พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน

พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน เป็นพจนานุกรมอธิบายศัพท์ภาษาไทย ที่ทางราชการจัดทำขึ้นเพื่อให้การเขียนหนังสือไทยมีมาตรฐานเดียวกัน ไม่ลักลั่น โดยมีการปรับปรุงตามลำดับเรื่อยมา เมื่อปรับปรุงพจนานุกรมฉบับหนึ่งๆ แล้วเสร็จจึงได้ออกประกาศ เรื่อง ระเบียบการใช้ตัวสะกด ให้หนังสือราชการ และการศึกษาเล่าเรียนในโรงเรียน ใช้ตัวสะกดตาม พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน เช่นนี้ เสมอไป

ความเป็นมา

เดิมนั้น กระทรวงธรรมการ (ภายหลังเปลี่ยนชื่อเป็นกระทรวงศึกษาธิการ) ได้จัดทำหนังสือ ปทานุกรม ขึ้นแล้วจัดจำหน่าย ใน พ.ศ. 2470 เป็นหนังสือรวบรวมคำในภาษาไทยพร้อมอธิบายความหมาย แต่ยังมีข้อบกพร่องอยู่ จึงได้จัดตั้งคณะกรรมการชำระปทานุกรมขึ้น เพื่อพิจารณาแก้ไขเพิ่มเติมปทานุกรมดังกล่าว ภายหลังได้มีการสถาปนาราชบัณฑิตยสถาน เมื่อ พ.ศ. 2477 จึงได้โอนงานจากคณะกรรมการชำระไปอยู่ในราชบัณฑิตยสถาน และเปลี่ยนชื่อจาก ปทานุกรม เป็น พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน ในที่สุด

ประวัติการพิมพ์

• ปทานุกรม พ.ศ.2470
• พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2493 ใช้เวลาปรับปรุง ตั้งแต่ พ.ศ. 2475 – 2493 พิมพ์ครั้งแรก พ.ศ. 2493 ตีพิมพ์ทั้งหมด 20 ครั้ง จำนวนทั้งสิ้น 187,000 เล่ม
• พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2525 ใช้เวลาปรับปรุง ตั้งแต่ พ.ศ. 2519 – 2525 จัดพิมพ์เนื่องในงานสมโภชกรุงรัตนโกสินทร์ 200 ปี พ.ศ. 2525 ตีพิมพ์ทั้งหมด 6 ครั้ง จำนวนทั้งสิ้น 280,000 เล่ม
• พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2542 เริ่มปรับปรุงเมื่อใดไม่ปรากฏ แต่ราชบัณฑิตยสถานตั้งใจจะจัดพิมพ์ในวโรกาสพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา 6 รอบ พ.ศ. 2542 แต่มิได้แล้วเสร็จในเวลาดังกล่าว ทว่าในที่สุดได้ปรับปรุงสำเร็จราว พ.ศ. 2544 โดยยังคงเรียกว่า พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2542 พิมพ์ครั้งแรก พ.ศ. 2546 จำนวน 200,000 เล่ม