มัธยมกะ

นิกายมัธยมกะ (สันสกฤต: मध्यमक Madhyamaka) เป็นนิกายในศาสนาพุทธฝ่ายมหายานยุคแรกที่ก่อตั้งโดยท่านนาคารชุนะ คำว่ามัธยมกะมาจากคำว่ามัชฌิมาปฏิปทา บางครั้งเรียกนิกายนี้ว่าศูนยตา เพราะคำสอนของนิกายนี้เน้นที่ความว่างเปล่าของสรรพสิ่ง และเรียกผู้ที่นับถือนิกายนี้เรียกว่า มาธยมิกะ (Mādhyamika)

คัมภีร์

คัมภีร์ที่สำคัญของนิกายนี้มีหลายเล่ม ที่เขียนโดยท่านนาคารชุนะได้แก่ มาธยมิกศาสตร์ ทวาทศนิกายศาสตร์ ปรัชญาปารมิตาศาสตร์ และที่เขียนโดยลูกศิษย์ของท่าน เช่น ศตศาสตร์ของท่านเทวะ กรกาลรัตนศาสตร์ของท่านภาววิเวก

หลักธรรม

คำสอนของนิกายนี้เน้นที่หลักปฏิจสมุปบาทและศูนยตา โดยถือว่าสรรพสิ่งทั้งหลายไม่มีความอยู่ด้วยตัวเอง (สวภาวะ) แต่เกิดได้เพราะอาศัยเหตุปัจจัยอิงกันเกิด ปฏิเสธทั้งทิฐิข้างที่กล่าวอ้างว่าสรรพสิ่งมีอยู่จริง (สัสสตทิฐิ) และที่ถือว่าขาดศูนย์ (อุจเฉททิฐิ) คำสอนของนิกายนี้ขัดแย้งกับนิกายโยคาจารอย่างรุนแรง ในแง่ที่ว่านิกายโยคาจารยอมรับการมีอยู่ของสวภาวะแต่นิกายมัธยมกะไม่ยอมรับ มีการโจมตีกันว่าเป็นมิจฉาทิฐิในพุทธศาสนาทั้งสองฝ่าย

การปฏิเสธคำสอน

นิกายมัธยมกะ เป็นคำสอนแนวปฏิเสธ และเป็นเพียงปรัชญา ที่ทำให้หลุดพ้นไปไม่ได้เป็นเพียงทฤษฎีตามนิกายอื่นๆ ที่โจมตี โดยนิกายที่ต่อยอดให้มัธยมกะ คือนิกายเทนได ที่พยายามต่อความคิด

นิกายมาธยมิกในประเทศต่างๆ

• ในประเทศญี่ปุ่นเรียกว่า นิกายซานรอน ได้รับผ่านทางประเทศเกาหลีเมื่อราว พ.ศ. 1168