi:10.1142/S0219635205000999.
- Renier L, Laloyaux C, Collignon O, Tranduy D, Vanlierde A, Bruyer R, De Volder AG (2005). "The Ponzo illusion using auditory substitution of vision in sighted and early blind subjects". Perception. 34 (7): 857–867. doi:10.1068/p5219. PMID 16124271. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2006-10-26. สืบค้นเมื่อ 2014-04-03.
{{cite journal}}
: CS1 maint: multiple names: authors list (ลิงก์) - An interactive illustration of the Ponzo illusion in Roger Shepard's Terror Subterra