การเสด็จประพาสต้น

การเสด็จประพาสต้น เป็นการเสด็จพระราชดำเนินแบบส่วนพระองค์ของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ไปตามเมืองต่าง ๆ มีทั้งหมด 2 ครั้งคือใน พ.ศ. 2447 และ 2449 มีวัตถุประสงค์เพื่อทำให้พระองค์ทราบถึงวิถีชีวิตความเป็นอยู่และทุกข์สุขของราษฎรที่แท้จริง ไม่ใช่การจัดฉากจากขุนนางข้าราชการในท้องถิ่น

ในการเสด็จประพาสต้นครั้งแรกเมื่อ พ.ศ. 2447 เป็นครั้งที่พระองค์ประทับพระราชหฤทัยที่สุดเพราะเป็นไปตามพระราชประสงค์ กล่าวคือ สามารถปลอมพระองค์ปะปนไปกับชาวบ้านทั้งในตลาด บนรถไฟ วัด เป็นต้น โดยที่ชาวบ้านก็ไม่รู้ว่าพระองค์คือพระเจ้าอยู่หัว สามารถสนทนากันแบบเป็นกันเองโดยไม่ต้องใช้ราชาศัพท์ ร่วมกันทำกับข้าวกันอย่างสนุกสนาน เช่นคราวเสด็จประพาสบ้านนายช้าง อำแดงพลับ บ้านบางหลวงอ้ายเอียง มณฑลกรุงเก่า เมื่อวันที่ 7 สิงหาคม พ.ศ. 2447 ซึ่งหลังจากนั้นได้โปรดเกล้าฯ ให้นายช้าง เป็นที่หมื่นปฏิพัทธภูวนารถ รวมถึงยังเป็นที่มาของการก่อกำเนิดสุขาภิบาลท่าฉลอมเมื่อคราวเสด็จประพาสเมืองสมุทรสาคร, ข้าวต้มสามกษัตริย์

แต่ในการเสด็จประพาสต้นครั้งที่ 2 เมื่อ พ.ศ. 2449 กลับไม่เป็นตามพระราชประสงค์ กล่าวคือ เมื่อราษฎร พระภิกษุ และขุนนางข้าราชการในท้องที่ทราบข่าวว่าพระองค์จะเสด็จประพาส ก็เตรียมการรับเสด็จอย่างดี ไม่พูดแบบเป็นกันเองเหมือนการเสด็จประพาสครั้งแรก จึงได้เลิกไป

เส้นทางเสด็จ

ครั้งที่ 1

การเสด็จประพาสต้นครั้งที่ 1

วันที่	14 กรกฎาคม – 7 สิงหาคม 2447
ระยะเวลา	25 วัน

การเสด็จประพาสต้นครั้งที่ 1 เริ่มต้นขึ้นเมื่อวันที่ 14 กรกฎาคม พ.ศ. 2447 เมื่อขบวนเรือพระที่นั่งออกจากพระราชวังบางปะอินล่องมาตามแม่น้ำเจ้าพระยา จนถึงเมืองนนทบุรี จากนั้นในวันรุ่งขึ้นจึงเสด็จล่องเรือเข้าคลองบางกอกใหญ่ตรงไปเมืองราชบุรี จากนั้นจึงเสด็จสมุทรสงคราม เพชรบุรี สมุทรสาคร นครปฐม สุพรรณบุรี ก่อนจะปิดท้ายที่อยุธยา จากนั้นขบวนเรือพระที่นั่งกลับพระราชวังบางปะอิน และเสด็จประทับรถไฟพระที่นั่งกลับพระนครเมื่อวันที่ 7 สิงหาคม พ.ศ. 2447 รวมระยะเวลาทั้งสิ้น 25 วัน

ครั้งที่ 2

การเสด็จประพาสต้นครั้งที่ 2

วันที่	27 กรกฎาคม – 29 สิงหาคม พ.ศ. 2449
ระยะเวลา	34 วัน

การเสด็จประพาสต้นครั้งที่ 2 เกิดขึ้นเมื่อวันที่ 27 กรกฎาคม พ.ศ. 2449 แต่ในคราวนี้จุดเริ่มต้นไม่ได้เริ่มต้นที่พระราชวังบางปะอินเหมือนในคราวเสด็จประพาสครั้งที่ 1 แต่เริ่มที่พระบรมมหาราชวัง ขบวนเรือล่องไปยังนนทบุรี ปทุมธานี อยุธยา สระบุรี ก่อนจะเสด็จกลับมาที่อยุธยา เพื่อกลับพระนครไปทรงงานบางอย่าง แล้วเสด็จประทับรถไฟพระที่นั่งไปประทับที่พระราชวังบางปะอิน เพื่อเริ่มการเสด็จประพาสต้นอีกครั้ง จากนั้นจึงเสด็จอ่างทอง สิงห์บุรี ชัยนาท อุทัยธานี นครสวรรค์ ก่อนจะปิดท้ายที่กำแพงเพชร เสด็จประทับเรือพระที่นั่งกลับมาที่นครสวรรค์ และประทับรถไฟพระที่นั่งเสด็จกลับพระราชวังบางปะอิน เป็นอันสิ้นสุดการเสด็จประพาสต้นครั้งที่ 2

ดูเพิ่ม

• เสด็จประพาสต้น (หนังสือ)

แหล่งข้อมูลอื่น

• "เสด็จประพาสต้น". กรมศิลปากร. {{cite journal}}: Cite journal ต้องการ |journal= (help)