ไวปฏิกิริยามัธยันตร์
ไวปฏิกิริยามัธยันตร์ หรือ มัธยันตร์,ระหว่างกลาง, สารมัธยันตร์[1](อังกฤษ: Reactive intermediate) ใน เคมี คือ โมเลกุลที่มีอายุสั้น มีพลังงานสูง และมีปฏิกิริยาสูงเมื่อเกิดขึ้นในปฏิกิริยาเคมี สารตัวกลาง จะเปลี่ยนเป็นโมเลกุลที่เสถียรกว่าอย่างรวดเร็ว เฉพาะในกรณีพิเศษเท่านั้นที่สามารถแยกและเก็บสารประกอบเหล่านี้ได้ เช่น ในอุณหภูมิต่ำ หรือการแยกตัวของ แมทริกซ์ เมื่อระบุการมีอยู่ของสารตัวกลางที่มีปฏิกิริยาได้ สารตัวกลางที่มีปฏิกิริยาสามารถช่วยอธิบายได้ว่าปฏิกิริยาเคมีเกิดขึ้นได้อย่างไร[2][3][4][5]
ปฏิกิริยาเคมีส่วนใหญ่มักเกิดขึ้นจาก ขั้นตอนพื้นฐาน หรือ ขั้นตอนเบื้องต้น มากกว่าหนึ่ง ขั้นตอนจึงจะเสร็จสมบูรณ์ และสารตัวกลางที่มีปฏิกิริยาได้คือผลิตภัณฑ์ที่มีพลังงานสูง จึงไม่เสถียร และมีอยู่ในขั้นตอนกลางเพียงขั้นตอนเดียวเท่านั้น ชุดขั้นตอนเหล่านี้ประกอบกันเป็นกลไกของปฏิกิริยาสารตัวกลางที่มีปฏิกิริยาได้แตกต่างจากสารตั้งต้น ผลิตภัณฑ์ หรือสารตัวกลางปฏิกิริยาอย่างง่ายตรงที่โดยปกติแล้วไม่สามารถแยกตัวออกมาได้ แต่บางครั้งสามารถสังเกตได้โดยใช้ เทคนิค วิธีสเปกโทรสโกปี ที่รวดเร็ว สารตัวกลางมีความเสถียรในแง่ที่ว่าปฏิกิริยาเบื้องต้นจะสร้างสารตัวกลางที่มีปฏิกิริยาได้ และต้องใช้ปฏิกิริยาพื้นฐานในขั้นตอนต่อไปเพื่อทำลายสารตัวกลางนั้น
เมื่อไม่สามารถสังเกตสารตัวกลางที่มีปฏิกิริยาได้ จะต้องมีอนุมาน การมีอยู่ของสารตัวกลางนั้น ผ่านการทดลอง ซึ่งโดยปกติจะเกี่ยวข้องกับการเปลี่ยนแปลงสภาวะปฏิกิริยา เช่น อุณหภูมิหรือความเข้มข้น และการใช้เทคนิคของ จลนพลศาสตร์เคมี, เทอร์โมไดนามิกส์เคมี, หรือ สเปกโทรสโกปี สารระหว่างกลางที่มีปฏิกิริยาสูงที่อิงจากคาร์บอน ได้แก่ เรเดคัล, คาร์เบน, คาร์บอเนียน, คาร์บาเนียน, อารีน และ คาร์บีน
คุณลักษณะทั่วไป
[แก้]สารระหว่างกลางที่มีปฏิกิริยาสูงมีลักษณะหลายประการร่วมกัน:
- มี ความเข้มข้น ต่ำเมื่อเปรียบเทียบกับสารตั้งต้นและผลิตภัณฑ์ขั้นสุดท้าย
- ยกเว้นคาร์บาเนียน, สารระหว่างกลางเหล่านี้ไม่ปฏิบัติตาม กฎออกเตตของลูอิส, ซึ่งทำให้มีปฏิกิริยาสูง
- มักถูกเกิดจาก การสลายตัวทางเคมี ของ สารประกอบสารเคมี
- มักเป็นไปได้ที่จะพิสูจน์การมีอยู่ของสายพันธุ์นี้โดยวิธี สเปกโทรสโกปี
- ต้องพิจารณาผลกระทบของ เอฟเฟกต์กรงด้วย
- มักจะมีการเสถียรภาพโดย การเชื่อมกัน หรือ การสั่นพ้อง
- มักจะยากที่จะแยกแยะจาก สถานะการเปลี่ยนผ่าน
- พิสูจน์การดำรงอยู่โดยวิธีพิสูจน์การมีอยู่โดย การดักจับด้วยเคมี
คาร์บอน
[แก้]-
เรเดคัล -
คาร์เบน -
คาร์บอเนียน -
คาร์บาเนียน -
คาร์บีน -
เบนซีน (หรือ อารีน)
อ้างอิง
[แก้]- ↑ "ศัพท์บัญญัติ ๔๐ สาขาวิชา สำนักงานราชบัณฑิตยสภา". สำนักงานราชบัณฑิตยสภา. สืบค้นเมื่อ 30 August 2024.
- ↑ Carey, Francis A.; Sundberg, Richard J.; (1984). Advanced Organic Chemistry Part A Structure and Mechanisms (2nd ed.). New York N.Y.: Plenum Press. ISBN 0-306-41198-9.
- ↑ March Jerry; (1992). Advanced Organic Chemistry reactions, mechanisms and structure (4th ed.). New York: John Wiley & Sons ISBN 0-471-60180-2
- ↑ Gilchrist, T. L. (1966). Carbenes nitrenes and arynes. Springer US. ISBN 9780306500268.
- ↑ Moss, Robert A.; Platz, Matthew S.; Jones, Jr., Maitland (2004). Reactive intermediate chemistry. Hoboken, N.J.: Wiley-Interscience. ISBN 9780471721499.
แหล่งข้อมูลอื่น
[แก้]
วิกิมีเดียคอมมอนส์มีสื่อเกี่ยวกับ Reactive intermediates
