ตุ๊กตาเสียกบาล

ตุ๊กตาเสียกบาล

ตุ๊กตาเสียกบาล [เสียกะบาน] คือตุ๊กตาที่ใส่กระบะกาบกล้วยพร้อมทั้งเครื่องเซ่นผีแล้วนำไปวางไว้ที่ทางสามแพร่งหรือลอยนํ้า เป็นคติความเชื่อเกี่ยวกับวิถีชีวิตชาวบ้านที่เก่าแก่ที่สุดที่พบตั้งแต่สมัยสุโขทัย

ลักษณะของตุ๊กตาเป็นตุ๊กตาดินเผาและดินเผาเคลือบสมัยสุโขทัย เป็นผู้หญิง มือถือของใช้ อุ้มเด็ก ฯลฯ โดยจะปั้นตุ๊กตาเมื่อเวลามีคนเจ็บป่วยในบ้าน เช่น ปั้นเป็นตัวแทนของคนป่วย แล้วจะหักคอตุ๊กตาหรือต่อยหัวออก เพื่อลวงผีว่า คนเจ็บผู้นั้นตายไปแล้ว จะได้ไม่มาเอาชีวิตของคนป่วย

ตุ๊กตาเสียกบาลพบในแหล่งโบราณคดีของอาณาจักรสุโขทัย เช่น แหล่งโบราณคดีวัดชมชื่น แหล่งโบราณคดีเมืองฝาง เมืองโบราณคดีนครไทย ชุมชนโบราณบ้านวัง ทองและชุมชนโบราณบ้านวัดตามยม

ปัจจุบันยังมีการทำพิธีเสียกบาลกันในหลายพื้นที่ของไทย เช่นที่จังหวัดกำแพงเพชร ในงานทำบุญกลางบ้านของชาวกำแพงเพชร ซึ่งจัดขึ้นในเทศกาลสงกรานต์ มีการทำพิธีเสียกบาลหรือการสะเดาะเคราะห์ โดยชาวบ้านจะเอากาบกล้วยมาทำเป็นบัตรพลี ใส่ข้าวพล่า ปลายำ หมากพลู และปั้นรูปคนรูปสัตว์ใส่ลงไปด้วย เพื่อเป็นการลอยเคราะห์ปล่อยโรค หรือที่อำเภอบ้านแพรก จังหวัดพระนครศรีอยุธยา จะมีทำในช่วงข้างแรม 7 ค่ำ และแรม 14 ค่ำ ตรงกับวันโกน ในช่วงเดือน 4–5 จะประกอบพิธีตอนช่วงเย็นจนกระทั่งพระอาทิตย์ตกดิน