อาการป่วยทางวัฒนธรรม
| ส่วนหนึ่งของหัวข้อเรื่อง |
| มานุษยวิทยา การแพทย์ และ จิตวิทยา |
|---|
| มานุษยวิทยาสังคม กับ มานุษยวิทยาวัฒนธรรม |
ในแพทยศาสตร์และมานุษยวิทยาการแพทย์ อาการป่วยทางวัฒนธรรม[1] (อังกฤษ: culture-bound syndrome หรือ culture-specific syndrome) หรือ อาการป่วยพื้นบ้าน (อังกฤษ: folk illness) เป็นการรวมกันของอาการทางจิต (psychiatric) และทางกาย (somatic) ที่ถือว่าพบได้เฉพาะในสังคมหรือวัฒนธรรมเฉพาะแห่ง โดยปราศจากการแทรกแซงอย่างมีเป้าหมายทางชีวเคมีหรือทางโครงสร้าง (no objective biochemical or structural alterations) ของอวัยวะหรือการทำงานของอวัยวะ คำว่า อาการป่วยทางวัฒนธรรม นั้นถูกรวมเข้าอยู่ในคู่มือการวินิจฉัยและสถิติสำหรับความผิดปกติทางจิต (DSM) ฉบับที่ 4 (1994) ของสมาคมจิตแพทย์อเมริกา (American Psychiatric Association) ที่ซึ่งรวมรายชื่อของอาการป่วยทางวัฒนธรรมที่พบมากที่สุด (DSM ฉบับที่ 5 - DSM-IV: Appendix I) เช่นเดียวกันกับใน ICD-10 (บท 5) ซึ่งระบุอาการเจ็บป่วยทางวัฒนธรรมใน Annex 2 ของขอบข่ายการตรวจโรคเพื่อการวิจัย (Diagnostic criteria for research)[2]
ในมุมที่กว้างกว่านี้ โรคประจำถิ่น (endemic) สามารถนำมาประกอบกับรูปแบบพฤติกรรมบางอย่างภายในวัฒนธรรมที่เฉพาะเจาะจงโดยคำแนะนำ อาจเป็นไปได้ที่จะถูกเรียกว่าเป็น การแพร่ระบาดของพฤติกรรม (behavioral epidemic) เช่นในกรณีของการใช้ยาเสพติด (drug abuse) หรือการเสพติดแอลกอฮอล (alcohol abuse) และเสพติดบุหรี่ (smoking abuses) นั้นการติดต่ออาจตัดสินได้จากการบังคับทางสังคม (communal reinforcement) และผ่านปฏิสัมพันธ์รัหว่างบุคคล (person-to-person interactions) ในมุมมองของสมุฏฐานวิทยา (etiological) อาจเป็นเรื่องยากในการแยกแยะอิทธิพลต่อโรคจากวัฒนธรรมและสังคม ออกจากปัจจัยทางสิ่งแวดล้อมอื่น ๆ เช่นความเป็นพิษ (toxicity)[3]
มุมมองทางการแพทย์
[แก้]สมาคมจิตแพทย์อเมริกา (American Psychiatric Association) ระบุว่า[4]
คำว่าอาการป่วยทางวัฒนธรรม (culture-bound syndrome) นั้นแสดงถึงแบบแผน (pattern) ของพฤติกรรมอันวิปลาส (aberrant) และประสบการณ์อันก่อปัญหา (troubling experience) ที่เกิดขึ้นซ้ำ ๆ (recurrent) และเฉพาะเจาะจงต่อท้องถิ่น (locality-specific) ซึ่งอาจจะเกี่ยวหรือไม่เกี่ยวกับที่ระบุไว้ในหมวดหมู่การวินิจฉัยโรคของ DSM-IV แบบแผนส่วนมากนั้นถือว่าเป็น "ความเจ็บป่วย" ในบรรดาชนพื้นเมือง หรืออย่างน้อย ๆ ก็เป็นความทุกข์ (afflictions) และส่วนใหญ่มักมีชื่อท้องถิ่นของโรค ถึงแม้ว่าการนำเสนอในทางที่สอดคล้องกับหมวหมู่หลักใน DSM-IV จะสามารถพบได้ทั่วโลก แต่อาการ ระยะ และการตอบโต้ของสังคม มักได้รับอิทธิพลสูงจากปัจจัยทางวัฒนธรรม ในทางกลับกันนั้น อาการป่วยทางวัฒนธรรมมักจำกัดอยู่ในสังคมหรือพื้นที่ทางวัฒนธรรมเฉพาะ และได้รับการทำเป็นแบบท้องถิ่น (localised), หมวดหมู่การวินิจฉัยที่กำหนดกรอบความหมายที่สอดคล้องกันกับการเกิดขึ้นซ้ำ แบบแผน และ กลุ่มการเกิดปัญหา การสังเกตในบางส่วน
ประเด็นของอาการป่วยทางวัฒนธรรมนั้นเป็นที่ถกเถียงมาด้วยว่ามันสะท้อนความคิดเห็นที่แตกต่างระหว่างจิตแพทย์กับนักมานุษยวิทยา[6] นักมานุษยวิทยามีแนวโน้มที่จะเน้นย้ำความสัมพันธ์ (relativistic) และมิติเฉพาะต่อวัฒนธรรม (culture-specific) ของอาการต่าง ๆ ในขณะที่จิตแพทย์มีแนวโน้มที่จะเน้นย้ำมิติที่เป็นสากลและเป็นจิตประสาทวิทยา (neuropsychological) มากกว่า[7][8]
รายชื่อตาม DSM-IV-TR
[แก้]DSM ฉบับที่ 4 จัดให้กลุ่มอาการต่อไปนี้เป็นอาการป่วยทางวัฒนธรรม[9]
รายชื่อตาม DSM-5
[แก้]DSM ฉบับที่ 5 จัดให้กลุ่มอาการต่อไปนี้เป็นแนวคิดทางวัฒนธรรมของความทุกข์ (cultural concepts of distress) ซึ่งใกล้เคียงกันมากกับอาการป่วยทางวัฒนธรรม[11]
| ชื่อ | พื้นที่/ประชากร |
|---|---|
| Ataque de nervios | ผู้พูดภาษาสเปน (Hispanophone) เช่นเดียวกันกับ ฟิลิปปินส์ |
| กลุ่มอาการธาต (Dhat syndrome) | อนุทวีปอินเดีย |
| Khyâl cap | กัมพูชา |
| Ghost sickness | ชนพื้นเมืองอเมริกัน |
| Kufungisisa | ซิมบับเว |
| Maladi moun | เฮติ |
| Nervios | ละตินอเมริกา, ชาวละตินในสหรัฐอเมริกา |
| Shenjing shuairuo | จีนฮั่น |
| Susto | ชาวละตินในสหรัฐอเมริกา; เม็กซิโก, อเมริกากลาง และ อเมริกาใต้ |
| Taijin kyofusho | ญี่ปุ่น |
รายชื่อตาม ICD-10
[แก้]ICD ฉบับที่ 10 จัดให้กลุ่มอาการต่อไปนี้เป็นโรคทางวัฒนธรรม (culture-specific disorders)[2]
| ชื่อ | พื้นที่/ประชากร |
|---|---|
| แล่นทุ่ง[10] หรือ อาม็อก (Amok)] | เอเชียอาคเนย์ และ ออสโตรนีเชียน |
| กลุ่มอาการธาต (Dhat syndrome) หรือ ธาตุ (dhātu), shen-kʼuei, jiryan | อินเดีย; ไต้หวัน |
| โรคหำหด[10] หรือ โคโร (Koro), suk yeong, jinjin bemar | เอเชียอาคเนย์, อินเดีย, จีน |
| บ้าจี้[10] หรือ ลาตาห์ (Latah) | มาเลเซีย และ อินโดนีเซีย |
| Nervios, nerfiza, nerves, nevra | อียิปต์; กรีซ; ยุโรปเหนือ; เม็กซิโก, อเมริกากลาง และ อเมริกาใต้ |
| Pa-leng (frigophobia) | ไต้หวัน; เอเชียอาคเนย์ |
| Pibloktoq (Arctic hysteria) | อินูอิตที่อาศัยแถบวงแหวนอาร์กติก |
| Susto, espanto | เม็กซิโก, อเมริกากลาง และ อเมริกาใต้ |
| Taijin kyofusho, shinkeishitsu (anthropophobia) | ญี่ปุ่น |
| Ufufuyane, saka | เคนยา; แอฟริกาใต้ (ใน Bantu, Zulu และกลุ่มที่เกี่ยวข้อง) |
| Uqamairineq | อินูอิตที่อาศัยแถบวงแหวนอาร์กติก |
| Fear of Windigo | Indigenous people of north-east America |
อ้างอิง
[แก้]- ↑ ศัพท์บัญญัติ ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร https://www.sac.or.th/databases/anthropology-concepts/glossary/27
- ↑ 2.0 2.1 Diagnostic criteria for research, p. 213–225 (WHO 1993)
- ↑ Porta, Miquel, บ.ก. (2008). "Behavioral epidemic". A Dictionary of Epidemiology (5th ed.). Oxford University Press. p. 48. ISBN 978-0-19-157844-1. สืบค้นเมื่อ 25 August 2013.
- ↑ American Psychiatric Association (2000), Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, 4th ed., text revision, American Psychiatric Pub, p. 898, ISBN 978-0-89042-025-6
- ↑ แปลจาก The term culture-bound syndrome denotes recurrent, locality-specific patterns of aberrant behavior and troubling experience that may or may not be linked to a particular DSM-IV diagnostic category. Many of these patterns are indigenously considered to be "illnesses," or at least afflictions, and most have local names. Although presentations conforming to the major DSM-IV categories can be found throughout the world, the particular symptoms, course, and social response are very often influenced by local cultural factors. In contrast, culture-bound syndromes are generally limited to specific societies or culture areas and are localized, folk, diagnostic categories that frame coherent meanings for certain repetitive, patterned, and troubling sets of experiences and observations.
- ↑ Perry, S. (2012, 13 January). The controversy over 'culture-bound' mental illnesses. Retrieved 27 January 2013 from MinnPost.
- ↑ Prince, Raymond H (June 2000). "Transcultural Psychiatry: Personal Experiences and Canadian Perspectives". The Canadian Journal of Psychiatry. 45 (5): 431–437. doi:10.1177/070674370004500502. ISSN 0706-7437. PMID 10900522.
- ↑ Jilek, W.G. (2001), "Psychiatric Disorders: Culture-specific", International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences, Elsevier, pp. 12272–12277, doi:10.1016/b0-08-043076-7/03679-2, ISBN 9780080430768
- ↑ American Psychiatric Association (2000), Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, 4th ed., text revision, American Psychiatric Pub, pp. 898–901, ISBN 978-0-89042-025-6
- ↑ 10.0 10.1 10.2 10.3 10.4 10.5 ศิลปวัฒนธรรม. กลุ่มอาการโรคจิตเชิงวัฒนธรรม (อีกครั้ง) ว่าด้วยพฤติกรรม “แล่นทุ่ง” ถึง “โรคหำหด” จาก https://www.silpa-mag.com/history/article_5127
- ↑ American Psychiatric Association (2013), Diagnostic and statistical manual of mental disorders, 5th ed., pp. 833–837, ISBN 978-0-89042-554-1
แห่งข้อมูลอื่น
[แก้]- Kleinman, Arthur (1991), Rethinking psychiatry: from cultural category to personal experience, New York: Free Press, ISBN 978-0-02-917441-8, สืบค้นเมื่อ 8 January 2011
- Landy, David, บ.ก. (1977), Culture, Disease, and Healing: Studies in Medical Anthropology, New York: Macmillan, ISBN 978-0-02-367390-0
- Launer, John (November 2003). "Folk illness and medical models". QJM. 96 (11): 875–876. doi:10.1093/qjmed/hcg136. PMID 14566046.
- Simons, Rondald C; Hughes, Charles C, บ.ก. (1985), The Culture-Bound Syndromes: Folk Illnesses and Anthropological Interest, Dordrecht, Holland: D. Reidel Publishing Co, ISBN 978-90-277-1858-7, สืบค้นเมื่อ 9 September 2010 Paperback ISBN 90-277-1859-8
- Rebhun, L.A (2004), "Culture-Bound Syndromes", ใน Ember, Carol R.; Ember, Melvin (บ.ก.), Encyclopedia of Medical Anthropology: Health and Illness in the World's Cultures, New York: Klower Academic/Plenum Publishers, pp. 319–327, ISBN 978-0-306-47754-6, สืบค้นเมื่อ 9 September 2010 (Note: Different preview pages result in the full chapter being viewable from the title link).
- Kirmayer, L. J. (2001), "Cultural variations in the clinical presentation of depression and anxiety: implications for diagnosis and treatment.", Journal of Clinical Psychiatry, 62: 22–30, PMID 11434415
- Bures, Frank (2016). The Geography of Madness: Penis Thieves, Voodoo Death, and the Search for the Meaning of the World's Strangest Syndromes Hardcover. Melville House. ISBN 978-1612193724.