ไม้พาย

ไม้พาย เป็นเครื่องมือที่ใช้สำหรับผลักดันของเหลว ทั้งในลักษณะของการขับเคลื่อนเรือ (พายเรือ) หรือใช้ในการผสมของเหลว (ไม้พายผสมอาหาร) ไม้พายประกอบ 2 ส่วนหลักคือ ด้ามพาย และใบพาย

ไม้พายเรือแคนูและเรือคายัค

วัสดุและการออกแบบ

ทีม Boating Club de Canotage Otterburn ใช้พายเรือแคนู

ไม้พายที่ใช้กันทั่วไปใน เรือแคนู ประกอบด้วย ไม้ ไฟเบอร์กลาส คาร์บอนไฟเบอร์ หรือก้านโลหะ (สำหรับด้ามพาย - shaft) ที่มีด้ามจับที่ปลายด้านหนึ่งและใบพาย (blade) ที่ปลายอีกด้านหนึ่ง ไม้พายสำหรับใช้ใน เรือคายัค นั้นยาวกว่าโดยมีใบพาย 2 ใบที่ปลายแต่ละด้าน แกนกลางเป็นด้ามจับ

พายเรือคายัคที่มีใบพายอยู่ในระนาบเดียวกัน (เมื่อมองลงตามแนวด้ามพาย) เรียกว่า "ใบพายสมมาตร" (non-feathered) ไม้พายที่มีใบพายบิดตัวทำมุมต่างระนาบกัน เรียกว่า "ใบพายอสมมาตร" (feathered) ไม้พายอสมมาตรจะทำมุมต่าง ๆ เช่น 30, 45 หรือแม้แต่ 90 องศา ไม้พายสมัยใหม่ส่วนมากทำจากสองชิ้นซึ่งสามารถต่อเข้าด้วยกันได้และปรับทำมุมได้ทั้งแบบสมมาตรหรือแบบอสมมาตร โดยปกติด้ามพายจะเป็นแกนตรงตลอดด้าม แต่ในบางกรณีจะมีการเพิ่ม 'ข้อเหวี่ยง' (เป็นส่วนข้องอสำหรับจับ) โดยมีจุดประสงค์เพื่อให้ใช้ไม้พายสะดวกสบายยิ่งขึ้นและลดความเครียดที่ข้อมือ เนื่องจากเรือไม่รองรับน้ำหนักไม้พายแบบไม้แจว ไม้พายจึงทำจากวัสดุที่มีน้ำหนักเบา และอาจมีน้ำหนัก 900 กรัม หรือน้อยกว่า และมีอาจราคาแพงมากถ้ามีน้ำหนักเบาถึง 600 กรัม การประหยัดน้ำหนักเกิดที่ใบพายมากกว่าที่ด้ามพาย

ไม้พายเรือคายัคที่มีราคาถูกกว่า มีด้ามพายเป็นอลูมิเนียม ในขณะที่ไม้พายราคาแพงกว่าใช้ด้ามพายไฟเบอร์กลาส หรือ คาร์บอนไฟเบอร์ ที่เบากว่า ไม้พายบางชนิดมีเส้นผ่านศูนย์กลางเล็กกว่าสำหรับคนที่มีมือเล็ก ความยาวของพายจะแตกต่างกันไปโดยไม้พายที่ยาวขึ้นจะเหมาะกับคนที่แข็งแรงกว่า คนตัวสู งและคนที่ใช้พายในเรือคายัคที่กว้าง ใบพายมีขนาดและรูปร่างแตกต่างกันไป ใบพายที่มีพื้นผิวขนาดใหญ่เหมาะสำหรับคนที่แข็งแรงและมีข้อต่อหัวไหล่ที่ดี โดยทั่วไปใบพายมี 3 ขนาด

ไม้พาย Duvensee มีอายุ ประมาณ 6,200 ปีก่อนคริสตกาล

เนื่องจากการพายเรือตามปกติต้องใช้การจุ่มและยกใบพายสลับกัน สีของใบพายอาจส่งผลต่อการมองเห็นของเรือคายัคต่อผู้ควบคุมเรือยนต์รอบข้างภายใต้สภาวะการมองเห็นที่จำกัด ด้วยเหตุผลด้านความปลอดภัยใบพายสีขาวหรือสีเหลืองจะได้เปรียบมากกว่าใบพายสีดำหรือสีน้ำเงิน และภายใต้สภาพแสงที่จำกัดควรสวมไฟฉายแบบสวมหัว เทปกันน้ำสะท้อนแสงสูง หรืออุปกรณ์เรืองแสงอื่น ๆ บนเรือคายัค หรือใบพายเพื่อเพิ่มทัศนวิสัย

การใช้งาน

ถือไม้พายด้วยสองมือโดยเว้นระยะห่างจากกัน สำหรับการใช้งานปกติจะลากผ่านน้ำไปด้านหน้า (ทางหัวเรือ) และคัดพายไปด้านหลัง (ท้ายเรือ) เพื่อขับเคลื่อนเรือไปข้างหน้า ไม้พายเรือคายัคมีสองใบ จุ่มสลับกันที่ด้านใดด้านหนึ่งของเรือคายัค ไม้พายมีความแตกต่างจาก ไม้แจว ตรงที่ไม้พายถืออยู่ในมือของผู้ใช้และได้รับการสนับสนุนอย่างสมบูรณ์โดยฝีพายในขณะที่การแจวนั้นได้รับการสนับสนุนโดยเรือเป็นหลักโดยใช้ พาย การสวมถุงมือช่วยป้องกันไม่ให้มือพองเมื่อต้องพายเป็นเวลานาน

ไม้แจว

มีลักษณะคล้ายกับไม้พาย แต่ต่างกันที่ไม้แจวมีด้ามและมีขนาดที่ยาวกว่ามาก และไม้แจวใช้ควบคู่การยึดกับตัวเรือ โดยติดตั้งบน หลักแจว โดยทั่วไปในประเทศไทยการแจวผู้แจวในท่ายืน ส่วนการพายผู้พายในท่านั่ง ในต่างประเทศ ได้แก่ เมียนมาร์ ในทะเลสาบอินเลชาวประมงพายเรือในท่ายืนขาเดียว ซึ่งใช้ขาอีกข้างช่วยในการพาย ในประเทศทางตะวันตกและประเทศจีนผู้แจวเรือสามารถแจวในท่านั่ง (rowing)

ปัจจุบันกีฬาใหม่ที่มีการใช้ไม้พายและเป็นที่นิยมเล่นทั้งในทะเลและทะเลสาบ คือ สแตนอัพแพดเดิลบอร์ด (Standup Paddleboard - SUP) โดยการยืนพายบนกระดานเซิร์ฟ ไม้พายมีด้ามที่ยาวมาก และใบพายสั้นทรงห้าเหลี่ยม หรือสามเหลี่ยม มุมมน กีฬานี้ยังไม่ได้รับการบรรจุในกีฬาโอลิมปิกส์

สแตนอัพแพดเดิลบอร์ด (SUP)

เรือล้อพาย

เป็นเรือที่มีระบบล้อพายเป็นกลไกในการขับเคลื่อนเรือ โดยใช้วงล้อที่ติดตั้งใบพาย มีลักษณะคล้ายกับกังหันวิดน้ำ และติดตั้งอยู่ตรงส่วนท้ายของเรือ หรือด้านข้างลำเรือ ซึ่งเป็นระบบเดียวกับที่เห็นกันในเรือจักรไอน้ำ (เรือกลไฟ) ในช่วงศตวรรษที่ 19

ระบบล้อพายปรากฏขึ้นครั้งแรกในเอกสารของจีน โดยในปี ค.ศ.784 ซึ่งเป็นช่วงยุคราชวงศ์ถัง นักประดิษฐ์ชื่อ หลี่เกา ได้ออกแบบเรือรบที่ใช้ล้อพายขึ้นเป็นครั้งแรก และยังปรากฏในบทความทางทหาร De Rebus Bellicis ฉบับคัดลอกที่ทำขึ้นในคริสต์ศตวรรษที่ 15 ซึ่งแสดงภาพจำลองเรือล้อพายของทหารโรมันจากคริสต์ศตวรรษที่ 4 ที่ขับเคลื่อนด้วยแรงวัว

ภาพจำลองเรือล้อพายของทหารโรมันจากคริสต์ศตวรรษที่ 4 ที่ขับเคลื่อนด้วยแรงวัว ปรากฏในบทความทางทหาร De Rebus Bellicis ฉบับคัดลอกที่ทำขึ้นในคริสต์ศตวรรษที่ 15

ระบบล้อพายในยุคแรก ๆ เห็นใบพายยื่นออกนอกกงล้ออย่างชัดเจน

ในเรือจักรไอน้ำ กลไกการการขับเคลื่อนเรือในยุคแรก ๆ ใช้เครื่องยนต์หมุนระบบล้อพายที่ประกอบด้วยใบพายหลายใบในกงล้อเดียว ซึ่งพัฒนาต่อมาเป็นลักษณะกังหันวิดน้ำแทนคือใบขับที่อยู่ภายในวงของกงล้อขนาดใหญ่และมีใบขับจำนวนมาก

ไม้พายเรือเแข่ง

ไม้พายสำหรับแข่งเรือแคนูและคายัคมีการออกแบบเป็นพิเศษ ให้ผิวโค้งมากขึ้น เพื่อกักและดันน้ำได้มากซึ่งจะช่วยให้ฝีพายแข่งสามารถเพิ่มประสิทธิภาพสูงสุดในการคัดพาย

ไม้พายใบปีกนก (Wing-bladed paddle) เป็นที่นิยมมากในการแข่งเรือคายัค ไม้พายมีลักษณะคล้ายช้อนและมักเป็นทรงอสมมาตร และทำหน้าที่สร้างแรงยกด้วยด้านนูนของใบพายซึ่งจะช่วยดึงไม้พายไปข้างหน้า (ลู่ตามน้ำเมื่อผลักใบพายไปด้านหน้า) โดยต้องออกแรงมากในการลากกลับ (การคัดพาย) ต่างกับไม้พายแบนที่มีแรงต้านเมื่อผลักไปข้างหน้า ไม้พายแบบด้ามงอซึ่งเป็นที่นิยมในการพายเรือแคนูแบบระยะไกลและแบบมาราธอน ใบมีดที่ทำมุมจากเพลาโดยปกติ 12 ถึง 15 องศา

ไม้พายเรือมังกร

ใบพายเรือมังกร ทรงสี่เหลี่ยมคางหมูยาว

เป็นไม้พายใบตัด คือขอบปลายใบพายตัดตรงตามประเพณีดั้งเดิม ที่มีใบพายรูปทรงสี่เหลี่ยมคางหมูยาว มีด้ามจับเป็็นทำมุมฉากกับด้ามพาย

ในการแข่งเรือมังกร ขนาดของใบพายที่ใช้แข่งหรือผลิตเพื่อการแข่งขันต้องได้รับการควบคุม และได้รับการอนุมัติการรับรองตามมาตรฐานซึ่งมีหลายขนาด และวัสดุต่าง ๆ โดยที่นิยมคือ ไม้และคาร์บอนไฟเบอร์

ดูสิ่งนี้ด้วย

• จังหวะพายเรือแคนู
• ไม้พายผสมอาหาร
• ไม้แจว (Oar)
• ไม้ตบก้น (Spanking paddle)

อ้างอิง

• วิธีการทำงานของไม้พาย
• ประวัติการพายเรือ