ผู้ใช้:PPakorn/ทดลองเขียน

สัทวิทยาภาษาไทย

บทความนี้จะกล่าวถึงภาษาไทยกลางเป็นหลัก โดยไม่กล่าวถึงภาษาถิ่นอื่นๆ ในประเทศไทย ได้แก่ ภาษาคำเมือง ภาษาอีสาน ภาษาไทยถิ่นใต้ ซึ่งถือว่าเป็นคนละภาษากับภาษาไทยกลาง

พยัญชนะ

พยัญชนะต้น

หน่วยเสียงพยัญชนะของภาษาไทยมีทั้งสิ้น 21 หน่วยเสียง เสียงพยัญชนะกักสามารถแยกความต่างได้มากสุด 3 แบบได้แก่ ก้อง, ไม่ก้อง ไม่มีลม และ ไม่ก้อง มีลม พยัญชนะเสียดแทรกจะเป็นแบบไม่ก้องท้งหมด และพยัญชนะเสียงก้องกังวาน (sonorant) จะเป็นแบบก้องทั้งหมด

		ริมฝีปาก	ปุ่มเหงือก	เพดานแข็ง	เพดานอ่อน	เส้นเสียง
กักและกักเสียดแทรก	ไม่ก้อง ไม่มีลม	p	t	tɕ	k	ʔ
	ไม่ก้อง มีลม	pʰ	tʰ	tɕʰ	kʰ
	ก้อง	b	d
เสียดแทรก	ไม่ก้อง	f	s			h
นาสิก	ก้อง	m	n		ŋ
เสียงเปิด		w	l	j
เสียงรัวลิ้น			r

• เสียงพยัญชนะ /t/ และ /f/ จะมีการยกลิ้นเข้าหาเพดานอ่อน (velarization) [tˠ, fˠ] เมื่ออยู่ด้านหน้าสระสูง /i ɯ u/
• เสียงพยัญชนะ /r/ อาจออกเสียงเป็น [ɾ] หรือ [r] ได้
• ความแตกต่างระหว่างเสียงพยัญชนะ /r/ และ /l/ ไม่คงที่และมีการสลับไปมาได้ (โดยที่ /r/ มักจะกลายเป็น [l]) อย่างไรก็ตามผู้พูดภาษาไทยมักเห็นว่าเสียงพยัญชนะทั้งสองนี้เป็นคนละหน่วยเสียงกันตามอักขรวิธีของอักษรไทย ความแตกค่างของพยัญชนะทั้งสองมักถูกรักษาไว้ในการพูดที่เป็นทางการ หรือในผู้พูดที่มีระดับการศึกษาสูง

พยัญชนะท้าย

หน่วยเสียงพยัญชนะท้ายในภาษาไทยมีความหลากหลายน้อยกว่าพยัญชนะต้น

	ริมฝีปาก	ปุ่มเหงือก	เพดานอ่อน	เส้นเสียง
กัก	p	t	k	ʔ
นาสิก	m	n	ŋ
เปิด	w	l

• เสียงพยัญชนะท้ายกัก /p t k ʔ/ ไม่มีการปล่อยเสียงออกมา (no audible release) อาจถือว่าการออกเสียงพยัญชนะท้าย /p t k/ จะมีการปิดเส้นเสียงไปพร้อมกันด้วย [pʔ tʔ kʔ]

สระ

ภาษาไทยมีสระเดี่ยวจำนวน 9 เสียง สระทั้งหมดแยกความแตกต่างกันได้ด้วยความสั้นยาว สเปกตรัมเสียงของสระสั้นและสระยาวมีความแตกต่างกันเพียงเล็กน้อยและอาจรู้สึกได้โดยผู้ฟัง และอาจมีผลต่อการระบุสระของผู้ฟังได้

	ส่วนหน้า	ส่วนกลาง	ส่วนหลัง
	ปากเหยียด		ปากเหยียด	ปากห่อ
สูง	i iː		ɯ ɯː	u uː
กลางถึงสูง	e eː		ɤ ɤː	o oː
กลาง		(ə)
กลางถึงต่ำ	ɛ ɛː			ɔ ɔː
ต่ำ		a aː

สระประสมได้แก่ /ia ɯa ua/

• คุณภาพเสียงของสระ /a/ ในตำแหน่งที่ไม่เน้น (เช่น ในตำแหน่งที่เป็นส่วนหนึ่งของสระประสม /ia ɯa ua/) มีแนวโน้มที่จะเลื่อนสูงขึ้น
• สระนอกจากนี้ที่เป็นสระประสมในทางสัทศาสตร์ ได้แก่ /iu, eu, e:u, eiu, au, a:u, iau/ และ /ai, a:i, oi, o:i, ui, r:i, uai, ɯai/ ถูกวิเคราะห์ให้ลงท้ายด้วยพยัญชนะกึ่งสระ /w j/ (ตามลำดับ) แทน

วรรณยุกต์

หน่วยเสียงวรรณยุกต์ทั้งห้าหน่วยเสียง ในภาพกำกับด้วยสัญลักษณ์ IPA ควบคู่กับเส้นแสดงระดับเสียง

Thai language tone chart

ภาษาไทยมาตรฐานมีหน่วยเสียงวรรณยุกต์ที่แตกต่างกัน 5 เสียง

ลำดับ	ชื่อ	ระดับเสียง	ค่าตัวเลข	ภาพ
1	สามัญ	กลาง	[33]
2	เอก	ต่ำ	[21]
3	โท	สูงไปต่ำ	[43]
4	ตรี	สูง	[44]
5	จัตวา	ต่ำไปสูง	[323]

วรรณยุกต์ทั้งห้าเสียงสามารถปรากฎในพยางค์เป็น (พยางค์ที่มีสระเสียงยาวที่ไม่มีพยัญชนะท้าย หรือพยางค์ใดๆ ที่ลงท้ายด้วยพยัญชนะเสียงก้องกังวาน /n m ng w j/) ในขณะที่วรรณยุกต์เพียงสามเสียง (เอก, โท, ตรี) เท่านั้นที่สามารถปรากฎในพยางค์ตาย (พยางค์ที่มีสระเสียงสั้นและไม่มีพยัญชนะท้าย หรือพยางค์ใดๆ ที่ลงท้ายด้วยพยัญชนะกัก /p t k/)

• เสียงวรรณยุกต์ในพยางค์ที่ไม่มีการเน้นมักจะกลายเป็นเสียงสามัญ

วิวัฒนาการของระบบเสียงภาษาไทย

ภาษาไทยถูกจัดอยู่ในตระกูลภาษาไท สาขาตะวันตกเฉียงใต้ สืบทอดมาจากภาษาไทตะวันตกเฉียงใต้ดั้งเดิม ซึ่งสืบทอดมาจากภาษาไทดั้งเดิม อีกที ระบบเสียงภาษาไทดั้งเดิมมีพยัญชนะที่หลากหลายกว่าภาษาไทยปัจจุบันแต่มีเสียงวรรณยุกต์และเสียงสระที่น้อยกว่าภาษาไทยปัจจุบัน ดังตารางด้านล่าง

พยัญชนะต้นภาษาไทดั้งเดิม (พิทยาวัฒน์ พิทยาภรณ์ 2009)

		ริมฝีปาก		ปุ่มเหงือก		เพดานแข็ง		เพดานอ่อน		ลิ้นไก่		เส้นเสียง
กัก	ไม่ก้อง	p		t		c		k		q
	ก้อง	b		d		ɟ		ɡ		ɢ
	กักเส้นเสียง	ɓ		ɗ		ʔj						ʔ
เสียดแทรก	ไม่ก้อง			s		(ɕ)		x		χ		h
	ก้อง			z		(ʑ)		ɣ
นาสิก	ไม่ก้อง	hm		hn		hɲ		(hŋ)
	ก้อง	m		n		ɲ		ŋ
เสียงไหลและกึ่งสระ	ไม่ก้อง	hw		hr, hl
	ก้อง	w		r, l		j

สระภาษาไทดั้งเดิม (พิทยาวัฒน์ พิทยาภรณ์ 2009)

	Front		Back
	unrounded		unrounded		rounded
	short	long	short	long	short	long
Close	/i/	/iː/	/ɯ/	/ɯː/	/u/	/uː/
Mid	/e/	/eː/	/ɤ/	/ɤː/	/o/	/oː/
Open			/a/	/aː/

ต่อมาระบบเสียงภาษาไทดั้งเดิมได้วิวัฒนาการต่อมาเป็นระบบเสียงของภาษาไทตะวันตกเฉียงใต้ดั้งเดิม โดยมีการเปลี่ยนแปลงที่สำคัญคือ เกิดพยัญชนะกัก มีลม ขึ้น โดยเกิดการแปรเสียงจากพยัญชนะกัก ไม่มีลม ที่ควบกล้ำกับพยัญชนะอื่น และมีพยัญชนะที่เพิ่มเข้ามา ได้แก่ พยัญชนะ

พยัญชนะต้นภาษาไทดั้งเดิม (พิทยาวัฒน์ พิทยาภรณ์ 2009)

		ริมฝีปาก		ปุ่มเหงือก		เพดานแข็ง		เพดานอ่อน		ลิ้นไก่		เส้นเสียง
กัก	ไม่ก้อง ไม่มีลม	p		t		c		k		q
	ไม่ก้อง มีลม	ph		th				kh
	ก้อง	b		d		ɟ		ɡ
	กักเส้นเสียง	ɓ		ɗ		ʔj						ʔ
เสียดแทรก	ไม่ก้อง	f		s		(ɕ)		x		χ		h
	ก้อง	v		z		(ʑ)		ɣ
นาสิก	ไม่ก้อง	hm		hn		hɲ		(hŋ)
	ก้อง	m		n		ɲ		ŋ
เสียงไหลและกึ่งสระ	ไม่ก้อง	hw		hr, hl
	ก้อง	w		r, l		j

การเน้น

การเน้นหลักจะอยู่ที่พยางค์สุดท้ายของคำ